W tradycyjnym rozumieniu sprawowanie roli przywódcy szkolnego jest zarezerwowane w całości dla dyrektora szkoły. U jego podstaw leży przekonanie, że to on tworzy wizję rozwoju szkoły i prowadzi szkołę do sukcesu (Tuohy, 2002, s. 171). Przekonanie, że przywództwo jest związane wyłącznie z osobą dyrektora, obecnie nie jest wystarczające. Prowadzi ono wręcz do kreowania barier w rozwoju przywództwa w szkole. Obrazowo przedstawia to Michael Fullan (Fullan, 2006), który wskazuje na panującego wśród kadry kierowniczej szkoły wirusa odpowiedzialności. Michael Fullan twierdzi, że gdy wirusy odpowiedzialności zaczną namnażać się nadmiernie, to dyrektor wysyła nauczycielom sygnały, że to tylko on kieruje szkołą. Takie podejście prowadzi wśród nauczycieli do wycofania się i niepodejmowania odpowiedzialności. Postulowane we współczesnych koncepcjach kierowania szkołą rozwiązania akcentują rolę większego uczestnictwa nauczycieli. Nauczyciele to nie tylko realizatorzy określonych zadań dydaktycznych, opiekuńczych i wychowawczych. Podejmują oni nowe role, dzięki którym mogą przejawiać proaktywne postawy. W szkole w sprawowaniu przywództwa najbardziej liczą się nie działania jednostek, a interakcje pomiędzy nimi. Podstawowe znaczenie w szkole ma „łańcuch przywództwa”. Według Fullana nie można stać się wysoce skutecznym dyrektorem, jeśli łańcuch przywództwa nie ciągnie się przez całą szkołę (Fullan, 2006, s. 33). Jeszcze do niedawna sądzono, że jedną z podstawowych umiejętności, jaką powinien opanować dyrektor szkoły, jest umiejętność delegowania zadań, uprawnień i obowiązków. Delegowanie można określić jako wręczanie władzy innym. Delegowanie uprawnień na rzecz podwładnych to przekazywanie określonym pracownikom do wykonania zadania, które leży w zakresie działania przełożonego wraz z uprawnieniami i odpowiedzialnością.

Zapraszamy do zapoznania się z programem III Zjazdu Akademii Dyrektora Szkoły>>@page_break@

Tymczasem obecnie twierdzi się, że należy kłaść nacisk nie tyle na delegowanie uprawnień, co na dystrybucję przywództwa. Przywództwo w szkole nie powinno być ograniczane do dyrektora szkoły i do wybranych, pojedynczych nauczycieli (Hargreaves, Fink, 2006, s. 136–137). Niezmiernie ważne jest, aby każdy pracownik szkoły przyjął odpowiedzialność przywódczą za swoją pracę. Odpowiedzialność przywódcza jest rozłożona, na ile to jest tylko możliwe, na całą szkołę jako organizację. Nie jest przy tym traktowana tylko jako swoistego rodzaju narzędzie kontrolowania i de facto zamknięcia potencjału przywódczego wybranych członków grona pedagogicznego w ograniczonych ramach. We współczesnej literaturze przedmiotu dotyczącej szkoły często podkreśla się znaczenie wysiłków dyrektora na rzecz tworzenia warunków sprzyjających kształtowaniu w szkole kultury opartej na pełnej współpracy, o której była mowa wcześniej. Istotą przewodzenia w szkole, w której dąży się do urzeczywistniania kultury opartej na współpracy, jest nie tyle delegowanie uprawnień, co zwiększanie stopnia włączania pracowników w życie szkoły i dystrybucja przywództwa. Dystrybucja przywództwa to podstawa wyzwalania potencjału nauczycieli, umożliwiania im rozwoju, rozwijania i wzmacniania ich poczucia odpowiedzialności. Sprzyja temu tworzenie przez dyrektorów szkół warunków do współpracy, zespołowego uczenia się, zmiany zachowań w celu zdobycia nowej wiedzy oraz modyfikacji sposobu myślenia i działania. Biorąc pod uwagę zarówno złożoność warunków, w jakich funkcjonuje szkoła, jak i wyzwań, którym stawia czoła, należy podkreślić, że zadaniem dyrektora szkoły jest – jak już wcześniej była mowa – włączanie nauczycieli w proces zapoczątkowywania zmian i ich wdrażania. Przywódca edukacyjny doskonali umiejętność uzewnętrzniania potencjału innych. Wspólnie z grupą tworzy sytuacje umożliwiające wszystkim uczenie się i rozwiązywanie problemów (Mazurkiewicz, 2011, s. 26). Od dyrektorów jako kreatorów kultury organizacyjnej szkoły zależy, w jakim stopniu przywództwo się w niej rozprzestrzenia. Dyrektor szkoły odpowiedzialny jest za tworzenie warunków zachęcających wszystkich do podejmowania wyzwań, do twórczości i wprowadzania innowacji w szkole w celu podnoszenia jakości jej pracy.

Jest to fragment artykułu Joanny Madalińskiej-Michalak "Dzielenie się przywództwem – wartość współpracy", opublikowanego w "Dyrektorze Szkoły" nr 5/2013>>

Zapraszamy do zapoznania się z programem III Zjazdu Akademii Dyrektora Szkoły>>