1. Wprowadzenie
W celu uzyskania pełnych i prawdziwych danych o stanie wypadkowości ważne jest prowadzenie rejestracji zaistniałych w zakładach zdarzeń wypadkowych, rzetelne przeprowadzanie dochodzenia powypadkowego i prawidłowe sporządzanie wymaganej dokumentacji powypadkowej.
Należy pamiętać także o tym, że uzyskanie rzetelnych i pełnych informacji o zaistniałych wypadkach przy pracy jest ważne nie tylko dla podejmowania nowych działań prewencyjnych lub zmiany działań już prowadzonych, ale także w kolejnych ocenach ryzyka zawodowego, a w efekcie do poprawy stanu bezpieczeństwa pracy. Przeprowadzenie rzetelnego dochodzenia powypadkowego jest niezbędne także dla celów ubezpieczeniowych. Prawidłowe przeprowadzenie dochodzenia powypadkowego i sporządzenie dokumentacji powypadkowej daje podstawę do właściwego wypełnienia statystycznej karty wypadku.
Rozporządzeniem Ministra Gospodarki i Pracy z dnia 8 grudnia 2004 r. w sprawie statystycznej karty wypadku przy pracy wprowadzona została z dniem 1 stycznia 2005 r. nowa statystyczne karta wypadku przy pracy. Tym samym uległ zmianie rodzaj i zakres informacji o wypadkach przy pracy zbieranych do celów statystycznych. Kolejna zmiana dotycząca sposobu przekazywania kart statystycznych wypadków przy pracy do urzędu statystycznego, wprowadzona została rozporządzeniem Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 7 stycznia 2009 r. w sprawie statystycznej karty wypadku przy pracy (Dz. U. Nr 14, poz. 80).
Wprowadzone zmiany spowodowane zostały koniecznością ujednolicenia zasad rejestracji i analizy danych o wypadkach przy pracy w ramach Unii Europejskiej.
Nowa karta umożliwia dokonywanie porównawczej analizy wypadkowości w Polsce i innych krajach UE, a ponadto, ze względu na rozszerzenie zbieranych w tej karcie informacji, zwiększy się możliwość lepszego wykorzystania analizy statystycznej danych z wypadków do celów prewencji.
W szczególności jest to bardzo istotne przy analizach zdarzeń potencjalnie wypadkowych, w przypadku których informacja o wydarzeniu powodującym wypadek (wg klasyfikacji w starej karcie statystycznej), określająca sposób powstania urazu nie w pełni odzwierciedla zaistniałą sytuację i może nie wystarczać do ustalenia zakresu działań prewencyjnych.
Przykładowo w nowej statystycznej karcie wypadku - poza wydarzeniem powodującym uraz - należy podać wydarzenie będące odchyleniem od stanu normalnego oraz czynnik materialny związany z tym wydarzeniem. Działalność profilaktyczna bowiem, powinna być ukierunkowana na eliminowanie wydarzeń będących odchyleniem od stanu normalnego, które mogą doprowadzić do wypadku przy pracy.
Statystyczną kartę wypadku sporządza się w dwóch egzemplarzach, na podstawie zatwierdzonego protokołu powypadkowego (karty wypadku). Część pierwszą sporządza się nie później niż w terminie 14 dni roboczych od dnia, w którym został zatwierdzony protokół powypadkowy (sporządzono kartę wypadku). Część druga, uzupełniająca, karty powinna być sporządzona w terminie umożliwiającym zachowanie terminu jej przekazania do urzędu statystycznego, tzn. nie później niż z upływem 6 miesięcy od dnia zatwierdzenia protokołu powypadkowego.
Po podpisaniu przez pracodawcę, część pierwsza karty powinna być przekazana do urzędu statystycznego w terminie do 15 dnia roboczego miesiąca następującego po miesiącu, w którym został zatwierdzony protokół powypadkowy (sporządzona została karta wypadku). Drugą część karty należy przekazać do urzędu statystycznego nie później niż z upływem 6 miesięcy od dnia zatwierdzenia protokołu powypadkowego (od dnia sporządzenia karty wypadku). Statystyczną kartę wypadku przekazuje się w formie elektronicznej na portal sprawozdawczy Głównego Urzędu Statystycznego, lub oryginał sporządzony w formie pisemnej do Urzędu Statystycznego w Bydgoszczy. Wskazówki do wypełniania statystycznej karty wypadku przedstawione zostały poniżej.
