Ubezpieczony nabywa prawo do zasiłku chorobowego po upływie 30 dni nieprzerwanego ubezpieczenia chorobowego - jeżeli podlega obowiązkowo temu ubezpieczeniu lub po upływie 90 dni nieprzerwanego ubezpieczenia chorobowego - jeżeli jest ubezpieczony dobrowolnie.

Do okresów ubezpieczenia chorobowego wlicza się poprzednie okresy ubezpieczenia chorobowego, jeżeli przerwa między nimi nie przekroczyła 30 dni lub była spowodowana urlopem wychowawczym, urlopem bezpłatnym albo odbywaniem czynnej służby wojskowej przez żołnierza niezawodowego.

Ustawa z 25.06.1999 r.o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa - dalej u.ś.p., zawiera jednak szereg wyłączeń, kiedy zasiłek chorobowy nie przysługuje.

1. Jakie okoliczności wyłączają prawo do zasiłku chorobowego?

Okoliczności wykluczające prawo do zasiłku chorobowego z ubezpieczenia chorobowego zostały określone przepisami u.ś.p. Okolicznościami, które najczęściej pozbawiają zainteresowanego prawa do takiego zasiłku jest brak wymaganego okresu wyczekiwania, wykorzystywanie zwolnienia lekarskiego w sposób niezgodny z jego celem, czy też wykonywanie pracy zarobkowej w okresie orzeczonej niezdolności do pracy.

1.1. Brak wymaganego okresu nieprzerwanego ubezpieczenia chorobowego

Prawo do zasiłku chorobowego z ubezpieczenia chorobowego regulują przepisy u.ś.p. Przepisy te wskazują również okoliczności, których wystąpienie sprawia, że zainteresowanemu nie przysługuje prawo do zasiłku chorobowego. Pierwszą okolicznością, której wystąpienie wyklucza możliwość nabycia prawa do zasiłku chorobowego jest brak wymaganego przez przepisy u.ś.p. okresu nieprzerwanego ubezpieczenia chorobowego, który zwykło określać się mianem okresu wyczekiwania. Ubezpieczony nabywa bowiem prawo do zasiłku chorobowego:

  1. po upływie 30 dni nieprzerwanego ubezpieczenia chorobowego - jeżeli podlega obowiązkowo temu ubezpieczeniu, 
  2. po upływie 90 dni nieprzerwanego ubezpieczenia chorobowego - jeżeli jest ubezpieczony dobrowolnie (art. 4 ust. 1 u.ś.p.). Odnotować jednak trzeba, że wyjątkowo niektórzy ubezpieczeni mają prawo do zasiłku chorobowego już od pierwszego dnia ubezpieczenia chorobowego. Ubezpieczeni ci zostali wskazani w art. 4 ust. 3 u.ś.p.


Uwaga!

Brak wymaganego przez przepisy u.ś.p. okresu nieprzerwanego ubezpieczenia chorobowego wyklucza nabycie prawa do zasiłku chorobowego.

 

1.2. Niezdolność do pracy powstała po ustaniu ubezpieczenia chorobowego

Zasadniczo prawo do zasiłku chorobowego nie przysługuje osobie, która stała się niezdolna do pracy już po ustaniu ubezpieczenia chorobowego. Zasiłek chorobowy przysługuje bowiem osobie, która stała się niezdolna do pracy po ustaniu tytułu ubezpieczenia chorobowego tylko wówczas, gdy niezdolność do pracy trwała bez przerwy co najmniej 30 dni i powstała:

  1. nie później niż w ciągu 14 dni od ustania tytułu ubezpieczenia chorobowego,
  2. nie później niż w ciągu 3 miesięcy od ustania tytułu ubezpieczenia chorobowego - w razie choroby zakaźnej, której okres wylęgania jest dłuższy niż 14 dni, lub innej choroby, której objawy chorobowe ujawniają się po okresie dłuższym niż 14 dni od początku choroby (art. 7 u.ś.p.).

1.3. Za okres niezdolności do pracy ubezpieczony zachowuje prawo do wynagrodzenia

Rolą zasiłku chorobowego jest zrekompensowanie ubezpieczonemu zarobku utraconego na skutek niezdolności do pracy. Z tego też względu okolicznością, która pozbawia ubezpieczonego prawa do tego świadczenia pieniężnego jest to, że za okres niezdolności do pracy zachowuje on prawo do wynagrodzenia (art. 12 ust. 1 u.ś.p.).


Uwaga!

Zasiłek chorobowy nie przysługuje za okresy niezdolności do pracy, w których ubezpieczony na podstawie przepisów przepisów o wynagradzaniu zachowuje prawo do wynagrodzenia. Okresy te wlicza się do okresu zasiłkowego.

