I. Wypadek ucznia


1. Wprowadzenie
Tematyka wypadków uczniów uregulowana jest nie tylko w r.b.s.p. Zgodnie z § 52 r.b.s.p. w sprawach nieuregulowanych stosuje się odpowiednio przepisy dotyczące ustalania okoliczności i przyczyn wypadków przy pracy. Stosuje się odpowiednio, a więc z modyfikacjami koniecznymi, aby dostosować przepisy ustalania okoliczności i przyczyn wypadków przy pracy do wypadków osób pozostających pod opieką szkoły lub placówki.

Kwestie postępowania w sprawach wypadków przy pracy reguluje rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 1 lipca 2009 r. w sprawie ustalania okoliczności i przyczyn wypadków przy pracy (Dz. U. Nr 105, poz. 870) – dalej u.o.p.w.

W związku z powyższym można przyjąć, że wypadek ucznia to zdarzenie nagłe, wywołane przyczyną zewnętrzną, powodujące uraz lub śmierć, które nastąpiło w trakcie pozostawania osoby pod opieką szkoły lub placówki.

Zajęcia szkolne to nie tylko lekcje. Są to też zajęcia prowadzone poza szkołą, np. lekcje plenerowe, wyjazdy, wycieczki, zielone szkoły, olimpiady, zawody sportowe itp. Podczas nich pedagodzy lub opiekunowie muszą dbać o bezpieczeństwo uczniów, bo za wypadek podczas takich zajęć odpowiada szkoła i jej pracownicy. Także podczas przerw uczniowie powinni mieć zapewnione bezpieczeństwo. Czas między zajęciami lekcyjnymi organizuje szkoła i wtedy dzieci nie mogą opuszczać jej terenu.

Cały teren szkoły w czasie gdy odbywają się zajęcia, pozostaje pod jej opieką i nadzorem. „Dlatego wymóg należytego nadzoru obciąża placówkę również wobec młodzieży, która nie ma zlecenia zajęć dodatkowych, ale w czasie gdy szkoła jest czynna, ma możność przebywania na szkolnym boisku.” (wyrok SN z dnia 10 września 1971 r., OSNCP 1972, nr 4, poz. 71).

Pełną odpowiedzialność za wypadek ucznia znajdującego się pod opieką nauczycieli i wychowawców ponosi szkoła, a dokładnie jej dyrektor. Jeżeli nie zapewniła bezpieczeństwa, mamy do czynienia z odpowiedzialnością cywilną – majątkową. Rodzice lub opiekunowie poszkodowanego mogą wtedy od szkoły dochodzić odszkodowania.

Co nie jest wypadkiem ucznia?


Wypadkiem ucznia nie jest zdarzenie:

  • pozbawione cechy nagłości,
  • które nie jest wywołane przyczyną zewnętrzną (zdarzenie wywołane przyczyną wewnętrzną to zdarzenie wywołane chorobą, wadą narządu, jak np. atak padaczki),
  • które nie spowodowało urazu lub śmierci,
  • które zaistniało w czasie, w którym dana osoba (uczeń) nie pozostawała pod opieką placówki lub szkoły.

Przykład

Uczeń przebywający na boisku szkolnym w dniu wolnym od zajęć szkolnych, nie pozostający w tym czasie pod opieką szkoły, to nawet w razie zaistnienia nieszczęśliwego wypadku nie jest to wypadek osoby pozostającej pod opieką szkoły lub placówki. O zaistnieniu takiego wypadku nie decyduje bowiem miejsce zdarzenia, ale fakt pozostawania ucznia pod opieką szkoły – niezależnie od miejsca zaistnienia wypadku.

Uwaga!
Jeżeli w sposób oczywisty można stwierdzić, że nieszczęśliwy wypadek nie jest wypadkiem ucznia, postępowanie powypadkowe nie jest konieczne. W szczególności mimo żądań wysuwanych przez prawnych opiekunów ucznia dyrektor szkoły ma prawo odmówić wszczęcia postępowania powypadkowego. Jeżeli jednak są w tym zakresie jakiekolwiek wątpliwości, należy przeprowadzić postępowanie powypadkowe, które ostatecznie może doprowadzić do uznania, że nie było wypadku ucznia.