2. Wskazówki do wypełniania statystycznej karty wypadku
Informacje zbierane za pomocą statystycznej karty wypadku podzielone są na cztery części i dotyczą:
– pracodawcy, u którego zdarzył się wypadek przy pracy,
– osoby poszkodowanej,
– skutków wypadku,
– przebiegu i okoliczności wypadku przy pracy.
Dane dotyczące pracodawcy zamieszcza się w pierwszej części karty statystycznej wypadku i obejmują one:
pieczątkę pracodawcy,
liczbę pracujących oraz oznaczenia kodowe tej liczby wpisane zgodnie z objaśnieniami do wypełniania statystycznej karty wypadku,
klasyfikację, czy jest to wypadek przy pracy czy wypadek zrównany z wypadkiem przy pracy,
numer identyfikacyjny – regon,
kolejny numer statystycznej karty wypadku w zakładzie pracy od początku roku.
Dane dotyczące poszkodowanego obejmują pkt 1-7 karty statystycznej i dotyczą:
– płci,
– roku urodzenia,
– obywatelstwa,
– statusu zatrudnienia,
– wykonywanego zawodu,
– stażu na zajmowanym stanowisku pracy w zakładzie pracy,
– liczby godzin przepracowanych od podjęcia pracy do chwili wypadku.
W nowej karcie statystycznej, w porównaniu ze starą, zrezygnowano z podawania imienia i nazwiska poszkodowanego oraz informacji o szkoleniu z zakresu bhp (chociaż brak informacji o szkoleniu jest nieuzasadniony). Zawód poszkodowanego należy podać zgodnie z klasyfikacją zawodów i specjalności, wprowadzoną rozporządzeniem Ministra Gospodarki i Pracy z dnia 8 grudnia 2004 r. w sprawie klasyfikacji zawodów i specjalności dla potrzeb rynku pracy oraz zakresu jej stosowania (Dz. U. Nr 265, poz. 2644 z późn. zm.).
Dane dotyczące skutków wypadku obejmują pkt 8-14 karty statystycznej wypadku i dotyczą:
rodzaju urazu,
umiejscowienia urazu,
liczby osób poszkodowanych,
skutków wypadku tj. czy wypadek spowodował śmierć, ciężkie uszkodzenia ciała, czy inne skutki u poszkodowanego,
liczby dni niezdolności do pracy spowodowanej wypadkiem,
straty czasu pracy innych osób (w roboczogodzinach),
szacunkowe straty materialne spowodowane wypadkiem (bez strat związanych ze stratami czasu pracy).
Nowymi informacjami (w stosunku do starej karty statystycznej wypadku) są rodzaj urazu oraz jego umiejscowienie. Rodzaj urazu określa zdrowotne konsekwencje dla poszkodowanego (np. urazy wewnętrzne, oparzenia, złamania).
Jeśli wypadek spowodował więcej niż jeden rodzaj urazu (np. wypadek komunikacyjny może spowodować złamania i urazy wewnętrzne), powinno się zakodować rodzaj urazu, którego skutki dla poszkodowanego są najpoważniejsze. Jeśli takiego urazu nie można jednoznacznie wskazać, rodzaj urazu należy zakwalifikować jako „liczne urazy” kod w statystycznej karcie wypadku „120”. Umiejscowienie urazu (pytanie 9 w statystycznej karcie wypadku) dotyczy podania, która część ciała doznała urazu w wyniku wypadku przy pracy, począwszy od głowy poprzez szyję, grzbiet, tułów, organy wewnętrzne i kończyny. Jeśli np. wypadek spowodował urazy więcej niż jednej części ciała lub całego ciała należy wskazać: ”całe ciało” – kod „71” lub „liczne urazy części ciała” – kod „78”. Należy jednak pamiętać, że podawana informacja powinna dotyczyć umiejscowienia najpoważniejszego urazu, czyli tego którego rodzaj został podany wcześniej.
Szacunkowe straty materialne spowodowane wypadkiem (pytanie 14) to wartość uszkodzonych maszyn, urządzeń, narzędzi, surowców, wyrobów, budynków oraz ich wyposażenia.
Pewne trudności w prawidłowym wypełnieniu statystycznej karty wypadku mogą dotyczyć zakresu i klasyfikacji danych dotyczących przebiegu i okoliczności wypadku przy pracy.
Wprowadzone zmiany wynikają z przyjętego modelu badania wypadku przy pracy, znacznie różniącego się od modelu, na podstawie którego opracowano poprzednią wersję statystycznej karty wypadku przy pracy. Przyjęty statystyczny model wypadku przy pracy wyróżnia:
– fazę przedwypadkową,
– fazę wypadku.