 

1.4. Choroba w trakcie urlopu bezpłatnego, urlopu wychowawczego, tymczasowego aresztowania, odbywania kary pozbawienia wolności

Jeżeli niezdolność do pracy przypada w czasie:

  1. urlopu bezpłatnego,
  2. urlopu wychowawczego,
  3. tymczasowego aresztowania lub odbywania kary pozbawienia wolności (z wyjątkiem przypadków, w których prawo do zasiłku wynika z ubezpieczenia chorobowego osób wykonujących odpłatnie pracę na podstawie skierowania do pracy w czasie odbywania kary pozbawienia wolności lub tymczasowego aresztowania) - zasiłek chorobowy również nie przysługuje (art. 12 ust. 2 u.ś.p.).

Uwaga!

Zasiłek chorobowy nie przysługuje w czasie urlopu bezpłatnego, urlopu wychowawczego, tymczasowego aresztowania lub odbywania kary pozbawienia wolności.

 

1.5. Inne przypadki, gdy zasiłek chorobowy nie przysługuje po ustaniu ubezpieczenia chorobowego

Za okres po ustaniu ubezpieczenia chorobowego zasiłek chorobowy nie przysługuje zainteresowanemu, jeżeli:

  1. osoba niezdolna do pracy ma ustalone prawo do emerytury lub renty z tytułu niezdolności do pracy, kontynuuje działalność zarobkową lub podjęła działalność zarobkową stanowiącą tytuł do objęcia obowiązkowo lub dobrowolnie ubezpieczeniem chorobowym albo zapewniającą prawo do świadczeń za okres niezdolności do pracy z powodu choroby, nie nabyła prawa do zasiłku w czasie ubezpieczenia chorobowego z uwagi na brak wymaganego przez prawo okresu wyczekiwania, jest uprawniona do zasiłku dla bezrobotnych, zasiłku przedemerytalnego, świadczenia przedemerytalnego lub nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego, podlega obowiązkowo ubezpieczeniu społecznemu rolników określonemu w przepisach o ubezpieczeniu społecznym rolników,
  2. ubezpieczenie chorobowe ustało po wyczerpaniu prawa do zasiłku chorobowego (art. 13 u.ś.p.).

1.6. Niezdolność do pracy spowodowana w wyniku umyślnego przestępstwa, wykroczenia lub nadużyciem alkoholu

Jeżeli niezdolność do pracy spowodowana została w wyniku umyślnego przestępstwa lub wykroczenia popełnionego przez tego ubezpieczonego, a okoliczności te zostały stwierdzone na podstawie prawomocnego orzeczenia sądowego, ubezpieczony nie ma prawa do zasiłku chorobowego za cały okres tej niezdolności (art. 15 u.ś.p.). W przypadku, gdy niezdolność do pracy spowodowana została nadużyciem alkoholu, zasiłek chorobowy nie przysługuje za okres pierwszych 5 dni tej niezdolności (art. 16 u.ś.p.).


Zasiłek chorobowy nie przysługuje w przypadku gdy niezdolność do pracy spowodowana została w wyniku umyślnego przestępstwa lub wykroczenia.
 

1.7. Praca w trakcie zwolnienia lekarskiego, wyskorzystywanie zwolnienia niezgodnie z celem, sfałszowanie świadectwa pracy

Prawa do zasiłku chorobowego za cały okres orzeczonej niezdolności do pracy pozbawia ubezpieczonego także wykonywanie w okresie orzeczonej niezdolności pracy zarobkowej lub wykorzystywanie zwolnienia od pracy w sposób niezgodny z celem tego zwolnienia (art. 17 ust. 1 u.ś.p.).

Zgodnie z art. 17 ust. 1 u.ś.p. ubezpieczony pracownik wykonujący w okresie orzeczonej niezdolności do pracy pracę zarobkową lub wykorzystujący zwolnienie od pracy w sposób niezgodny z celem tego zwolnienia traci prawo do zasiłku chorobowego za cały okres tego zwolnienia.

Okoliczności, o których mowa powyżej ustala się w trybie określonym w art. 68 u.ś.p. Pozbawienie prawa do świadczeń następuje w trybie art. 68 u.ś.p. tj. Zakład Ubezpieczeń Społecznych oraz płatnicy składek, o których mowa w art. 61 ust. 1 pkt 1, są uprawnieni do kontrolowania ubezpieczonych co do prawidłowości wykorzystywania zwolnień od pracy zgodnie z ich celem oraz są upoważnieni do formalnej kontroli zaświadczeń lekarskich. Oznacza to, iż w przypadku kontroli przedmiotowego zwolnienia przez ZUS mógłby on uznać, iż pracownik wykonywał pracę w okresie orzeczonej niezdolności do pracy tym sam utracił prawo do zasiłku za cały okres zwolnienia lekarskiego


Uwaga!

