Czy dyrektor szkoły może przenieść nauczyciela edukacji wczesnoszkolnej na stanowisko wychowawcy świetlicy bez jego zgody?

Pytanie Nauczyciel edukacji wczesnoszkolnej przebywał na zwolnieniu lekarskim od 21 marca 2011 r. do 25 kwietnia, a od 25 kwietnia do 30 czerwca 2011...

Pytanie

Nauczyciel edukacji wczesnoszkolnej przebywał na zwolnieniu lekarskim od 21 marca 2011 r. do 25 kwietnia, a od 25 kwietnia do 30 czerwca 2011 r. na urlopie dla poratowania zdrowia. Powrócił do pracy w dniu 1 lipca. Ze względów zdrowotnych przebywał ponownie na zwolnieniu lekarskim od 1 września 2011 r. do 16 stycznia 2012 r.

Czy dyrektor szkoły może przenieść nauczyciela ze stanowiska nauczyciela edukacji wczesnoszkolnej na stanowisko wychowawcy świetlicy bez jego zgody?

Rodzice poprosili o odwołanie nauczyciela z funkcji wychowawcy argumentując swoje stanowisko długą nieobecnością i nawiązaniem więzi emocjonalnych swoich dzieci z innym nauczycielem oraz obawami przed kolejnymi zwolnieniami lekarskimi. Sprawa dotyczy klasy III, gdzie do zakończenia zajęć szkolnych i kolejnej zmiany wychowawcy dojdzie za 5 miesięcy?

Nauczyciel, którego dotyczy sprawa odmawia przeniesienia.

Odpowiedź

odpowiedzi udzielono: 25 stycznia 2012 r.

1. W omawianej sprawie nie określono czy mamy do czynienia z nauczycielem zatrudnionym na podstawie mianowania, czy na podstawie umowy o pracę. W zależności bowiem od sposobu zatrudnienia sposób zmiany stanowiska przedstawia się inaczej. W przypadku nauczyciela zatrudnionego na podstawie mianowania zastosowanie ma instytucja przeniesienia z pragmatyki nauczycielskiej, zaś w przypadku nauczyciela zatrudnionego na podstawie umowy o pracę – na zasadzie wypowiedzenia zmieniającego.

2. Zgodnie z treścią art. 18 ust. 1 ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. - Karta Nauczyciela (tekst jedn.: Dz. U. z 2006 r. Nr 97, poz. 674 z późn. zm.) – dalej KN, nauczyciel zatrudniony na podstawie mianowania może być przeniesiony na własną prośbę lub z urzędu za jego zgodą na inne stanowisko w tej samej lub innej szkole, w tej samej lub innej miejscowości, na takie same lub inne stanowisko.

Redakcja przepisu jest rzeczywiście niejasna. Główny problem dotyczy chaotycznego zapisu dotyczącego przeniesienia nauczyciela "na inne stanowisko w tej samej lub innej szkole, w tej samej lub innej miejscowości, na takie same lub inne stanowisko". Redakcja przepisu powinna zawierać dwa zdania; jedno dotyczące przeniesienia na własną prośbę, drugie przeniesienia z urzędu za zgodą. Pomieszanie obu materii prowadzi do rozbieżnych interpretacji.

W związku z problematyczną redakcją przepisu powstała konieczność ujednolicenia wykładni w drodze orzeczeń Sądu Najwyższego wydanych w drodze odwołań w postępowaniach przed sądami pracy. Orzecznictwo to w zasadzie jest dość konsekwentne.

3. W zakresie określenia stanowiska stwierdza, że należy je (stanowisko) interpretować zgodnie z treścią art. 42 KN, podobnie: wyrok Sądu Najwyższego z dnia 5 lutego 2002 r. (wyrok SN z dnia 5 lutego 2002 r. I PKN 849/00, LEX nr 54887). Teza, że "stanowisko" to stanowisko nauczyciela o określonych kwalifikacjach (np. nauczyciel biologii) nie jest jednak prawidłowa, gdyż w innych przepisach, KN nie wiąże już ze szczegółowo określonym przedmiotem nauczania (kwalifikacji) skutków prawnych. Z kolei art. 42 KN dotyczy tygodniowego wymiaru zajęć, który odnosi się do poszczególnych stanowisk pracy. W przepisie tym wyróżnia się stanowiska nauczycielskie w różnych typach (rodzajach) szkół. Przeniesienie z jednej do drugiej z kategorii stanowisk wymienionych w tym przepisie jest przeniesieniem na inne stanowisko w rozumieniu art. 18 ust. 1 KN.