W fazie przedwypadkowej należy określić miejsce powstania wypadku (pytanie 18), wykonywany proces pracy (pytanie 19), czynność wykonywaną przez poszkodowanego w chwili wypadku (21) oraz czynnik materialny związany z czynnością wykonywaną przez poszkodowanego w chwili wypadku (pytanie 22).
Informację o miejscu powstania wypadku należy uzupełnić danymi o położeniu geograficznym miejsca wypadku oraz rodzaju miejsca wypadku.
Położenie geograficzne miejsca wypadku (pytanie 15) należy podać wpisując jedynie nazwę miejscowości, na terenie której wydarzył się wypadek a odpowiedni kod wpisuje urząd statystyczny. Rodzaj miejsca wypadku (pytanie 20) określa miejsce zdarzenia ze względu na lokalizację stanowiska pracy w zakładzie pracy lub poza nim np. wypadek w delegacji służbowej. W tym celu należy opierać się o definicję jednostki lokalnej przedsiębiorstwa zawartą w objaśnieniach do sporządzenia karty statystycznej.
Klasyfikacja miejsca powstania wypadku (pytanie 18) w związku z jej złożonością może stwarzać przy wypełnianiu karty statystycznej pewne trudności. Miejsca produkcji przemysłowej (kody 011-019) są to miejsca związane z produkcją różnego rodzaju wyrobów, takie jak:
miejsca produkcji – miejsca, w którym wyroby są wytwarzane,
miejsca konserwacji i napraw – bez względu na rodzaj konserwowanych i naprawianych wyrobów,
miejsca magazynowania – miejsca, w których są przechowywane i przeładowywane różnego rodzaju wyroby.
Miejsca zaliczane do kategorii teren budowy, kamieniołom, kopalnia odkrywkowa (kody 021-029) obejmują budynki w budowie, budynki burzone lub remontowane, a także miejsca znajdujące się pod ziemią, na wodzie lub ponad nią oraz pod wodą (w środowisku o podwyższonym ciśnieniu).
Do kategorii określanej jako uprawa, hodowla, rybołówstwo, leśnictwo i tereny zielone (kody 031-039) zalicza się obszary hodowli, uprawy, sady, obszary leśne, a także hodowle ryb i uprawy wodne. Osobnymi podkategoriami są tu ogród, park, ogród botaniczny i ogród zoologiczny.
Biura, placówki naukowe i szkoły, zakłady usługowe (kody 041-049) to miejsca takie jak pomieszczenia biurowe (ujęte w jednej podkategorii z pomieszczeniami zajmowanymi przez biblioteki, sale konferencyjne itp.), tereny handlowe, placówki naukowe i różnego rodzaju szkoły, a także zakłady usługowe, łącznie z miejscami rekreacji.
Placówki ochrony zdrowia (kod 050) - to zarówno szpitale i przychodnie zdrowia, jak i domy opieki, sanatoria itp.
Miejsca i środki komunikacji publicznej (kody 061-069) to miejsca związane z komunikacją publiczną (przeznaczone dla osób z niej korzystających), w tym trasy komunikacyjne, parkingi, poczekalnie itp., miejsca przeznaczone dla upoważnionego personelu, a także środki transportu. Korytarze, schody i parkingi są zaliczane tu tylko wtedy, gdy są dostępne dla społeczeństwa i nie mogą być opisane w sposób bardziej precyzyjny – czyli nie są np. częścią miejsc produkcji, biura itp.
Jeżeli wypadek wydarzył się w tunelu, miejsce wypadku powinno być klasyfikowane jako „pod ziemią – tunel” (kod 101). Miejsca wypadków, które wydarzyły się na pokładzie samolotu, statku morskiego lub statku śródlądowego powinny być również zaliczane do innych kategorii (w powietrzu – (kod 093) lub na pokładzie statku (kod 112).
Miejsce wypadku kwalifikuje się do kategorii „gospodarstwa domowe” (kody 071 i 072), jeżeli wypadek miał miejsce w domu prywatnym osoby poszkodowanej lub innej (np. klienta, u którego są wykonywane prace usługowe) lub w miejscu bezpośrednio z tym domem związanym, takim jak np. ogród albo miejsca w budynkach mieszkalnych wspólnie wykorzystywane przez kilka osób. W kategorii „obiekty sportowe” (kody 081-089) wyróżniono obiekty sportowe kryte i obiekty sportowe odkryte.