Zawsze natomiast należy wszcząć postępowanie powypadkowe, gdy dana osoba w chwili zdarzenia pozostawała pod opieką szkoły lub placówki.

Przykład

Na przykład zdarzenie zostało wywołane przyczyną wewnętrzną, a dany uczeń w trakcie zdarzenia pozostawał pod opieką szkoły. W takiej sytuacji należy wszcząć postępowanie powypadkowe, gdyż może się okazać, że zaistniała dodatkowo określona współprzyczyna zewnętrzna, chociaż wydawać by się mogło, że przyczyny zewnętrznej nie było. Rozwiązaniu takich wątpliwości ma właśnie służyć postępowanie powypadkowe.

2. Czynności po zaistnieniu wypadku

Pracownik szkoły lub placówki, który powziął wiadomość o wypadku, niezwłocznie zapewnia poszkodowanemu opiekę, w szczególności sprowadzając fachową pomoc medyczną, a w miarę możliwości udzielając poszkodowanemu pierwszej pomocy.

1. O każdym wypadku zawiadamia się niezwłocznie:

  • rodziców (opiekunów) poszkodowanego;
  • pracownika służby bezpieczeństwa i higieny pracy;
  • społecznego inspektora pracy;
  • organ prowadzący szkołę lub placówkę;
  • radę rodziców.

2. O wypadku śmiertelnym, ciężkim i zbiorowym zawiadamia się niezwłocznie

prokuratora i kuratora oświaty.
 

3. O wypadku, do którego doszło w wyniku zatrucia, zawiadamia się

niezwłocznie państwowego inspektora sanitarnego.

4. Zawiadomień, o których mowa w ust. 1-3, dokonuje dyrektor lub upoważniony

przez niego pracownik szkoły lub placówki.

Do czasu rozpoczęcia pracy przez zespół powypadkowy, zwany dalej "zespołem", dyrektor zabezpiecza miejsce wypadku w sposób wykluczający dopuszczenie osób niepowołanych. Jeżeli czynności związanych z zabezpieczeniem miejsca wypadku nie może wykonać dyrektor, wykonuje je upoważniony przez dyrektora pracownik szkoły lub placówki.

3. Skład zespołu powypadkowego

Członków zespołu powypadkowego powołuje dyrektor. W skład zespołu wchodzi pracownik służby bezpieczeństwa i higieny pracy oraz społeczny inspektor pracy. Jeżeli z jakichkolwiek powodów nie jest możliwy udział w pracach zespołu jednej z osób powyżej wymienionych, dyrektor powołuje w jej miejsce innego pracownika szkoły lub placówki przeszkolonego w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy. Jeżeli w składzie zespołu nie mogą uczestniczyć ani pracownik służby bezpieczeństwa i higieny pracy ani społeczny inspektor pracy, w skład zespołu wchodzi dyrektor oraz pracownik szkoły lub placówki przeszkolony w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy. W składzie zespołu powypadkowego może uczestniczyć przedstawiciel organu prowadzącego, kuratora oświaty lub rady rodziców.

Przewodniczącym zespołu jest pracownik służby bhp, a jeżeli nie ma go w składzie zespołu - społeczny inspektor pracy. Jeżeli w zespole nie uczestniczy ani pracownik służby bhp ani społeczny inspektor pracy, przewodniczącego zespołu spośród pracowników szkoły lub placówki wyznacza dyrektor.

