Część wychowawców musi otrzymać wypowiedzenie zmieniające

Od stycznia nauczyciele placówek opiekuńczo-wychowawczych nie będą już zatrudniani na zasadach określonych w Karcie Nauczyciela. Oznacza to, że część pracodawców będzie musiała wręczyć pracownikom wypowiedzenia zmieniające.

Wypowiedzenie zmieniające, o którym mowa w art. 42 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. - Kodeks pracy (tekst jedn.: Dz. U. z 1998 r. Nr 21, poz. 94 z późn. zm.) - dalej k.p., jest jednostronną czynnością prawną pracodawcy, na podstawie której zmieniane są warunki pracy, określone pierwotnie w stosunku pracy. Z istoty tej instytucji wynika, że podmiot dokonujący zmiany warunków pracy musi posiadać kompetencję do dokonania ich zmiany. Kompetencja ta musi z kolei wynikać tak z normatywnych, jak i faktycznych możliwości.
Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 28 kwietnia 2009 r., II PK 277/08, OSNP 2010, nr 23-24, poz. 290, OSP 2012/7-8/68, dokonał interpretacji sytuacji, kiedy to akt normatywny, wprowadzany na poziomie centralnym, zmienia warunki pracy i płacy. Sąd stwierdził, że zmiana warunków płacy, która wynika wprost z ustawy, rozporządzenia lub innego aktu prawa (np. uchwały organu prowadzącego) może być - co do zasady - przez nią automatycznie zmieniona, także na niekorzyść pracownika, czyli wypowiedzenie zmieniające nie jest wymagane. Ta część stosunku pracy, która wynika wprost z ustawy, może być – co do zasady – przez nią automatycznie zmieniona, także na niekorzyść pracownika, czyli wypowiedzenie zmieniające nie jest wymagane. Zmiana przepisów ustawowych dookreślających treść stosunku pracy powoduje zmianę obowiązków i praw stron niezależnie od ich woli.
W związku z tym, że wypowiedzenie zmieniające jest jednostronnym oświadczeniem woli pracodawcy, zaś zmiana wysokości dodatku nie jest związana z wolą pracodawcy, lecz okolicznością obiektywną i od niego niezależną, przepis art. 42 k.p. nie powinien mieć zastosowania. Ma tu bowiem zastosowanie bezpośrednie działanie ustawy.
Z zasady bezpośredniego działania ustawy wywieść należy więc wniosek, że wejście w życie, zmiana lub uchylenie ustawy (odpowiednio odnosi się to także do rozporządzenia) powoduje automatyczną zmianę treści stosunku pracy. Ta część stosunku pracy, która wynika wprost z ustawy, może być – co do zasady – przez nią automatycznie zmieniona, także na niekorzyść pracownika i w takim wypadku wypowiedzenie zmieniające nie jest wymagane (podobnie: K. Jaśkowski, Komentarz aktualizowany do art. 42 Kodeksu pracy, LEX/el. 2013, pkt 10.3).
W związku z powyższym zmiana warunków pracy po 1 stycznia 2014 r. odbędzie się w drodze złożenia pracownikom informacji o nowych zasadach ich zatrudnienia. Pracodawca operuje bowiem w zakresie narzuconym przez ustawę, zobowiązującą go do zmiany dotychczasowego statusu nauczycielskiego na status pracownika samorządowego, nie składa zaś własnych oświadczeń woli.
W ramach informacji pracodawca musi określić te wszystkie elementy stosunku pracy, które ulegną zmianie w związku z utratą statusu nauczycielskiego. Tak więc pracodawca musi podać wymiar czasu pracy, wskazać zajmowane stanowisko, określić wysokość wynagrodzenia i zasady jego wyliczania, wysokość urlopu i zasady jego udzielania, a także określić inne uprawnienia pracownicze, do których pracownik będzie miał prawo.

2.2. Wypowiedzenie zmieniające może mieć jednak zastosowanie
1. Zmiana warunków zatrudnienia ma polegać na wskazaniu nowych warunków zatrudnienia, ale jedynie tych wynikających z ustawowej zmiany statusu z nauczycielskiego na status pracownika samorządowego, bez zmian tych warunków, które wynikają z umowy między pracodawcą i pracownikiem.
Zmiana statusu prawnego wywoła skutek np. w postaci zwiększenia wymiaru czasu pracy, a pracodawca będzie zmuszony do zmniejszenia wymiaru zatrudnienia określonego w treści stosunku pracy z pełnego etatu na część etatu – czego nie może dokonać w drodze informacji. Taka zmiana nie wynika bowiem z ustawowej zmiany statusu prawnego pracowników placówek opiekuńczo-wychowawczych, lecz z jednostronnie podjętej decyzji pracodawcy.