Wykonywanie w okresie orzeczonej niezdolności pracy zarobkowej lub wykorzystywanie zwolnienia od pracy w sposób niezgodny z celem tego zwolnienia pozbawia prawa do zasiłku chorobowego.

 

Zasiłek chorobowy nie przysługuje także w przypadku, gdy zaświadczenie lekarskie zostało sfałszowane (art. 17 ust. 2 u.ś.p.).

Okoliczność wykonywania pracy zarobkowej w okresie niezdolności do pracy, wykorzystywania zwolnienia lekarskiego niezgodnie z jego celem oraz sfałszowania zaświadczenie lekarskiego są ustalane w trybie kontroli prawidłowości wykorzystywania zwolnień od pracy zgodnie z ich celem oraz formalnej kontroli zaświadczeń lekarskich przeprowadzanej przez ZUS lub płatnika składek. Pracownikowi, który został odsunięty od pracy w wyniku decyzji wydanej przez właściwy organ albo uprawniony podmiot na podstawie przepisów o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi, zasiłek chorobowy nie przysługuje, jeżeli nie podjął proponowanej mu przez pracodawcę innej pracy niezabronionej takim osobom, odpowiadającej jego kwalifikacjom zawodowym lub którą może wykonywać po uprzednim przeszkoleniu (art. 14 u.ś.p.).

2.Czy pracownica przebywająca na urlopie wychowawczym ma prawo do zasiłku chorobowego?

Za okres niezdolności do pracy przypadający w czasie urlopu wychowawczego nie przysługuje zasiłek chorobowy.

Zasiłek chorobowy przysługuje pracownikowi na zasadach określonych w u.ś.p. Okolicznością, która w świetle przepisów u.ś.p. wyklucza prawo do zasiłku chorobowego jest m.in. fakt, że niezdolność do pracy przypada w czasie urlopu wychowawczego (art. 12 ust. 2 pkt 2 u.ś.p.). W takim przypadku pracownikowi nie przysługuje również wynagrodzenie chorobowe. Wynagrodzenie chorobowe nie przysługuje bowiem w przypadkach, w których pracownik nie ma prawa do zasiłku chorobowego (art. 92 § 3 pkt 2 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. - Kodeks pracy - dalej k.p.).

3. Czy zasiłek chorobowy przysługuje za okres niezdolności do pracy przypadającej w czasie tymczasowego aresztowania?

Zasiłek chorobowy nie przysługuje za okres niezdolności do pracy przypadającej w czasie tymczasowego aresztowania.

Umowa o pracę wygaśnie z upływem 3 miesięcy nieobecności pracownika w pracy z powodu tymczasowego aresztowania.

Zasady przyznawania i wypłaty zasiłku chorobowego zostały określone w przepisach ustawy z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa – dalej u.ś.p. W art. 12 ust. 2 pkt 3 u.ś.p. ustawodawca wskazał wprost, że zasiłek chorobowy nie przysługuje za okresy niezdolności do pracy przypadającej w czasie tymczasowego aresztowania lub odbywania kary pozbawienia wolności, z wyjątkiem przypadków, w których prawo do zasiłku wynika z ubezpieczenia chorobowego osób wykonujących odpłatnie pracę na podstawie skierowania do pracy w czasie odbywania kary pozbawienia wolności lub tymczasowego aresztowania.

W konsekwencji, w przypadku przedstawionym w treści pytania, pracownik od momentu aresztowania nie będzie miał prawa do zasiłku chorobowego.

4. Kiedy nie przysługuje zasiłek chorobowy w przypadku niezdolności do pracy powstałej w czasie trwania ubezpieczenia chorobowego?

Zasiłek chorobowy z tytułu niezdolności do pracy powstałej w czasie trwania ubezpieczenia chorobowego, jak i z tytułu niezdolności do pracy powstałej po ustaniu tytułu ubezpieczenia nie przysługuje za okres po ustaniu tytułu ubezpieczenia chorobowego, jeżeli osoba niezdolna do pracy:

  1. ma ustalone prawo do emerytury lub renty z tytułu niezdolności do pracy; 
  2. kontynuuje działalność zarobkową lub podjęła działalność zarobkową stanowiącą tytuł do objęcia obowiązkowo lub dobrowolnie ubezpieczeniem chorobowym albo zapewniającą prawo do świadczeń za okres niezdolności do pracy z powodu choroby; 
  3. nie nabyła prawa do zasiłku w czasie ubezpieczenia, w przypadkach określonych w art. 4 ust. 1 u.ś.p.; 
  4. jest uprawniona do zasiłku dla bezrobotnych, zasiłku przedemerytalnego, świadczenia przedemerytalnego lub nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego; 
  5. podlega obowiązkowo ubezpieczeniu społecznemu rolników określonemu w przepisach o ubezpieczeniu społecznym rolników.