4. Dochodzenie powypadkowe

Zespół powypadkowy obowiązany jest:

  • zbadać okoliczności, które mogły mieć wpływ na powstanie wypadku,
  • wysłuchać wyjaśnień od poszkodowanego, jeśli stan jego zdrowia na to pozwala,
  • zasięgnąć informacji od świadków wypadku,
  • zasięgnąć opinii lekarza,
  • zebrać inne dowody dotyczące wypadku,
  • dokonać prawnej kwalifikacji wypadku,
  • sporządzić protokół powypadkowy nie później niż w ciągu 14 dni od daty uzyskania zawiadomienia o wypadku.


Przekroczenie 14 dniowego terminu może nastąpić w przypadku, gdy wystąpią uzasadnione przeszkody lub trudności uniemożliwiające sporządzenie protokołu w wyznaczonym terminie.

Wzór protokołu wypadku ucznia stanowi załącznik nr 1 r.b.s.p.

W sprawach spornych rozstrzygające jest stanowisko przewodniczącego zespołu. Członek zespołu, który nie zgadza się ze stanowiskiem przewodniczącego, może złożyć zdanie odrębne, które odnotowuje się w protokole powypadkowym. Przewodniczący zespołu poucza poszkodowanego lub reprezentujące go osoby o przysługujących im prawach w toku postępowania powypadkowego.

5. Zatwierdzenie protokołu powypadkowego

Protokół powypadkowy podpisują członkowie zespołu oraz dyrektor szkoły/placówki po jego sporządzeniu. Jeżeli do treści protokołu powypadkowego nie zostały zgłoszone zastrzeżenia przez rodziców ucznia poszkodowanego postępowanie powypadkowe uznaje się za zakończone.

Protokół powypadkowy sporządza się w trzech egzemplarzach, dla:

  • poszkodowanego,
  • szkoły/placówki, która przechowuje go w dokumentacji powypadkowej wypadku ucznia,
  • organu prowadzącego lub kuratora oświaty (na żądanie).

Z treścią protokołu powypadkowego i innymi materiałami postępowania powypadkowego zaznajamia się:

  • poszkodowanego pełnoletniego;
  • rodziców (opiekunów) poszkodowanego małoletniego.


Jeżeli poszkodowany pełnoletni zmarł lub nie pozwala mu na to stan zdrowia, z materiałami postępowania powypadkowego zaznajamia się jego rodziców (opiekunów).

Protokół powypadkowy doręcza się osobom uprawnionym do zaznajomienia się z materiałami postępowania powypadkowego.

W ciągu 7 dni od dnia doręczenia protokołu powypadkowego osoby, o których mowa w § 46 ust. 1 r.b.s.p. mogą złożyć zastrzeżenia do ustaleń protokołu. Zastrzeżenia składa się ustnie do protokołu powypadkowego lub na piśmie przewodniczącemu zespołu. Zastrzeżenia rozpatruje organ prowadzący.

Zastrzeżenia mogą dotyczyć w szczególności:

  • niewykorzystania wszystkich środków dowodowych niezbędnych dla ustalenia stanu faktycznego;
  • sprzeczności istotnych ustaleń protokołu z zebranym materiałem dowodowym.


Po rozpatrzeniu zastrzeżeń organ prowadzący szkołę lub placówkę może:

  • zlecić dotychczasowemu zespołowi wyjaśnienie ustaleń protokołu lub przeprowadzenie określonych czynności dowodowych;
  • powołać nowy zespół celem ponownego przeprowadzenia postępowania powypadkowego.


Rejestr wypadków prowadzi dyrektor – wzór rejestru stanowi załącznik nr 2 r.b.s.p.

Dyrektor omawia z pracownikami szkoły lub placówki okoliczności i przyczyny wypadków oraz ustala środki niezbędne do zapobieżenia im.


II. Wypadek studenta


1. Wprowadzenie
Tematyka postępowania w sprawie wypadków studenta uregulowana została zasadniczo w rozporządzeniu Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego z 5 dnia lipca 2007 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy w uczelniach (Dz. U. Nr 128, poz. 897). Sprawy związane z wypadkiem studenta regulują odpowiednio przepisy zawarte w u.o.p.w.