Podobnie w drodze zwykłej informacji nie może się dokonać zmiana zaszeregowania płacowego nauczyciela, wynikająca z przyporządkowania organizacyjnego w siatce stanowisk. Ustawa nie wskazuje bowiem stanowisk samorządowych, które będą miały adekwatne zastosowanie wobec nauczycieli poszczególnych stopni awansu zawodowego. Z tego względu pracodawca musi dokonać także i tej zmiany w drodze jednostronnej zmiany warunków pracy.
Jeżeli więc - w związku ze zmianami ustawowymi statusu pracowników placówek opiekuńczo-wychowawczych zostanie zmieniony jednostronną decyzją pracodawcy określony warunek pracy, konieczne jest zastosowanie wypowiedzenia zmieniającego – o którym mowa w art. 42 k.p.
2. Jednakże należy w tym miejscu zwrócić uwagę, że wypowiedzenie zmieniające musi być dokonane zgodnie z prawem. Po pierwsze więc – w czasie obowiązywania Karty Nauczyciela (d. u.k.n.), może ono być skierowane wyłącznie do nauczycieli zatrudnionych na podstawie umowy o pracę. Po drugie zaś musi się opierać o prawidłową procedurę, określoną prawem.
Jeżeli chodzi o kwestię składania wypowiedzenia zmieniającego nauczycielom zatrudnionym na podstawie mianowania, to zgodnie z treścią wyroku SN z dnia 23 lutego 1999 r., I PKN 595/98, OSNP 2000/8/300, do takich nauczycieli nie stosuje się art. 42 k.p.
Sąd stwierdził, że przewidziany w art. 42 § 3 k.p. skutek odmowy przyjęcia przez pracownika nowych warunków pracy lub płacy w postaci rozwiązania się umowy o pracę z upływem okresu wypowiedzenia prowadzi do skutku nie przewidzianego w u.k.n. , dotyczącego rozwiązania stosunku pracy.
Karta Nauczyciela określa sytuacje, w których następuje rozwiązanie stosunku pracy z nauczycielem mianowanym (art. 23 u.k.n. ). Nie wymienia wśród nich rozwiązania się stosunku pracy wskutek odmowy przyjęcia przez nauczyciela mianowanego nowo zaproponowanych mu warunków pracy lub płacy.@page_break@

Tak więc pogląd o dopuszczalności stosowania do stosunku pracy tych nauczycieli wypowiedzenia zmieniającego nie jest dopuszczalny jako sprzeczny z zasadą stabilizacji zatrudnienia na podstawie mianowania. Karta Nauczyciela zawiera regulacje dotyczące nawiązania, zmiany i rozwiązania stosunku pracy, którą w zakresie zmiany stosunku pracy nauczyciela mianowanego należy uznać za pełną i wyczerpującą.
W związku z tym uwzględniając towarzyszącą stosunkom pracy z mianowania wzmożoną ochronę ich trwałości należy uznać, że odesłanie do stosowania przepisów Kodeksu pracy zawarte w art. 91c ust. 1 u.k.n. nie odnosi się do art. 42 k.p. gdy chodzi o stosunek pracy nauczyciela mianowanego.
Zatem do 31 grudnia 2013 r. pracodawca nie może zmieniać nauczycielom zatrudnionym na podstawie mianowania warunków pracy w drodze wypowiedzenia zmieniającego. Nie ma zaś przeszkód do dokonania wypowiedzenia zmieniającego nauczycielom zatrudnionym na podstawie umowy o pracę.
3. Oczywistym jest, że po zmianie statusu prawnego, tj. po 1 stycznia 2014 r., pracodawca będzie mógł złożyć wypowiedzenia zmieniające wszystkim „byłym nauczycielom", gdyż ich status określać będzie ustawa z dnia 21 listopada 2008 r. o pracownikach samorządowych (Dz. U. Nr 223, poz. 1458 z późn. zm.) – dalej u.p.s. W szczególności więc zastosowanie będzie miał art. 43 ust. 1 u.p.s. odsyłający w zakresie nieuregulowanym u.p.s. do odpowiedniego zastosowanie norm Kodeksu pracy, a więc także art. 42 k.p. – dotyczącego wypowiedzeń zmieniających.
4. Zgodnie z treścią art. 42 § 1 k.p. przepisy o wypowiedzeniu umowy o pracę stosuje się odpowiednio do wypowiedzenia wynikających z umowy warunków pracy i płacy. Zatem wypowiedzenie zmieniające podlega odpowiednio tym samym normom, które odnoszą się do wypowiedzenia ostatecznego.