4. W zakresie sposobu przeniesienia, a w szczególności konieczności uzyskania zgody nauczyciela na przeniesienie z urzędu, została wyrażona teza, że przeniesienie mianowanego nauczyciela w ramach tej samej szkoły, nawet jeżeli łączy się ze zmianą miejsca wykonywania pracy ale bez zmiany stanowiska, nie podlega ograniczeniom przewidzianym w art. 18 ust. 1 KN. Może więc nastąpić bez zgody nauczyciela, chyba że w akcie mianowania jego miejsce pracy zostało wyraźnie powiązane z wykonywaniem czynności w określonej jednostce organizacyjnej szkoły lub z określoną miejscowością, podobnie: wyrok Sądu Najwyższego z dnia 27 maja 1999 r. (wyrok SN z dnia 27 maja 1999 r. I PKN 82/99, OSNP 2000, nr 16, poz. 610).

Teza ta opiera się o część art. 18 ust. 1 KN, który stwierdza, że przeniesienie może nastąpić "z urzędu za jego (nauczyciela) zgodą na inne stanowisko w tej samej lub innej szkole". Z wykładni przepisu wynika a contrario, że przeniesienie nauczyciela z urzędu na to samo stanowisko, nie wymaga zgody nauczyciela. Taka interpretacja wydaje się być zgodna z prawem, lecz jest jednocześnie dość kontrowersyjna w kontekście treści art. 19 ust. 1 KN, który stanowi właściwą podstawę przeniesienia nauczyciela z urzędu i bez zgody nauczyciela. Nie wiadomo bowiem jaki cel przyświecałby ustawodawcy, który tę samą instytucję określa w dwóch przepisach tego samego aktu prawnego.

Nie wchodząc jednak w rozważania doktrynalne, należy stwierdzić, że na gruncie obecnej redakcji art. 18 ust. 1 KN w wykładni dokonanej przez Sąd Najwyższy, możliwe jest przeniesienie nauczyciela z urzędu, bez jego zgody, na to samo stanowisko. Jeżeli nauczyciel nie zgodzi się z takim przeniesieniem, powinien wystąpić do sądu pracy z pozwem o ustalenie treści swojego stosunku pracy w zakresie objętym przeniesieniem, na podstawie art. 189 Kodeksu postępowania cywilnego.

5. W omawianej sprawie przeniesienie dotyczy zmiany stanowiska z nauczyciela nauczania początkowego klas I-III na wychowawcę świetlicy. Skoro więc mamy do czynienia z dwoma stanowiskami pracy, ustalonymi zgodnie z tezą wyroku Sądu Najwyższego z dnia 5 lutego 2002 r. (wyrok SN z dnia 5 lutego 2002 r. I PKN 849/00, LEX nr 54887) na podstawie art. 42 KN, to w związku z tym mamy do czynienia z przeniesieniem nauczyciela z urzędu na inne stanowisko. W takiej sytuacji nauczyciel powinien wyrazić zgodę na takie przeniesienie, zgodnie z dyspozycją art. 18 ust. 1 KN.

6. Przeniesienie bez zgody na inne stanowisko w ramach tej samej szkoły byłoby możliwe w sytuacji zatrudnienia nauczyciela mianowanego na podstawie umowy o pracę. Wówczas w celu zmiany stanowiska pracy należałoby zastosować instytucję wypowiedzenia zmieniającego, o której mowa w art. 42 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. - Kodeks pracy (tekst jedn.: Dz. U. z 1998 r. Nr 21, poz. 94 z późn. zm.). W takiej sytuacji brak zgody nauczyciela musiałby doprowadzić do rozwiązania stosunku pracy, lecz na zasadach ogólnych, a więc za trzymiesięcznym wypowiedzeniem i ze skutkiem na koniec roku szkolnego (art. 27 ust. 1 KN).

7. Inną możliwością rozwiązania omawianego problemu jest podpisanie porozumienia zmieniającego okresowo stanowisko pracy nauczyciela. Wówczas nauczyciel wyraziłby zgodę na propozycję dyrektora na okresową (np. 5 miesięcy) zmianę stanowiska pracy. Po upływie wskazanego okresu nauczyciel powróciłby na poprzednio zajmowane stanowisko. Takie kompromisowe rozwiązanie znacznie bardziej elastycznie łączy potrzebę zagwarantowania właściwej organizacji nauczania przez szkołę, z interesami pracowniczymi. Oczywiście na takie porozumienie muszą wyrazić zgodę obie strony.

Krzysztof Lisowski