Definicja wypadku studenta jest zawarta w art. 2 pkt 7 ustawie z dnia 30 października 2002 r. o zaopatrzeniu z tytułu wypadków lub chorób zawodowych powstałych w szczególnych okolicznościach (Dz. U. Nr 199, poz. 1674 z późn. zm.) – dalej u.w.s.o., za wypadek uzasadniający przyznanie świadczeń uważa się nagłe zdarzenie wywołane przyczyną zewnętrzną, powodujące uraz lub śmierć, które nastąpiło w czasie zajęć dydaktycznych, wychowawczych lub opiekuńczych realizowanych przez jednostki organizacyjne systemu oświaty, zajęć w szkole wyższej lub zajęć na studiach doktoranckich albo w czasie odbywania praktyki przewidzianej organizacją studiów lub nauki.

Procedura ogólna w związku z tym wypadkiem jest prowadzona zgodnie z u.o.p.w. W związku z tym powinna wyglądać następująco:

  1. Zgłoszenie wypadku.
  2. Powołanie zespołu powypadkowego.
  3. Postępowanie zespołu powypadkowego.


Zespół powypadkowy ma obowiązek:

  • dokonać oględzin miejsca wypadku, stanu technicznego maszyn i innych urządzeń technicznych, stanu urządzeń ochronnych oraz zbadać warunki wykonywania pracy i inne okoliczności, które mogły mieć wpływ na powstanie wypadku;
  • sporządzić szkice, fotografie miejsca wypadku itp. (w razie potrzeby);
  • wysłuchać wyjaśnień od poszkodowanego, jeśli stan jego zdrowia na to pozwala;
  • zasięgnąć informacji od świadków wypadku;
  • zasięgnąć opinii lekarza, w szczególności sprawującego opiekę zdrowotną nad pracownikami (studentami), oraz w razie potrzeby specjalistów;
  • zebrać inne dowody dotyczące wypadku;
  • dokonać prawnej kwalifikacji wypadku.


4) Sporządzenie protokołu powypadkowy nie później niż w ciągu 14 dni od daty uzyskania zawiadomienia o wypadku.

Przekroczenie 14 dniowego terminu może nastąpić w przypadku, gdy wystąpią uzasadnione przeszkody lub trudności uniemożliwiające sporządzenie protokołu w wyznaczonym terminie

Protokół określony w rozporządzeniu Ministra Gospodarki i Pracy z dnia 16 września 2004 r. w sprawie wzoru protokołu ustalenia okoliczności i przyczyn wypadku przy pracy (Dz. U. Nr 227, poz. 2298) - z tym, że użyte sformułowanie: "stosuje się odpowiednio" wskazuje na dopuszczalność zastąpienia np. słowa "pracownik" słowem "student" i podobnie w innych punktach, ponieważ chodzi o zachowanie zgodności zapisów w protokole z rzeczywistą sytuacją.

5) Zatwierdzenie protokołu powypadkowego.

Protokół powypadkowy podlega zatwierdzeniu przez pracodawcę (w tym przypadku rektora) poszkodowanego w ciągu 5 dni od dnia sporządzenia. Zatwierdzony protokół powypadkowy niezwłocznie doręcza się poszkodowanemu, a w razie wypadku śmiertelnego – jego rodzinie.

6) Zarejestrowanie wypadku.

Pracodawca (rektor) prowadzi rejestr wypadków przy pracy, na podstawie wszystkich protokołów powypadkowych. Do rejestru wprowadza się następujące dane:

  • numer i data sporządzenia protokołu,
  • imię i nazwisko poszkodowanego,
  • miejsce i data oraz godzina wypadku,
  • skutki wypadku dla poszkodowanego,
  • liczba dni niezdolności do pracy,
  • uznanie wypadku tak/nie,
  • data przekazania wniosku do ZUS,
  • inne informacje nie będące danymi osobowymi, których zamieszczenie w rejestrze jest celowe w tym wnioski i zalecenia profilaktyczne zespołu powypadkowego.