Z tego względu wypowiedzenie zmieniające musi być dokonane w odpowiedniej formie, z zachowaniem okresów wypowiedzenia, ze wskazaniem przyczyny wypowiedzenia i po konsultacji ze związkami zawodowymi reprezentującymi pracownika. Ponadto, co równie istotne, pracodawca składając wypowiedzenie musi również uwzględniać normy ochronne prawa pracy.
Do 31 grudnia 2013 r. (do kiedy obowiązuje u.k.n.) w przypadku nauczycieli zatrudnionych na podstawie umowy o pracę (wobec nauczycieli zatrudnionych na podstawie mianowania nie ma zastosowania art. 42 k.p. ), zastosowanie będzie miał art. 27 ust. 1 u.k.n., (gdyż dotyczy on wypowiadania nauczycielskich umów o pracę). Stwierdza on, że rozwiązanie umowy o pracę zawartej z nauczycielem na czas nieokreślony następuje z końcem roku szkolnego, za trzymiesięcznym wypowiedzeniem. Tak więc w konsekwencji wypowiedzenia zmieniające musiałyby być składane do końca maja – tak aby skutek trzymiesięcznego wypowiedzenia mógł nastąpić z końcem roku szkolnego. W art. 27 ust. 1 u.k.n. nie wprowadzono do treści przepisu normy, że skutek wypowiedzenia na koniec roku szkolnego nie dotyczy placówek nieferyjnych, jak również nie zawarto odesłania do odpowiedniego zastosowania art. 20 ust. 4 u.k.n.
Jeżeli wypowiedzenia zmieniające nie zostały w tym terminie złożone, jednostronna zmiana warunków pracy i płacy w przypadku nauczycieli zatrudnionych na podstawie umowy o pracę jest niemożliwa (w okresie działania u.k.n.).
Natomiast po 1 stycznia 2014 r. wypowiedzenia zmieniające będą mogły być zastosowane wobec wszystkich „byłych nauczycieli" (niezależnie od rodzaju łączącego ich wcześniej z placówką stosunku pracy), obecnie będących pracownikami samorządowymi. Wówczas norma art. 42 k.p. będzie miała zastosowanie bezpośrednie.
Konieczność dokonania zmian treści stosunków pracy w drodze wypowiedzenia zmieniającego, w związku z dyspozycją art. 42 § 1 k.p. , musi podlegać określonym wymogom prawnym. Z konieczności odpowiedniego zastosowania norm dotyczących wypowiedzenia stosunku pracy, wynika m.in. obowiązek zachowania okresu wypowiedzenia, czy też uwzględniania szczególnych unormowań ochronnych.
W związku z powyższym pracodawca składając wypowiedzenie zmieniające, musi mieć na względzie normy dotyczące okresów wypowiedzenia. Z tego względu zastosowanie będzie miał art. 36 § 1 k.p. , który uzależnia okres od okresu zatrudnienia u danego pracodawcy. Warto w tym miejscu zwrócić uwagę, że w przypadku przekształcenia statusu prawnego nauczycieli placówek w pracowników samorządowych, następuje wprawdzie daleko idąca zmiana treści stosunków pracy, ale przy zachowaniu ich kontynuacji. Z tego założenia wynika, że okres zatrudnienia na potrzeby ustalenia okresu wypowiedzenia, należy liczyć w sposób wprost odnoszący się do okresu zatrudnienia u danego pracodawcy.
Zatem okres wypowiedzenia przy składaniu wypowiedzenia zmieniającego wynosić będzie 2 tygodnie (jeżeli pracownik był zatrudniony krócej niż 6 miesięcy), 1 miesiąc (jeżeli pracownik był zatrudniony co najmniej 6 miesięcy) oraz 3 miesiące (jeżeli pracownik był zatrudniony co najmniej 3 lata).
5. Przy składaniu wypowiedzeń zmieniających pracodawca musi także uwzględniać konieczność zawiadomienia na piśmie reprezentującej pracownika organizacji związkowej, podając przyczynę uzasadniającą dokonanie wypowiedzenia. Jeżeli zakładowa organizacja związkowa uważa, że wypowiedzenie byłoby nieuzasadnione, może w ciągu 5 dni od otrzymania zawiadomienia zgłosić na piśmie pracodawcy umotywowane zastrzeżenia. Po rozpatrzeniu stanowiska organizacji związkowej, a także w razie niezajęcia przez nią stanowiska w ustalonym terminie, pracodawca podejmuje decyzję w sprawie wypowiedzenia ( art. 42 § 1 w zw. z art. 38 k.p .).