Odpowiedź: osoba sprawująca pieczę zastępczą w ramach rodziny zastępczej nie jest matką. Tym samym z tytułu jej śmierci pracodawca nie ma obowiązku udzielania urlopu okolicznościowego. Może to jednak zrobić na zasadzie dobrowolności.

Urlop okolicznościowy

Uzasadnienie: zgodnie z § 15 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 15 maja 1996 r. w sprawie sposobu usprawiedliwiania nieobecności w pracy oraz udzielania pracownikom zwolnień od pracy (Dz. U. Nr 60, poz. 281 z późn. zm.) - dalej r.u.n.u.z., pracodawca jest obowiązany zwolnić od pracy pracownika na czas obejmujący:

  1. 2 dni - w razie ślubu pracownika lub urodzenia się jego dziecka albo zgonu i pogrzebu małżonka pracownika lub jego dziecka, ojca, matki, ojczyma lub macochy,
  2. 1 dzień - w razie ślubu dziecka pracownika albo zgonu i pogrzebu jego siostry, brata, teściowej, teścia, babki, dziadka, a także innej osoby pozostającej na utrzymaniu pracownika lub pod jego bezpośrednią opieką

- zwolnienia powyższe są określane zazwyczaj mianem urlopów okolicznościowych, mimo że ustawodawca nie posługuje się tymi pojęciami.

Jednym ze zdarzeń uprawniających do urlopu okolicznościowego jest śmierć matki, czyli kobiety, która urodziła pracownika (a dokładniej, która urodziła dziecko, które z czasem zostało pracownikiem). Za matkę należy uznać także osobę, która przysposobiła pracownika (adoptowała go). Analogicznie traktuję się macochę (drugą lub kolejną żonę ojca).

Rodzina zastępcza jest formą sprawowania pieczy nad dzieckiem. Zgodnie z art. 32 ustawy z dnia 9 czerwca 2011 r. o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej (tekst jedn.: Dz. U. z 2013 r. Nr 135 z późn. zm.) piecza zastępcza jest sprawowana w przypadku niemożności zapewnienia dziecku opieki i wychowania przez rodziców.

Piecza zastępcza zapewnia:

  • 1) pracę z rodziną umożliwiającą powrót dziecka do rodziny lub gdy jest to niemożliwe - dążenie do przysposobienia dziecka;
  • 2) przygotowanie dziecka do:
    • a) godnego, samodzielnego i odpowiedzialnego życia,
    • b) pokonywania trudności życiowych zgodnie z zasadami etyki,
    • c) nawiązywania i podtrzymywania bliskich, osobistych i społecznie akceptowanych kontaktów z rodziną i rówieśnikami, w celu łagodzenia skutków doświadczania straty i separacji oraz zdobywania umiejętności społecznych;
  • 3) zaspokojenie potrzeb emocjonalnych dzieci, ze szczególnym uwzględnieniem potrzeb bytowych, zdrowotnych, edukacyjnych i kulturalno-rekreacyjnych.

Rodzina zastępcza zapewnia dziecku całodobową opiekę i wychowanie, w szczególności:

  1. traktują dziecko w sposób sprzyjający poczuciu godności i wartości osobowej;
  2. zapewniają dostęp do przysługujących świadczeń zdrowotnych;
  3. zapewniają kształcenie, wyrównywanie braków rozwojowych i szkolnych;
  4. zapewniają rozwój uzdolnień i zainteresowań;
  5. zaspokajają jego potrzeby emocjonalne, bytowe, rozwojowe, społeczne oraz religijne;
  6. zapewniają ochronę przed arbitralną lub bezprawną ingerencją w życie prywatne dziecka;
  7. umożliwiają kontakt z rodzicami i innymi osobami bliskimi, chyba że sąd postanowi inaczej.

Mimo silnej więzi między dzieckiem i jego rodziną zastępczą nie są to jego rodzice (co nie zmienia faktu, że dziecko zazwyczaj zwraca się do nich słowami „mamo”, „tato”). Skoro więc zmarła osoba nie była matką, pracownikowi nie przysługuje zwolnienie od pracy z tytułu jej śmierci (urlop okolicznościowy).

Należy jednak podkreślić, iż nie ma przeszkód, żeby pracodawca udzielił pracownikowi takiego zwolnienia. Fakt, że nie jest to śmierć matki nie oznacza, że pracodawca nie może udzielić urlopu okolicznościowego. Będzie to jednak wyraz woli pracodawcy, a nie jego obowiązek.

Szukasz odpowiedzi na pytania z zakresu prawa pracy i ubezpieczeń społecznych? Zajrzyj do Serwisu Prawa Pracy i Ubezpieczeń Społecznych