Czy w przypadku zbiegu tytułów do potrąceń, czyli pracownik posiada zajęcie alimentacyjne i zajęcie komornicze egzekwowane na inne należności niż alimentacyjne, istnieje kwota wolna od potrąceń? A jeśli tak to w jakiej wysokości?
Ustawodawca nie ustalił kwoty wolnej od potrąceń w przypadku dokonywania egzekucji świadczeń alimentacyjnych. Przy potrącaniu sum egzekwowanych na mocy tytułów wykonawczych na pokrycie należności innych niż świadczenia alimentacyjne wolna od potrąceń jest kwota wynagrodzenia za pracę w wysokości minimalnego wynagrodzenia za pracę przysługującego pracownikom zatrudnionym w pełnym wymiarze czasu pracy, po odliczeniu składek na ubezpieczenia społeczne oraz zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych.
W celu zapewnienia pracownikowi pewnych podstaw egzystencji ustawodawca przewidział dwa rodzaje ograniczeń dotyczących wysokości potrąceń dokonywanych z wynagrodzenia za pracę. Po pierwsze, w art. 87 § 3-5 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. - Kodeks pracy (tekst jedn.: Dz. U. z 1998 r. Nr 21, poz. 94) - dalej k.p., przewidział granice potrąceń, po drugie, w art. 871 k.p. wskazał kwoty wolne od potrąceń.
Zgodnie z postanowieniami art. 87 § 3 k.p., potrącenia w razie egzekucji świadczeń alimentacyjnych mogą być dokonywane do wysokości 3/5 wynagrodzenia, a w razie egzekucji innych należności lub potrącania zaliczek pieniężnych do wysokości połowy wynagrodzenia.
Przy jednoczesnym potrącaniu sum egzekwowanych na mocy tytułów wykonawczych na pokrycie należności innych niż świadczenia alimentacyjne oraz zaliczek pieniężnych udzielonych pracownikowi nie mogą one w sumie przekraczać połowy wynagrodzenia, a łącznie z potrąceniami świadczeń alimentacyjnych 3/5 wynagrodzenia.
Oznacza to, że w przypadku przedstawionym w treści pytania, granicą potrącenia są 3/5 wynagrodzenia.
Obok granic potrąceń istnieją także kwoty wolne od potrąceń. Jak wynika z art. 871 k.p.:
- przy potrącaniu sum egzekwowanych na mocy tytułów wykonawczych na pokrycie należności innych niż świadczenia alimentacyjne wolna od potrąceń jest kwota wynagrodzenia za pracę w wysokości minimalnego wynagrodzenia za pracę, ustalanego na podstawie odrębnych przepisów (na podstawie rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 11 września 2007 r. w sprawie wysokości płacy minimalnej w 2008 r., Dz. U. Nr 171, poz. 1209, od dnia 1 stycznia 2008 r. minimalne wynagrodzenie za pracę wynosi 1126 zł) przysługującego pracownikom zatrudnionym w pełnym wymiarze czasu pracy, po odliczeniu składek na ubezpieczenia społeczne oraz zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych;
- przy potrącaniu zaliczek pieniężnych udzielonych pracownikowi wolna od potrąceń jest kwota wynagrodzenia za pracę w wysokości 75% minimalnego wynagrodzenia za pracę, ustalanego na podstawie odrębnych przepisów, przysługującego pracownikom zatrudnionym w pełnym wymiarze czasu pracy, po odliczeniu składek na ubezpieczenia społeczne oraz zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych;
- przy potrącaniu kar pieniężnych przewidzianych w art. 108 k.p. wolna od potrąceń jest kwota wynagrodzenia za pracę w wysokości 90% minimalnego wynagrodzenia za pracę, ustalanego na podstawie odrębnych przepisów, przysługującego pracownikom zatrudnionym w pełnym wymiarze czasu pracy, po odliczeniu składek na ubezpieczenia społeczne oraz zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych.
Jak wynika z powyższego, ustawodawca nie ustalił kwoty wolnej od potrąceń w przypadku dokonywania egzekucji świadczeń alimentacyjnych. Jak wiadomo, kolejność w jakiej w art. 87 § 1 k.p. wymieniono należności podlegające potrąceniu nie jest przypadkowa. W § 2 tego przepisu ustawodawca wskazał bowiem, że potrąceń dokonuje się właśnie w kolejności wskazanej w art. 87 § 1 k.p. Pierwszeństwo mają więc potrącenia na zaspokojenie świadczeń alimentacyjnych, a dopiero po nich sumy egzekwowane na mocy tytułów wykonawczych na pokrycie należności innych niż świadczenia alimentacyjne.