Zasiłek chorobowy nie przysługuje za okres niezdolności do pracy po ustaniu tytułu ubezpieczenia chorobowego, jeżeli ubezpieczenie to ustało po wyczerpaniu prawa do zasiłku chorobowego.

5. Czy za okres niezdolności do pracy przypadający w czasie urlopu macierzyńskiego przysługuje wynagrodzenie chorobowe?

Za okres niezdolności do pracy przypadający na czas urlopu macierzyńskiego, pracownicy nie przysługuje wynagrodzenie chorobowe.

Przez okres ustalonym przepisami ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy – dalej k.p. jako okres urlopu macierzyńskiego pracownicy przysługuje zasiłek macierzyński z ubezpieczenia chorobowego - art. 29 ust. 5 ustawy z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa – dalej u.ś.p. Osoba pobierająca zasiłek macierzyński podlega obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym, ale z tytułu pobierania tego zasiłku nie może być objęta ubezpieczeniem chorobowym i ubezpieczeniem wypadkowym - art. 6 ust. 1 pkt 19, art. 11 i art. 12 ust. 2 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych – dalej u.s.u.s. Dlatego też za czas niezdolności do pracy przypadającej na okres, w którym pracownica korzysta z urlopu macierzyńskiego i pobierania z tego tytułu zasiłek macierzyński, nie przysługuje jej zasiłek chorobowy z ubezpieczenia chorobowego. W konsekwencji za czas niezdolności do pracy przypadającej na okres urlopu macierzyńskiego pracownica nie ma również prawa do wynagrodzenia chorobowego. Wynagrodzenie chorobowe nie przysługuje bowiem pracownikowi w przypadkach, w którym nie ma on prawa do zasiłku chorobowego (art. 92 § 3 pkt 2 k.p.).

6. Czy zwolnienie lekarskie przerywa urlop rodzicielski?

Zwolnienie lekarskie nie przerywa urlopu rodzicielskiego. Podstawę wymiaru zasiłku chorobowego nie ustala się na nowo, jeżeli między okresem pobierania tego zasiłku a okresem pobierania zasiłku macierzyńskiego nie było przerwy albo przerwa była krótsza niż 3 miesiące kalendarzowe.

Powstanie u pracownicy przebywającej na urlopie rodzicielskim czasowej niezdolności do pracy wskutek choroby nie powoduje przerwania tego urlopu - art. 1821a § 6 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy – dalej k.p. Za okres niezdolności do pracy wskutek choroby przypadający na czas urlopu rodzicielskiego pracownica nie ma więc prawa do świadczeń pieniężnych z tytułu choroby, tj. wynagrodzenia chorobowego lub zasiłku chorobowego. Takie świadczenia przysługują natomiast pracownicy za okres niezdolności do pracy przypadający bezpośrednio po zakończeniu urlopu rodzicielskiego. W sytuacji gdy pomiędzy okresem pobierania zasiłku macierzyńskiego za okres urlopu rodzicielskiego a okresem pobierania zasiłku chorobowego nie występuje przerwa lub jest ona krótsza niż 3 miesiące kalendarzowe, podstawy wymiaru zasiłku chorobowego nie ustala się na nowo, czyli stanowi ją ta sama kwota, która stanowiła podstawę wymiaru zasiłku macierzyńskiego - art. 43 ustawy z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa – dalej u.ś.p.). Zasada ta dotyczy również podstawy wymiaru wynagrodzenia chorobowego (art. 92 § 2 k.p.). O tym, czy za okres niezdolności do pracy przypadający po urlopie rodzicielskim należy się wynagrodzenie chorobowe, czy też zasiłek chorobowy uzależnione jest od tego, czy pracownica w 2015 r. już wyczerpała prawo do wynagrodzenia chorobowego. Jeżeli nie wyczerpała prawa do wynagrodzenia chorobowego, w pierwszej kolejności przysługuje jej to świadczenie pieniężne, a dopiero po wyczerpaniu prawa do wynagrodzenia chorobowego – zasiłek chorobowy. Natomiast jeżeli w 2015 r. pracownica już wyczerpała prawo do wynagrodzenia chorobowego, z tytułu niezdolności do pracy wskutek choroby przysługuje jej zasiłek chorobowy (art. 92 § 4 k.p. oraz art. 12 ust. 1 u.ś.p.).