1. Zakres podmiotowy
Ustawa z dnia 30 października 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (tekst jedn.: Dz. U. z 2009 r. Nr 167, poz. 1322, z późn. zm.) - dalej u.u.w.p.p. obejmuje swym działaniem nie tylko pracowników w ścisłym słowa znaczeniu. Ustawa nie zawiera przepisu wyraźnie określającego zakres podmiotowy niemniej jest on zawarty w przepisach art. 12 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (tekst jedn.: Dz. U. z 2009 r. Nr 205, poz. 1585 z późn. zm. – dalej jako: u.s.u.s.). I tak, ubezpieczeniu wypadkowemu podlega:
1) pracownik, tj. osoba pozostająca w stosunku pracy;
2) osoba wykonująca pracę nakładczą;
3) członkowie rolniczych spółdzielni produkcyjnych i spółdzielni kółek rolniczych;
4) osoby wykonujące pracę na podstawie umowy agencyjnej lub umowy zlecenia albo innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia oraz osoby z nimi współpracujące, chyba że są uczniami gimnazjów, szkół ponadgimnazjalnych, szkół ponadpodstawowych lub studentami, do ukończenia 26 lat;
5) osoby prowadzące pozarolniczą działalność oraz osoby z nimi współpracujące;
6) posłowie i senatorowie pobierający uposażenie oraz posłowie do PE wybrani w RP;
7) stypendyści sportowi;
8) pobierający stypendia słuchacze Krajowej Szkoły Administracji Publicznej;
9) osoby wykonujące odpłatnie pracę, na podstawie skierowania do pracy, w czasie odbywania kary pozbawienia wolności lub tymczasowego aresztowania;
10) osoby pobierające zasiłek dla bezrobotnych lub pobierające stypendium w okresie odbywania szkolenia, stażu lub przygotowania zawodowego w miejscu pracy, na które zostały skierowane przez powiatowy urząd pracy;
11) duchowni;
12) żołnierze niezawodowi pełniący czynną służbę, z wyłączeniem żołnierzy pełniących służbę wojskową w charakterze kandydata na żołnierza zawodowego oraz żołnierze pełniący okresową służbę wojskową;
13) osoby odbywające służbę zastępczą;
14) funkcjonariusze Służby Celnej;
15) osoby przebywające na urlopach wychowawczych lub pobierające zasiłek macierzyński albo zasiłek w wysokości zasiłku macierzyńskiego;
16) osoby pobierające świadczenia socjalne wypłacane w okresie urlopu oraz osoby pobierające zasiłek socjalny wypłacany na czas przekwalifikowania zawodowego i poszukiwania nowego zatrudnienia, a także osoby pobierające wynagrodzenie przysługujące w okresie korzystania ze świadczenia górniczego albo w okresie korzystania ze stypendium na przekwalifikowanie, wynikające z odrębnych przepisów lub układów zbiorowych pracy.
2. Rok składkowy
Definicja pojęcia „rok składkowy” zawarta jest w słowniku ustawowym u.w.p.c.z. Art. 2 pkt 8) u.w.p.c.z. stanowi, że rokiem składkowym jest okres 12 miesięcy od dnia 1 kwietnia do dnia 31 marca roku następnego. Powołany przepis stanowi także, że rok składkowy jest to okres obowiązywania stopy procentowej składek na ubezpieczenie wypadkowe należnych we wskazanych wyżej ramach czasowych. Innymi słowy rok składkowy ma dwie cechy:
1) trwa od 1 kwietnia do 31 marca roku następnego;
2) ma niezmienną stopę procentową składki.
Informacje o wpłaconych składkach ZUS IWA są natomiast składane za lata kalendarzowe.