Skoro tak, to należy przyjąć, że w przypadku dokonywania potrąceń z obu tych tytułów, w pierwszej kolejności dokonujemy potrącenia z tytułu świadczeń alimentacyjnych, które może być dokonane do wysokości 3/5 wynagrodzenia i jednocześnie bez ograniczenia w postaci kwoty wolnej od potrąceń, a dopiero później, jeśli wysokość należnego pracownikowi wynagrodzenia na to pozwala, dokonujemy potrącenia na pokrycie należności innych niż świadczenia alimentacyjne, pamiętając o tym, że po pierwsze, nie mogą one wraz z potrąceniem na zaspokojenie świadczeń alimentacyjnych przekroczyć 3/5 wynagrodzenia i jednocześnie, że aby potrącenie to w ogóle było możliwe, po potrąceniu świadczeń alimentacyjnych musi pozostać nam wynagrodzenie w wysokości wyższej niż kwota minimalnego wynagrodzenia za pracę.
Zgodnie z postanowieniami art. 87 § 3 k.p., potrącenia w razie egzekucji świadczeń alimentacyjnych mogą być dokonywane do wysokości 3/5 wynagrodzenia, a w razie egzekucji innych należności lub potrącania zaliczek pieniężnych do wysokości połowy wynagrodzenia.
Przy jednoczesnym potrącaniu sum egzekwowanych na mocy tytułów wykonawczych na pokrycie należności innych niż świadczenia alimentacyjne oraz zaliczek pieniężnych udzielonych pracownikowi nie mogą one w sumie przekraczać połowy wynagrodzenia, a łącznie z potrąceniami świadczeń alimentacyjnych 3/5 wynagrodzenia.
Oznacza to, że w przypadku przedstawionym w treści pytania, granicą potrącenia są 3/5 wynagrodzenia.
Obok granic potrąceń istnieją także kwoty wolne od potrąceń. Jak wynika z art. 871 k.p.:
- przy potrącaniu sum egzekwowanych na mocy tytułów wykonawczych na pokrycie należności innych niż świadczenia alimentacyjne wolna od potrąceń jest kwota wynagrodzenia za pracę w wysokości minimalnego wynagrodzenia za pracę, ustalanego na podstawie odrębnych przepisów (na podstawie rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 11 września 2007 r. w sprawie wysokości płacy minimalnej w 2008 r., Dz. U. Nr 171, poz. 1209, od dnia 1 stycznia 2008 r. minimalne wynagrodzenie za pracę wynosi 1126 zł) przysługującego pracownikom zatrudnionym w pełnym wymiarze czasu pracy, po odliczeniu składek na ubezpieczenia społeczne oraz zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych;
- przy potrącaniu zaliczek pieniężnych udzielonych pracownikowi wolna od potrąceń jest kwota wynagrodzenia za pracę w wysokości 75% minimalnego wynagrodzenia za pracę, ustalanego na podstawie odrębnych przepisów, przysługującego pracownikom zatrudnionym w pełnym wymiarze czasu pracy, po odliczeniu składek na ubezpieczenia społeczne oraz zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych;
- przy potrącaniu kar pieniężnych przewidzianych w art. 108 k.p. wolna od potrąceń jest kwota wynagrodzenia za pracę w wysokości 90% minimalnego wynagrodzenia za pracę, ustalanego na podstawie odrębnych przepisów, przysługującego pracownikom zatrudnionym w pełnym wymiarze czasu pracy, po odliczeniu składek na ubezpieczenia społeczne oraz zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych.
Jak wynika z powyższego, ustawodawca nie ustalił kwoty wolnej od potrąceń w przypadku dokonywania egzekucji świadczeń alimentacyjnych. Jak wiadomo, kolejność w jakiej w art. 87 § 1 k.p. wymieniono należności podlegające potrąceniu nie jest przypadkowa. W § 2 tego przepisu ustawodawca wskazał bowiem, że potrąceń dokonuje się właśnie w kolejności wskazanej w art. 87 § 1 k.p. Pierwszeństwo mają więc potrącenia na zaspokojenie świadczeń alimentacyjnych, a dopiero po nich sumy egzekwowane na mocy tytułów wykonawczych na pokrycie należności innych niż świadczenia alimentacyjne.
