Izba Pracy i Ubezpieczeń Społecznych Sądu Najwyższego wyda w lutym uchwałę w sprawie weryfikacji przez ZUS podstawy wymiaru składek, ubezpieczenia z tytułu prowadzenia działalności gospodarczej, gdy kobieta jest w ciąży.

Czytaj również: SN: ZUS musi pouczać kobiety, że po urlopie macierzyńskim ich ubezpieczenie wygasa>>

Sąd Okręgowy w Lublinie zwrócił się do Sądu Najwyższego z pytaniem prawnym na tle sprawy fryzjerki Elwiry H., która w czasie ciąży zadeklarowała maksymalną, prawem dopuszczalną, podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne, a następnie, już w kolejnym miesiącu tej działalności korzystała z zasiłku chorobowego trwającego do urodzenia dziecka.

Po czym kobieta pobierała zasiłek macierzyński i kolejne zasiłki chorobowe, opiekuńcze i znów macierzyński. Przy czym:

  • przerwy pomiędzy poszczególnymi okresami niezdolności do pracy z powodu choroby były krótsze niż trzy miesiące,
  •  na dzień wydania decyzji przez ZUS na 1474 dni zgłoszonej działalności gospodarczej, aż przez 1175 dni pobierała świadczenia z ubezpieczenia społecznego (prawie 80% okresu działalności), co może wskazywać, że zgłoszenie do ubezpieczeń społecznych i zadeklarowanie wysokiej podstawy składek miało na celu włączenie się do systemu ubezpieczeń w celu uzyskiwania wysokich świadczeń.

Czytaj w LEX: Jak obliczać zasiłek chorobowy - poradnik krok po kroku >

SO: oddala odwołanie kobiety

Sąd  pierwszej instancji oddalił odwołanie wnioskodawczyni od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, który stwierdził, iż podstawa wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne Elwiry H. podlegającej ubezpieczeniom jako osoba prowadząca działalność gospodarczą za miesiąc wrzesień 2015 r. wynosi na ubezpieczenie emerytalne i rentowe, chorobowe i wypadkowe 2375,40 zł, zaś na ubezpieczenie zdrowotne 3104,57 zł.

Sąd wskazał, że osoby prowadzące pozarolniczą działalność gospodarczą podlegają obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym oraz wypadkowemu, natomiast dobrowolnie ubezpieczeniu chorobowemu.

Czytaj:  SN: Matka trójki dzieci będzie musiała zwrócić ZUS - 120 tys. zł>>

Według art. 13 pkt 4 ustawy, o systemie ubezpieczeń społecznych, ubezpieczeniom tym podlegają od dnia rozpoczęcia wykonywania działalności do dnia zaprzestania wykonywania tej działalności, z wyłączeniem okresu, na który wykonywanie działalności zostało zawieszone. Przy czym podstawa wymiaru składek na ubezpieczenie chorobowe osób, które ubezpieczeniu chorobowemu podlegają dobrowolnie, nie może przekraczać miesięcznie 250 proc. prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia.

Czytaj w LEX: Zasiłek macierzyński po ustaniu zatrudnienia na przykładach >

Ciągłość działalności

Sąd pierwszej instancji stwierdził, że w świetle art. 83 ust. 1 pkt 3 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, Zakład Ubezpieczeń Społecznych jest uprawniony do kwestionowania kwoty zadeklarowanej przez osobę prowadzącą pozarolniczą działalność, gdyż zgodnie z tym przepisem ma prawo wydawania decyzji m.in. w zakresie indywidualnych spraw dotyczących ustalania wymiaru składek.

Zdaniem sądu okręgowego Elwira H., podejmując pozarolniczą działalność gospodarczą na podstawie ustawy o swobodzie działalności gospodarczej, a następnie prawa przedsiębiorców, została objęta obowiązkiem ubezpieczeń społecznych.

Czytaj w LEX: Dowody stanowiące podstawę przyznania i wypłaty zasiłku macierzyńskiego oraz zasiłku opiekuńczego 

W związku z tym działalność powinna być prowadzona w sposób zorganizowany i ciągły, a także zmierzać do osiągnięcia zysku. Ubezpieczenie społeczne oraz osiąganie z tego tytułu określonych świadczeń nie jest natomiast głównym celem prowadzenia działalności gospodarczej. Celem tym jest zarobek, czyli dochód pokrywający w pełni koszty działalności, w tym ubezpieczenia społecznego, a ponadto wystarczający na utrzymanie oraz rozwój przedsiębiorcy.

Zdaniem sądu, zgłoszenie wysokiej podstawy składek przy niskim przychodzie, bądź stracie, ma na celu wyłącznie uzyskiwanie wysokich świadczeń z ubezpieczenia społecznego, stanowi niczym nieuzasadnioną nierównowagę i odbywa się kosztem innych ubezpieczonych, wbrew zasadzie solidaryzmu. W takiej sytuacji, zdaniem Sądu Okręgowego, organ rentowy ma uprawnienie do kontroli i zakwestionowania podstawy wymiaru składek.

Czytaj w LEX: Uprawnienia rodzicielskie przedsiębiorców >

Działalność kosztem innych

Sąd okręgowy postawił pytanie: czy działalność gospodarcza wnioskodawczyni nie została wykorzystana do osiągnięcia celów odbiegających od jej założeń?

Jak zauważył sąd, podstawowym celem działalności gospodarczej jest nastawienie na zysk. Charakteru działalności gospodarczej nie przekreśla generowanie strat z uwagi na koszty działalności przewyższające dochód, jednak nie może być zasadą pomnażanie kosztów o deklarowanie wysokiej podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne, gdyż takie działanie może prowadzić do wniosku, że z założenia wynik finansowy prowadzonej działalności jest nieistotny, a jedynym celem jest uzyskanie wysokich świadczeń.

Zobacz procedurę w LEX: Zasady podlegania ubezpieczeniu chorobowemu >

Szczególnie da się to zauważyć w sytuacji, gdy osoba prowadząca działalność i deklarująca wysoką podstawę wymiaru składki ma świadomość, że stan zdrowia uczyni ją niezdolną do jej prowadzenia.

Na podstawie tych rozważań odwołujących się do orzecznictwa Sądu Najwyższego i sądów powszechnych sąd okręgowy uznał, że w rozpatrywanym stanie faktycznym zadeklarowanie podstawy wymiaru składek na okres 1 miesiąca w wysokości 9 tys. 897,50 złotych było powodowane wyłącznie chęcią uzyskania przez wnioskodawczynię wysokich, nieproporcjonalnych świadczeń z ubezpieczenia społecznego.

Sprawdź w LEX: Jakie składki opłaca przedsiębiorca przebywający na urlopie macierzyńskim oraz wychowawczym? >

Sygnatura akt III UZP 5/20.