Kategoria w powietrzu, na wysokości, wyłączając place budowy (kody 111-119) to miejsca znajdujące się ponad poziomem ziemi – na wysokości lub w powietrzu. Nie zalicza się tu miejsc na wysokości na placach budów, które ujęto w innej kategorii. Wśród miejsc na wysokości wyróżniono te które znajdują się na stałym poziomie (przebywająca tam osoba znajduje się na stałej wysokości, takie jak balkony, tarasy oraz te, których wysokość jest zmienna, takie jak np. ruchome platformy. Do miejsc w powietrzu zalicza się miejsca na pokładzie samolotu.`
Miejsca należące do kategorii „pod ziemią”, wyłączając place budowy (kody 101-109) to miejsca służące komunikacji (np. tunel), kopalnie oraz studzienki i kanały ściekowe. Kategoria „na wodzie, ponad wodą”, wyłączając place budowy (kody 111, 112, 119) obejmuje miejsca (pokłady statków) na morzach i oceanach oraz na wodach śródlądowych. Do miejsc w środowisku wysokiego ciśnienia (kody 121, 122, 129) należą miejsca o podwyższonym ciśnieniu znajdujące się pod wodą oraz komory wysokiego ciśnienia.
Przy określeniu miejsca powstania wypadku nie musi być brany pod uwagę rodzaj wykonywanych przez poszkodowanego czynności. Wyjątkiem są tutaj miejsca budowy. W tym przypadku określenie miejsca, gdzie przebywał poszkodowany wiąże się ściśle z wykonywaną przez niego czynnością.
Przykład
Dla wypadku podczas remontu w sali wykładowej miejsce powstania wypadku powinno być zakodowane jako „022” „teren budowy – obiekt remontowany” a nie jako „042” – „placówka naukowa, szkoła, przedszkole”.
Dla wypadku podczas usuwania azbestu w supermarkecie miejsce wypadku powinno zostać zakodowane też jako „022” a nie „043” – „miejsce handlu”.
Jeżeli wypadek wydarzy się w hali produkcyjnej podczas naprawy lub konserwacji maszyny to miejscem powstania wypadku będzie miejsce produkcji kod „011”, a nie konserwacja maszyny.
Wybierając kod miejsca wypadku wg klasyfikacji w objaśnieniach do wypełniania statystycznej karty należy pamiętać, aby określić to miejsce, które jest najbardziej związane z powodującym wypadek czynnikiem ryzyka. W niektórych przypadkach miejsce to może być określane inaczej dla różnych osób poszkodowanych w wyniku tego samego zdarzenia (np. operator dźwigu, który się przewrócił i pracownik jadący autobusem miejskim, na który upadły części dźwigu).
Miejscu, w którym wydarzył się wypadek może niekiedy odpowiadać więcej niż jeden opis klasyfikacji.
Przykład
Miejsce wypadku, który wydarzył się w warsztacie naprawczym (sprzętu gospodarstwa domowego, samochodowym itp.) może być rozumiane jako „miejsce konserwacji i napraw” kod „012” lub jako „zakład usługowy” kod „044”. Prawidłowo należy je zaklasyfikować jako „miejsce konserwacji i napraw”, gdyż w tym przypadku precyzujemy rodzaj świadczonych usług.
Podobnie należy klasyfikować miejsce powstania wypadku jeżeli jest ono częścią innego miejsca. Np. sala gimnastyczna w szkole powinna być zaklasyfikowana jako „obiekty sportowe kryte” kod „081” a nie jako szkoła kod „042”. Biuro w zakładzie produkcyjnym powinno być zaklasyfikowane jako „biuro, biblioteka, sala kod „041” a nie jako miejsce produkcji kod „011”. Również sala konferencyjna w hotelu powinna być zaklasyfikowana kodem „041” a nie kodem „044” „zakład usługowy”.
Wykonywany proces pracy przez poszkodowanego (pytanie 19), to podstawowy rodzaj pracy wykonywanej w czasie, kiedy wypadek miał miejsce. Procesu pracy nie należy mylić z działalnością przedsiębiorstwa ani z zawodem poszkodowanego. W każdym zakładzie są realizowane różne procesy pracy, które mogą być wykonane przez osoby o różnych zawodach. Określając kategorię procesu należy znaleźć taką, która charakteryzuje możliwie najlepiej zadanie realizowane przez poszkodowanego w chwili wypadku.
Produkcja, wytwarzanie, przetwarzanie, magazynowanie (kod 11-19) obejmuje procesy pracy, niezależnie od wielkości przedsiębiorstwa. Do tej kategorii zalicza się wszystkie te prace, w wyniku których powstaje wyrób oraz te, które są związane z jego przechowywaniem, łącznie z załadunkiem i wyładunkiem.
