Nowela Kodeksu pracy, która weszła w życie  21 lutego 2023 r., daje pracodawcy prawo przeprowadzania badań na obecność alkoholu lub środków działających podobnie do alkoholu w organizmie pracownika. To, jak ma wyglądać kontrola, określa rozporządzenie ministra zdrowia z dnia 16 lutego 2023 r. w sprawie badań na obecność alkoholu lub środków działających podobnie do alkoholu w organizmie pracownika. Jego przepisy weszły w życie we wtorek, 21 lutego 2023 r. Tego dnia zaczęła bowiem obowiązywać nowelizacja Kodeksu pracy oraz niektórych innych ustaw.

 

Zasady kontroli pracowników na obecność alkoholu i narkotyków – przepisy już obowiązują>>

 

Karta nauczyciela a kodeks pracy

W przypadku nauczycieli, zgodnie z art. 91c w zakresie spraw wynikających ze stosunku pracy, nieuregulowanych przepisami ustawy, mają zastosowanie przepisy Kodeksu pracy - w tym również te nowe, dotyczące badania trzeźwości. Pracodawca nie dopuszcza pracownika do pracy, jeżeli kontrola trzeźwości wykaże obecność alkoholu w organizmie pracownika wskazującą na stan po użyciu alkoholu albo stan nietrzeźwości w rozumieniu art. 46 ust. 2 albo 3 ustawy z dnia 26 października 1982 r. o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi albo zachodzi uzasadnione podejrzenie, że pracownik stawił się do pracy w stanie po użyciu alkoholu albo w stanie nietrzeźwości lub spożywał alkohol w czasie pracy.

Sprawdź w LEX: Jaki zakres danych osobowych może przetwarzać pracodawca w ramach zakładowej kontroli trzeźwości? >

Według rozporządzenia badanie wydychanego powietrza przeprowadza się przy użyciu urządzenia elektronicznego dokonującego pomiaru stężenia alkoholu w wydychanym powietrzu, z użyciem ustnika, metodą:

  1. spektrometrii w podczerwieni lub
  2. utleniania elektrochemicznego

Sprawdź w LEX: Czy pracodawca może wezwać policję w celu dokonania kolejnego pomiaru trzeźwości pracownika, weryfikującego pomiar przeprowadzony przez pracodawcę? >

Kontrola trzeźwości nie może naruszać godności oraz innych dóbr osobistych pracownika - nie powinna zatem odbywać się w obecności innych pracowników czy osób postronnych, a jedynie są przy niej osoby uprawnione. Podobnie jak i jej wynik nie powinien być podawany przy innych pracownikach lub uczniach.
- W idealnym świecie, po wydaniu polecenia, pracownik powinien udać się na kontrolę we wskazane miejsce. Nie powinno być natomiast kontrolowania na hali przy innych pracownikach, wyprowadzania na siłę, ciągnięcia za odzież. Absolutnie nie powinno być tak, że ktoś – np. z zewnętrznej firmy ochroniarskiej - stoi na bramie z alkomatem i wszystkim po kolei każe dmuchać – tłumaczył serwisowi Prawo.pl Krzysztof Stucke, prawnik prowadzący własną kancelarię prawa pracy, biegły sądowy z zakresu prawa pracy i RODO, mediator sądowy i pozasądowy.

 

Postępowanie dyscyplinarne

Jeżeli okaże się, że nauczyciel znajdował się pod wpływem alkoholu, dyrektor powinien rozważyć, czy prawa i dobro dziecka mogły być naruszone (często tak będzie), gdy nauczyciel:

  • stawił się do pracy w stanie po użyciu alkoholu (gdy zawartość alkoholu w organizmie wynosi lub prowadzi do stężenia we krwi od 0,2‰ do 0,5‰ alkoholu albo obecności w wydychanym powietrzu od 0,1 mg do 0,25 mg alkoholu w 1 dm3),
  • stawił się do pracy w stanie nietrzeźwości (gdy zawartość alkoholu w organizmie wynosi lub prowadzi do stężenia we krwi powyżej 0,5‰ alkoholu albo obecności w wydychanym powietrzu powyżej 0,25 mg alkoholu w 1 dm3),
  • spożywał alkohol w pracy,
  • był pod wpływem środka działającego podobnie do alkoholu (opioidów; amfetaminy lub jej analogu; kokainy; kannabinoidów; benzodiazepiny) lub
  • zażywał środek działający podobnie do alkoholu w czasie pracy.

- O podejrzeniu popełnienia przez nauczyciela czynu naruszającego prawa i dobro dziecka dyrektor szkoły, a w przypadku podejrzenia popełnienia takiego czynu przez dyrektora szkoły - organ prowadzący szkołę, zawiadamia rzecznika dyscyplinarnego, nie później niż w terminie 14 dni od dnia powzięcia wiadomości o podejrzeniu popełnienia takiego czynu, chyba że okoliczności bezspornie wskazują, że nie doszło do popełnienia takiego czynu - wskazuje radca prawny Joanna Lesińska - procedura dostępna jest w serwisie LEX Prawo Oświatowe.