3. Liczba ubezpieczonych
Ustawa u.u.w.p.p. przewiduje odmienne zasady rozliczania składek na ubezpieczenie wypadkowe w zależności od ilości osób zgłoszonych do ubezpieczenia. Liczba ubezpieczonych jest ustalana jako iloraz sumy ubezpieczonych podlegających ubezpieczeniu wypadkowemu w ciągu poszczególnych miesięcy poprzedniego roku kalendarzowego i liczby miesięcy, przez które płatnik składek był w poprzednim roku kalendarzowym zgłoszony w Zakładzie co najmniej 1 dzień. W praktyce oznacza to, że należy dodać do siebie liczby pracowników w poszczególnych miesiącach a następnie sumę tę podzielić przez 12. Dodatkowym warunkiem jest jednak, że w całym roku nie może być żadnego miesiąca, w którym liczba rzeczywista ubezpieczonych wynosiłaby „0”. Art. 28 uzależnia zasady rozliczania składek wypadkowych od wyniku powyższych działań. I tak, jeżeli działanie wskażę liczbę poniżej 9 wówczas stopa procentowa składki na ubezpieczenie wypadkowe dla płatnika składek zgłaszającego do ubezpieczenia wypadkowego nie więcej niż 9 ubezpieczonych wynosi 50% najwyższej stopy procentowej ustalonej na dany rok składkowy dla grup działalności. Od 1 kwietnia 2006 r. stopy procentowe są ustalone dla poszczególnych grup w rozporządzeniu Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 6 marca 2006 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie różnicowania stopy procentowej składki na ubezpieczenie społeczne z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych w zależności od zagrożeń zawodowych i ich skutków (Dz. U. Nr 42, poz. 283). Szczegółowe wartości zawiera załącznik do rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 6 marca 2006 r. (poz. 283) – Grupy działalności, kategorie ryzyka i stopy procentowe składki na ubezpieczenie wypadkowe dla grup działalności.
Jeżeli płatnik składek zgłaszany jest w Zakładzie w okresie od dnia 1 stycznia danego roku do dnia 31 marca następnego roku, liczbę ubezpieczonych, o których mowa w ust. 3, ustala się w oparciu o liczbę ubezpieczonych podlegających zgłoszeniu do ubezpieczenia wypadkowego w miesiącu kalendarzowym, od którego płatnik składek został zgłoszony w Zakładzie.
Przy obliczaniu liczby ubezpieczonych należy zastosować regułę nakazującą zaokrąglać wartości do pełnej jedności. Tak wynika z zasad przyjętych przez zakład ubezpieczeń społecznych a udostępnianych na stronie WWW.e-inspektorat.pl . I tak dla przykładu można zasymulować następujący przebieg zatrudnienia w roku
Przykład 1
| Liczba zatrudnionych | 10 | 5 | 8 | 8 | 8 | 8 | 9 | 9 | 10 | 9 | 9 | 9 |
| Kolejny miesiąc | 1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | 7 | 8 | 9 | 10 | 11 | 12 |
Suma zatrudnionych we wszystkich miesiącach wynosi 102. Liczbę tę należy podzielić przez 12 co daje wynik 8,5. Po zaokrągleniu (od 0,5 w górę) otrzymujemy liczbę 9 ubezpieczonych. Wynika zatem, że płatnik, którego dotyczy takie wyliczenie uiszcza 50% najwyższej stopy procentowej ustalonej na dany rok składkowy dla grup działalności zgodnie z powołanym wyżej rozporządzeniem z 6 marca 2006 r.
Przykład 2
| Liczba zatrudnionych | 10 | 0 | 8 | 8 | 8 | 8 | 9 | 9 | 10 | 9 | 9 | 9 |
| Kolejny miesiąc | 1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | 7 | 8 | 9 | 10 | 11 | 12 |
Suma zatrudnionych we wszystkich miesiącach wynosi 97. Liczbę tę należy podzielić przez 12 co daje wynik 8,03. Po zaokrągleniu (do 0,5 w dół) otrzymujemy liczbę 8 ubezpieczonych. Płatnik, którego dotyczy takie wyliczenie uiszcza 50% najwyższej stopy procentowej ustalonej na dany rok składkowy dla grup działalności zgodnie z powołanym wyżej rozporządzeniem z 6 marca 2006 r. Ten płatnik z uwagi na fakt, że nie był w ciągu całego roku. (...)