Zgodnie z ustawą z dnia 26 czerwca 1974 r. - Kodeks pracy (tekst jedn.: Dz. U. z 2014 r. poz. 1502) - dalej k.p. za pracownika młodocianego uważa się osobę, która ukończyła 16 lat, a nie przekroczyła 18 lat. Zatrudnianie osoby, która nie ukończyła 16 lat jest zabronione. Należy zaznaczyć, że zgodnie z art. 2 ustawy z dnia 19 marca 2009 r. o zmianie ustawy o systemie oświaty oraz o zmianie niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 56, poz. 458 z późn. zm.) z dniem 1 września 2018 r. młodocianym w rozumieniu k.p. będzie osoba, która ukończyła 15 lat, a nie przekroczyła 18 lat.

Warunkiem zatrudnienia młodocianego jest:

  1. ukończenie co najmniej gimnazjum,
  2. przedstawienie świadectwa lekarskiego stwierdzającego, że praca danego rodzaju nie zagraża jego zdrowiu.

Młodociani nieposiadający kwalifikacji zawodowych mogą być zatrudniony tylko w celu przygotowania zawodowego.
Od powyższych wymagań ustawodawca przewidział wyjątki – zostały one określone w art. 3045 k.p. Zgodnie z tym przepisem wykonywanie pracy lub innych zajęć zarobkowych przez dziecko do ukończenia przez nie 16 roku życia jest dozwolone, ale jedynie na rzecz podmiotu prowadzącego działalność kulturalną, artystyczną, sportową lub reklamową i wymaga uprzedniej zgody przedstawiciela ustawowego lub opiekuna tego dziecka, a także zezwolenia właściwego inspektora pracy. Pewne wyjątki od podanej wyżej reguły zostały ujęte również w rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 5 grudnia 2002 r. w sprawie przypadków, w których wyjątkowo jest dopuszczalne zatrudnianie młodocianych, którzy nie ukończyli gimnazjum, osób niemających 16 lat, które ukończyły gimnazjum, oraz osób niemających 16 lat, które nie ukończyły gimnazjum (Dz. U. Nr 214, poz. 1808).
Zagadnienia związane z zatrudnianiem pracowników młodocianych zostały szczegółowo uregulowane w dziale dziewiątym k.p.. Pracodawcy zatrudniający młodocianego pracownika musi pamiętać m.in. o:

  1. ograniczonym czasie pracy - czas pracy młodocianego w wieku do 16 lat nie może przekraczać 6 godzin na dobę, a dla młodocianego w wieku powyżej 16 lat czas pracy nie może przekraczać 8 godzin na dobę. Do czasu pracy młodocianego wlicza się czas nauki w wymiarze wynikającym z obowiązkowego programu zajęć szkolnych, bez względu na to, czy odbywa się ona w godzinach pracy;
  2. zakazie pracy w godzinach nadliczbowych oraz w porze nocnej - praca w godzinach nadliczbowych lub w porze nocnej jest zdecydowanie bardziej uciążliwa dla osoby młodocianej i w związku z tym powstał bezwzględny zakaz zatrudniania młodocianych w porze nocnej oraz nadgodzinach;
  3. dłuższych okresach odpoczynku - przerwa w pracy młodocianego obejmująca porę nocną powinna trwać nieprzerwanie nie mniej niż 14 godzin. Dodatkowo młodocianemu przysługuje w każdym tygodniu prawo do co najmniej 48 godzin nieprzerwanego odpoczynku, który powinien obejmować niedzielę. W przypadku, gdy dobowy wymiar czasu pracy młodocianego jest dłuższy niż 4,5 godziny, pracodawca jest obowiązany wprowadzić przerwę w pracy trwającą nieprzerwanie 30 minut, wliczaną do czasu pracy. Względem pracowników młodocianych inne są również obowiązki w zakresie zapewnienie urlopów wypoczynkowych;
  4. ograniczeniach w rodzaju możliwych do wykonywania prac - nie wolno zatrudniać młodocianych przy pracach wzbronionych, których wykaz został określony w rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 24 sierpnia 2004 r. w sprawie wykazu prac wzbronionych młodocianym i warunków ich zatrudniania przy niektórych z tych prac (Dz. U. Nr 200, poz. 2047 z późn. zm.), w drodze wyjątku możliwe jest zatrudnienie młodocianego przy niektórych rodzajach prac wzbronionych, jeżeli jest to potrzebne do odbycia przygotowania zawodowego.

Każdy pracownik młodociany jest zobowiązany poddać się badaniom wstępnym przed podpisaniem umowy o pracę, a w tracie trwania stosunku pracy – badaniom okresowym i kontrolnym. Mimo iż umowa o pracę zawierana jest z młodocianym, pracodawca zobowiązany jest poinformować rodziców (opiekunów prawnych) o ryzyku zawodowym wiążącym się wykonywaną przez młodocianego pracą oraz o zasadach ochrony przed zagrożeniami.

Wśród aktów prawnych dotyczących zatrudniania młodocianych należy wymienić:

  1. rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 28 maja 1996 r. w sprawie przygotowania zawodowego młodocianych i ich wynagradzania (tekst jedn.: Dz. U. z 2014 r. poz. 232 z późn. zm.) – określa zasady przygotowywania zawodowego młodocianych oraz zasady ich wynagradzania;
  2. rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 15 grudnia 2010 r. w sprawie praktycznej nauki zawodu (Dz. U. Nr 244, poz. 1626) - określa warunki i tryb organizowania praktycznej nauki zawodu w warsztatach szkolnych, pracowniach szkolnych, placówkach kształcenia ustawicznego, placówkach kształcenia praktycznego, u pracodawców i w indywidualnych gospodarstwach rolnych oraz kwalifikacje wymagane od osób prowadzących praktyczną naukę zawodu i przysługujące im uprawnienia.

Więcej na ten temat w Serwisie BHP.