Skoro tak, to należy przyjąć, że w przypadku dokonywania potrąceń z obu tych tytułów, w pierwszej kolejności dokonujemy potrącenia z tytułu świadczeń alimentacyjnych, które może być dokonane do wysokości 3/5 wynagrodzenia i jednocześnie bez ograniczenia w postaci kwoty wolnej od potrąceń, a dopiero później, jeśli wysokość należnego pracownikowi wynagrodzenia na to pozwala, dokonujemy potrącenia na pokrycie należności innych niż świadczenia alimentacyjne, pamiętając o tym, że po pierwsze, nie mogą one wraz z potrąceniem na zaspokojenie świadczeń alimentacyjnych przekroczyć 3/5 wynagrodzenia i jednocześnie, że aby potrącenie to w ogóle było możliwe, po potrąceniu świadczeń alimentacyjnych musi pozostać nam wynagrodzenie w wysokości wyższej niż kwota minimalnego wynagrodzenia za pracę.
Przykład
Pracownik zarabia 4000 zł brutto miesięcznie. W marcu 2008 r. pracodawca otrzymał tytuł wykonawczy, zgodnie z którym jest zobowiązany do potrącania z wynagrodzenia pracownika kwoty 1000 zł miesięcznie z tytułu świadczenia alimentacyjnego. W tym samym miesiącu pracodawca otrzymał od komornika także tytuł wykonawczy, zgodnie z którym jest zobowiązany do potrącenia z wynagrodzenia pracownika kwoty 500 zł z tytułu niespłaconego kredytu konsumpcyjnego.
Przy jednoczesnym potrącaniu sum egzekwowanych na mocy tytułów wykonawczych na pokrycie świadczeń alimentacyjny i należności innych niż świadczenia alimentacyjne nie mogą one w sumie przekraczać 3/5 wynagrodzenia. Przy wynagrodzeniu w wysokości 4000 zł brutto po odliczeniu obowiązkowych składek na ubezpieczenie społeczne oraz zaliczki na podatek dochodowy, wynagrodzenie wynosi 2866,10 zł. Z kwoty tej pracodawca może więc w tym przypadku potrącić 1719,6 zł. Zgodnie z kolejnością potrąceń przewidzianą w art. 87 § 1 k.p. pracodawca w pierwszej kolejności potrąca z należnego pracownikowi wynagrodzenia należność z tytułu świadczenia alimentacyjnego (1719,66 zł - 1000 zł = 719,66 zł), a następnie z tytułu niespłaconego kredytu konsumpcyjnego (719,66 zł - 500 zł = 219,66 zł). Dokonanie potrąceń jest w tym wypadku możliwe, gdyż kwota wolna od potrąceń przy potrącaniu sum egzekwowanych na mocy tytułów wykonawczych na pokrycie należności innych niż świadczenia alimentacyjne wynosi 857,33 zł (minimalne wynagrodzenie w 2008 r. wynosi 1126 zł brutto), a po potrąceniu świadczeń alimentacyjnych pozostaje pracownikowi wynagrodzenie w kwocie 1866,10 zł, czyli w kwocie znacznie wyższej niż 857,33 zł.
Przy jednoczesnym potrącaniu sum egzekwowanych na mocy tytułów wykonawczych na pokrycie świadczeń alimentacyjny i należności innych niż świadczenia alimentacyjne nie mogą one w sumie przekraczać 3/5 wynagrodzenia. Przy wynagrodzeniu w wysokości 4000 zł brutto po odliczeniu obowiązkowych składek na ubezpieczenie społeczne oraz zaliczki na podatek dochodowy, wynagrodzenie wynosi 2866,10 zł. Z kwoty tej pracodawca może więc w tym przypadku potrącić 1719,6 zł. Zgodnie z kolejnością potrąceń przewidzianą w art. 87 § 1 k.p. pracodawca w pierwszej kolejności potrąca z należnego pracownikowi wynagrodzenia należność z tytułu świadczenia alimentacyjnego (1719,66 zł - 1000 zł = 719,66 zł), a następnie z tytułu niespłaconego kredytu konsumpcyjnego (719,66 zł - 500 zł = 219,66 zł). Dokonanie potrąceń jest w tym wypadku możliwe, gdyż kwota wolna od potrąceń przy potrącaniu sum egzekwowanych na mocy tytułów wykonawczych na pokrycie należności innych niż świadczenia alimentacyjne wynosi 857,33 zł (minimalne wynagrodzenie w 2008 r. wynosi 1126 zł brutto), a po potrąceniu świadczeń alimentacyjnych pozostaje pracownikowi wynagrodzenie w kwocie 1866,10 zł, czyli w kwocie znacznie wyższej niż 857,33 zł.