7) Sporządzenie statystycznej karty wypadku GUS.

Statystyczną kartę wypadku sporządza się według objaśnień, klasyfikacji i oznaczeń kodowych do wypełnienia tej karty, które są określone w załączniku nr 2 do rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 7 stycznia 2009 r. w sprawie statystycznej karty wypadku przy pracy (Dz. U. Nr 14, poz. 80).

Część I statystycznej karty sporządza się nie później niż w terminie 14 dni roboczych od dnia, w którym został zatwierdzony protokół powypadkowy lub w którym sporządzono kartę wypadku.

Część II, uzupełniającą, statystycznej karty sporządza się w terminie umożliwiającym zachowanie terminu jej przekazania (nie później niż z upływem 6 miesięcy od dnia zatwierdzenia protokołu powypadkowego lub od dnia sporządzenia karty wypadku).

Statystyczną kartę, z wyjątkiem jej części II, uzupełniającej, pracodawca przekazuje w terminie do 15. dnia roboczego miesiąca następującego po miesiącu, w którym został zatwierdzony protokół powypadkowy lub w którym sporządzono kartę wypadku.

Wypełnioną część II, uzupełniającą, statystycznej karty pracodawca (rektor) przekazuje nie później niż z upływem 6 miesięcy od dnia zatwierdzenia protokołu powypadkowego lub od dnia sporządzenia karty wypadku.

Statystyczną kartę przekazuje się w formie elektronicznej na portal sprawozdawczy Głównego Urzędu Statystycznego lub oryginał sporządzony w formie pisemnej do Urzędu Statystycznego w Bydgoszczy. Jeżeli wypadek był wypadkiem zbiorowym statystyczną kartę wypadku sporządza się dla każdego poszkodowanego w tym wypadku osobno.

Dokumenty związane z wypadkiem:

  • a) Akta wypadku (strona tytułowa);
  • b) Zawiadomienie o wypadku (poszkodowany);
  • c) Zgłoszenie wypadku przy pracy (PIP, prokuratura – dotyczy wypadków śmiertelnych, ciężkich lub zbiorowych);
  • d) Powołanie zespołu powypadkowego;
  • e) Szkic, fotografia miejsca zdarzenia (w razie potrzeby);
  • f) Informacje od świadka wypadku (świadków);
  • g) Wyjaśnienia poszkodowanego;
  • h) Protokół ustalenia okoliczności i przyczyn wypadku;
  • i) Polecenie powypadkowe;
  • j) Rejestr wypadków;
  • k) Statystyczna karta wypadku.


Dodatkowo (w razie potrzeby):

  • a) Dokumentacja medyczna potwierdzająca powstanie urazu lub śmierci pracownika (studenta) wskutek zaistniałego zdarzenia
  • b) Zlecone w razie potrzeby przeprowadzone ekspertyzy


Uwaga

Szczegółowy tryb postępowania w tych sprawach ustala rektor.

Rektor, na podstawie dokumentacji wypadkowej, jest obowiązany sporządzić raz w roku analizę okoliczności i przyczyn wypadków na terenie uczelni. Na podstawie analizy, o której mowa rektor jest obowiązany określić, w porozumieniu z kanclerzem i odpowiednimi służbami bezpieczeństwa i higieny pracy uczelni, główne kierunki działań w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy w uczelni.

Świadczenia z tytułu wypadku studenta reguluje w art. 3 ust. 1 pkt 1 i 2 u.w.s.o. Świadczenia, o których mowa nie przysługują osobie poszkodowanej wskutek wypadku, który nastąpił z winy umyślnej lub rażącego niedbalstwa tej osoby. Nie przysługują również osobie poszkodowanej, która będąc w stanie nietrzeźwości lub pod wpływem środków odurzających lub substancji psychotropowych przyczyniła się w znacznym stopniu do spowodowania wypadku, o ile powyższy stan został udokumentowany w aktach sprawy przez odpowiednie organy policji lub prokuratury.