Skargę do Trybunału wniósł obywatel Bułgarii, u którego w dzieciństwie zdiagnozowano zaburzenia hiperkinetyczne oraz zaburzenia rozwojowe skutkujące brakiem dojrzałości szkolnej. Skarżący w wieku lat 7 rozpoczął naukę w lokalnej szkole podstawowej, miał jednak duże trudności z nauką, koncentracją i nieprzeszkadzaniem w zajęciach szkolnych innym dzieciom, co doprowadziło ostatecznie do konfliktu pomiędzy dyrekcją szkoły, jednym z nauczycieli i jego rodzicami. Ostatecznie skarżący po dwóch latach zmienił szkołę. Przed Trybunałem skarżący zarzucił, iż szkoła nie zadbała prawidłowo o zaspokojenie jego szczególnych potrzeb rozwojowych, a ten stan rzeczy sprowadzał się do naruszenia jego prawa do nauki oraz do dyskryminacji, chronionych, odpowiednio, w art. 2 Protokołu nr 1 do Konwencji i w art. 14 Konwencji.
Trybunał nie zgodził się ze skarżącym i nie potwierdził naruszenia art. 14 Konwencji w związku z art. 2 Protokołu nr 1 do Konwencji.
![Dyrektor Szkoły - Nr 3/2023 [351]](/gfx/prawopl/_thumbs/produkty_foto/59145/1230-9508_351,mXqL62OeqFTLkrXdmIyYmw.jpg)
Cena promocyjna: 34.85 zł
|Cena regularna: 41 zł
|Najniższa cena w ostatnich 30 dniach: 34.85 zł
Pomoc państwa dla niepełnosprawnych nie jest nieograniczona
Jakkolwiek Trybunał przyznał, iż potencjalne odmienne traktowanie ucznia z niepełnosprawnością i zaburzeniami poznawczymi może stanowić przejaw dyskryminacji ze względu na "inną przyczynę", to w omawianej sprawie dyskryminacji nie było. Trybunał odwołał się do swojego ustalonego orzecznictwa wypracowanego na podstawie art. 2 Protokołu nr 1 (prawo do nauki), zgodnie z którym w przypadku osób z niepełnosprawnościami, państwo-strona Konwencji ma obowiązek wprowadzić "racjonalne usprawnienia", które winny ułatwić osobie niepełnosprawnej funkcjonowanie w "normalnym" życiu. Z kolei pojęcie "racjonalnego usprawnienia" winno być rozumiane w sposób przewidziany w art. 2 Konwencji z dnia 13 grudnia 2006 r. o prawach osób niepełnosprawnych, co obejmuje zmiany i dostosowania "nienakładające nieproporcjonalnego lub nadmiernego" obciążenia na władze państwowe. W dziedzinie szkolnictwa "racjonalne usprawnienia" mogą przybrać formy materialne i niematerialne - na przykład adaptację pomieszczeń szkolnych, szkolenia dla nauczycieli, zajęcia wyrównawcze dla dzieci - jednak to nie do Trybunału należy ocena konkretnych potrzeb danej osoby niepełnosprawnej, ale do organów władzy państwowej, które lepiej znają bieżące potrzeby i uwarunkowania.
Czytaj w LEX: Finansowanie kształcenia uczniów o specjalnych potrzebach edukacyjnych >
Szkoła zrobiła, co mogła
W omawianej sprawie bułgarska szkoła i odpowiednie ograny zrobiły wszystko, co mogły, aby pomóc skarżącemu. Skarżący zachowywał się w szkole agresywnie i antyspołecznie, ze szkodą dla innych uczniów, a nauczyciele i dyrektor szkoły usiłowali znaleźć rozwiązanie tej sytuacji. W szkole zebrała się specjalna komisja, a wychowawca i dyrektor szkoły byli w stałym kontakcie z rodzicami. Zachowanie skarżącego nie ulegało jednak poprawie, a wręcz przeciwnie: agresja w stosunku do innych uczniów i nauczycieli narastała. Jedyna sankcja dyscyplinarna, jaką szkoła wobec skarżącego zastosowała, pod koniec drugiego roku jego nauki, to ostrzeżenie o możliwości przeniesienia do innej szkoły. Wszystkie indywidualne przypadki "dyskryminacji" dziecka przez nauczycieli i zarzucane nieprawidłowości zostały gruntownie zbadane w postępowaniu krajowym, w którym Trybunał nie dopatrzył się żadnych uchybień. Nadto, skarżący przeniósł się do innej szkoły z własnej inicjatywy.
W konkluzji swego rozstrzygnięcia Trybunał przyjął, iż nie można stwierdzić, by skarżący był odmienne traktowany przez nauczycieli i szkołę z nieuzasadnionych lub arbitralnych powodów. Dyskryminacja nie miała więc miejsca, a jego prawa podstawowe z art. 14 Konwencji i art. 2 Protokołu nr 1 Konwencji nie zostały naruszone.
Czytaj: Dyrektor nie chce zastępować sądu - przepis o karaniu uczniów praktycznie martwy>>
Szczególne potrzeby dziecka niepełnosprawnego oceniane indywidualnie
W prawie polskim kwestia nauczania dzieci z niepełnosprawnościami została uregulowana przede wszystkim w art. 127 ustawy Prawo oświatowe, a "racjonalne usprawnienia" należą do zadań gminy.
Zobacz nagranie szkolenia w LEX: Dowóz uczniów do szkół i przedszkoli >
Omawiane orzeczenie stanowi cenną wskazówkę interpretacyjną w tej mierze: gmina i szkoły mają obowiązek zadbać o szczególne potrzeby dzieci niepełnosprawnych, ale obowiązek ten nie jest nieograniczony, a jego realizacja nie może nakładać na organy gminy i szkołę nadmiernego obciążenia. To, jak rozumieć "nadmierne obciążenie", musi natomiast zostać rozstrzygnięte w indywidualnych okolicznościach danej sprawy.
T. H. przeciwko Bułgarii - wyrok ETPC z dnia 11 kwietnia 2023 r., skarga nr 46519/20.
Chcesz zapisać ten artykuł i wrócić do niego w przyszłości? Skorzystaj z nowych możliwości na Moje Prawo.pl