Sprawy nauczycieli szkół powszechnych rozstrzygają komisje dyscyplinarne, tj. komisja przy wojewodzie właściwa dla nauczycieli wszystkich szkół funkcjonujących na terenie województwa oraz odwoławcza komisja dyscyplinarna przy ministrze edukacji. Przebieg postępowania, oprócz Karty Nauczyciela, regulują wydane na jej podstawie przepisy wykonawcze, czyli aktualnie rozporządzenie MEN z 25.05.2016 r. w sprawie szczegółowego trybu prowadzenia postępowania wyjaśniającego i dyscyplinarnego wobec nauczycieli oraz wznawiania postępowania dyscyplinarnego (Dz.U. poz. 741).

 

Początkowo sprawa trafia do rzecznika dyscyplinarnego powoływanego – w zależności od komisji - przez wojewodę lub ministra, spośród pracowników urzędu. Organ, przy którym działa komisja, poleca rzecznikowi wszczęcie postępowania wyjaśniającego (art. 85 KN). Rzecznik dyscyplinarny zawiadamia o tym nauczyciela, którego dotyczy postępowanie, oraz dyrektora zatrudniającej go szkoły, a w przypadku nauczyciela pełniącego funkcję dyrektora szkoły – także organ ją prowadzący. Jeżeli sprawa dotyczy małoletniego, powiadamia się również Rzecznika Praw Dziecka. Należy pamiętać, że postępowanie  dyscyplinarne nie może być wszczęte po upływie 3 miesięcy od dnia powzięcia przez organ, przy którym działa komisja dyscyplinarna pierwszej instancji, wiadomości o popełnieniu czynu uchybiającego godności zawodu nauczyciela lub obowiązkom oraz po upływie 3 lat od popełnienia tego czynu. Jeżeli wszczęto postępowanie dyscyplinarne, karalność czynu uzasadniającego nałożenie kary dyscyplinarnej ustaje z upływem 5 lat od dnia popełnienia tego czynu.

Sprawdź w LEX: Czy nauczycielowi, wobec którego było prowadzone postępowanie wyjaśniające, a komisja dyscyplinarna odmówiła wszczęcia postępowania dyscyplinarnego, należy się zwrot kosztów za utracony zarobek? >

Po przeprowadzeniu postępowania wyjaśniającego rzecznik dyscyplinarny umarza postępowanie bądź kieruje je do komisji dyscyplinarnej pierwszej instancji (to drugie za zgodą organu, który go powołał). Komisja decyduje, czy rozpocząć właściwe postępowanie, czy też wydać postanowienie o odmowie jego wszczęcia (taką decyzję podejmuje w przypadkach określonych w art. 85b KN, czyli m.in. gdy nie stwierdzi, że nauczyciel swoim zachowaniem uchybił godności zawodu). W tym miejscu warto wspomnieć, że jedną z przyczyn umorzenia postępowania jest przedawnienie odpowiedzialności dyscyplinarnej. Te same podmioty, które powiadamia się o wszczęciu postępowania dyscyplinarnego, mogą złożyć zażalenie na postanowienie o odmowie wszczęcia postępowania dyscyplinarnego. Zażalenie składa się w ciągu siedmiu dni, chyba że chodzi o Rzecznika Praw Dziecka, który na odwołanie ma 14 dni.

Sprawdź w LEX: Jakie uprawnienia ma w postępowaniu dyscyplinarnym prowadzonych wobec nauczycieli, Rzecznik Praw Dziecka? >

 

Zwolnienie dyscyplinarne

W art. 23 Karty Nauczyciela zawarto zamknięty katalog przypadków, w jakich stosunek pracy nauczyciela zatrudnionego na podstawie mianowania ulega rozwiązaniu, natomiast w art. 26 wskazano przypadki wygaśnięcia z mocy prawa stosunku pracy. Wśród tych przesłanek znalazło się prawomocne ukaranie w postępowaniu dyscyplinarnym karą dyscyplinarną zwolnienia z pracy oraz karą dyscyplinarną zwolnienia z pracy z zakazem przyjmowania ukaranego do pracy w zawodzie nauczyciela w okresie 3 lat od ukarania lub karą wydalenia z zawodu nauczyciela.

Zobacz nagranie szkolenia w LEX: Rozwiązanie i wygaśnięcie stosunku pracy z nauczycielem - obowiązki kadrowe dyrektora >

Zobacz w LEX: Procedura rozwiązania stosunku pracy z nauczycielem zatrudnionym na podstawie mianowania >

 

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.