Ochrona pracy to ogólnie przyjęty skrót ochrony człowieka w procesie pracy. Obejmuje ona zagadnienia techniczne, higieniczne, sanitarne, zdrowotne, organizacyjne, prawne, a nawet wychowawcze. Ochrona pracy jest dziedziną, w której prawo najgłębiej wkracza w problematykę techniczną i organizacyjną procesu produkcji .
Przepisy bhp zawarte są w ustawie z dnia 26 czerwca 1974 r. - Kodeks pracy (tekst jedn.: Dz. U. z 2014 r. poz. 1502 z późn. zm.), w innych ustawach, wydanych na mocy delegacji ustawowych przepisach wykonawczych - rozporządzeniach Rady Ministrów i poszczególnych ministrów oraz w przywołanych w ustawach i rozporządzeniach polskich normach. Do przepisów bhp zalicza się także postanowienia zawarte w układach zbiorowych pracy i regulaminach pracy.
Przepisy o ochronie pracy mają charakter prawa bezwzględnie obowiązującego, co oznacza, że ich postanowienia nie mogą być zmieniane na niekorzyść pracownika, choćby zarówno pracodawcy, jak i pracownicy tego sobie życzyli lub godzili się na to.
Znajomość wymagań bhp jest potrzebna nie tylko dlatego, że za nieprzestrzeganie przepisów bhp inspektor pracy może ukarać pracodawcę grzywną, skierować wniosek do sądu lub wstrzymać pracę, lecz także z powodów czysto ludzkich. To bowiem pracodawcy i inspektorzy bhp troszczą się o to, żeby pracownicy podczas pracy w firmie nie ulegli wypadkowi, albo nie rozchorowali się w wyniku trudnych lub szkodliwych warunków pracy.
Od lat powtarzane jest powiedzenie: „w złych warunkach pracy nie powstanie produkt dobrej jakości”. Potwierdza to praktyka i badania, dlatego warto, żeby pracodawcy, jak i ich „prawa ręka” - inspektorzy bhp - dobrze poznali obowiązki wynikające z przepisów ochrony pracy i stosowali je w codziennej praktyce.
Zobacz także: Nowy wzorzec wydajności - od zarządzania czasem do zarządzania energią>>
Podstawowe obowiązki osób kierujących pracownikami oraz pracodawców są określone w k.p. Poza pracodawcą, osobami kierującymi pracownikami są pracownicy nadzoru: dyrektorzy, kierownicy, mistrzowie i brygadziści, a także osoby doraźnie wyznaczone do pokierowania wykonaniem określonego zadania przez grupę pracowników.
Warto zwrócić uwagę na zależność między obowiązkami a prawami pracowników oraz pracodawców (osób kierujących pracownikami). Przepisy ochrony pracy są skonstruowane zgodnie z regułą: to co jest obowiązkiem pracodawcy (kierownika) stanowi prawo (jest przywilejem) pracownika i odwrotnie - obowiązki pracownika są prawem (uprawnieniem do egzekwowania) pracodawcy lub kierownika.
Osoby kierujące pracownikami powinny znać i przestrzegać wszystkich regulacji prawnych dotyczących bhp. Wskazane jest przy tym, aby obowiązki pracodawcy oraz osób kierujących pracownikami traktować łącznie. Kompetentny pracodawca powinien znać nie tylko jemu wprost przypisane obowiązki, lecz także obowiązki swoich podwładnych. I odwrotnie - kadra kierownicza powinna znać nie tylko swoje obowiązki, lecz także obowiązki i uprawnienia swojego przełożonego, bo tylko wówczas możliwe będzie sprawne kierowanie firmą i pracą poszczególnych grup pracowniczych.
Wielokrotnie w przepisach pada sformułowanie „pracodawca ponosi odpowiedzialność”. Co oznacza ono w praktyce? Otóż pracodawcy i inne osoby kadry kierowniczej nie mogą skutecznie tłumaczyć się, usprawiedliwiać np. przed inspektorem pracy albo sądem, nieznajomością przepisów ochrony pracy – w tym prawa pracy oraz przepisów, a także zasad bhp. Jest to zresztą ogólnie obowiązująca zasada, w myśl której obywatel nie może tłumaczyć swojego postępowania nieznajomością prawa.
Obowiązek przestrzegania przepisów bhp dotyczy zarówno pracodawców, osób kierujących pracownikami, jak i pracowników, z tą tylko różnicą, że nie wszyscy ponoszą odpowiedzialność wykroczeniową za naruszenie tych przepisów. Zgodnie z art. 283 k.p. karze grzywny podlega ten, kto, będąc w zakładzie odpowiedzialnym za stan bezpieczeństwa i higieny pracy albo kierując pracownikami, nie przestrzega przepisów lub zasad bezpieczeństwa i higieny pracy.
Zgodnie z tym przepisem, odpowiedzialność ponoszą i mogą być ukarani - w celu przymuszenia do przestrzegania obowiązków nałożonych przepisami – tylko przełożeni, czyli pracodawcy i kierownicy wszystkich szczebli (jeśli kierują pracownikami).
Poniżej charakterystyczne orzeczenia Sądu Najwyższego dotyczące tych kwestii. Wyrok SN z dnia 14 września 2000 r., II UKN 207/00, OSNP 2002, nr 8, poz. 191: „zaniedbanie przez pracodawcę obowiązku zapewnienia pracownikom bezpiecznego stanowiska pracy uzasadnia jego odpowiedzialność na zasadzie winy (art. 415 k.c.)”. Wyrok SN z dnia 14 września 1998 r., I PKN 322/98, OSNP 1999, nr 20, poz. 641: „naruszenie przez pracownika zatrudnionego na stanowisku kierowniczym przepisów (zasad) bezpieczeństwa i higieny pracy, zwłaszcza w sposób prowadzący do zagrożenia życia lub zdrowia pracowników, jest przyczyną uzasadniającą wypowiedzenie przez pracodawcę umowy o pracę zawartej na czas nie określony”.
Więcej na ten temat w Serwisie BHP.
| Dowiedz się więcej z książki | |
 |
Ustawa o Państwowej Inspekcji Pracy. Komentarz
|