Kolejna grupa procesów to prace związane z wykopami, wznoszeniem konstrukcji, naprawami, wyburzeniami (kod 21-29). Wszystkie prace przy wykopach i wyrównywaniu gruntów są zaliczane do kategorii 21. Prace przy wznoszeniu nowych obiektów (każdej budowli, która jest zamknięta lub ma dach) należą do kategorii 22. Do kategorii 23 są zaliczane prace przy budowie dróg, tuneli, mostów itp. – są to obiekty otwarte, zwykle nie zamieszkane.
Prace związane z rolnictwem, ogrodnictwem, hodowlą ryb, z hodowlą zwierząt (kod 31-39) to prace przy uprawach rolnych (oranie, nawożenie, siew, zbiór zbóż) prace wykonywane w związku z hodowlą zwierząt lub opieką nad nimi, prace leśne, a także wszystkie prace związane z rybołówstwem – zarówno połów ryb (na duża lub małą skalę), jak i prace przy przetwarzaniu ryb, owoców morza itp.
Usługi prowadzone dla przedsiębiorstw i/lub dla społeczeństwa, praca umysłowa (kod 41-49) obejmują wszystkie prace, które nie prowadzą do powstania wyrobów materialnych.
Inne prace (kod 51-59) związane są z wyżej wymienionymi procesami pracy. Są to prace, które nie prowadzą bezpośrednio do uzyskania wyrobu lub wykonania usługi, lecz są niezbędne do realizacji tych prac, w których wyniku one powstają.
W kategorii przemieszczanie się, sport, działalność artystyczna (kod 61-69) proces pracy określa się jako „przemieszczanie się” (kod 61), jeżeli poszkodowany nie wykonuje prac wymienionych w innych kategoriach i porusza się pieszo; kategoria ta obejmuje również kierowców i pasażerów różnych środków transportu.
Dokładniej działalność poszkodowanego charakteryzuje czynność wykonana w chwili wypadku (pytanie 21).
W procesie pracy pracownik wykonuje szereg różnych czynności. Ostatnia z tych czynności, która była wykonana przed wypadkiem, powinna być wskazana jako czynność wykonana przez poszkodowanego w chwili wypadku.
Czynność zaliczana jest do kategorii obsługa maszyny (kod 11-14) jeżeli poszkodowany używał maszyny w sposób zalecany przez producenta. Jeżeli jego działanie polegało na uruchamianiu lub zatrzymywaniu maszyny, jest ono zaliczane do kategorii 11, jeżeli wkłada on lub wyjmuje z niej materiały, półwyroby, wyroby itp., czynność należy do kategorii 12. Czynność jest zaliczana do kategorii oznaczonej kodem 12 także wówczas, gdy w wyniku nieoczekiwanego jej działania operator musi np. usunąć przedmiot, który utkwił w maszynie. Jeżeli czynność dotyczy podajnika lub transportera, zalicza się ją do kategorii 31-39. Czynność należy do kategorii 13, jeżeli jedyną czynnością poszkodowanego jest sterowanie maszyną, czyli używanie dźwigni, przycisków, pokręteł, przełączników itp. (poszkodowany nie wkłada materiałów i nie wyjmuje wyrobów z maszyny).
Natomiast stałe monitorowanie, bez możliwości interweniowania w działanie maszyny, zaliczane jest do innej kategorii (obecność, kod 70). Również wówczas, jeśli poszkodowany wykonuje czynności związane z konserwacją maszyny, kategoria czynności będzie inna (np. 21, jeżeli stosował w tym celu ręczne narzędzia).
Praca narzędziami ręcznymi (kod 21-29) oznacza, że poszkodowany wykonuje pracę z narzędziem ręcznym w sposób zalecany przez producenta. Wyróżniono przy tym pracę narzędziami nie zmechanizowanymi (21). Poruszanie się poszkodowanego podczas pracy z narzędziem ręcznym nie zmienia kwalifikacji czynności (nadal jest to praca narzędziem ręcznym).
Czynność należy do kategorii: kierowanie/jazda środkami transportu/obsługa ruchomych urządzeń (kod 31-39) wówczas, gdy poszkodowany kieruje/jedzie środkami transportu (np. ciężarówką, samochodem, samolotem, łodzią motorową, rowerem itp.) lub obsługuje ruchome urządzenia (np. wózek widłowy, taczki) w sposób zamierzony przez producenta. Wyróżniono przy tym kierowanie środkami transportu i obsługę urządzeń ruchomych i zmechanizowanych (31) oraz nie zmechanizowanych (32). Jazda środkami transportu w roli pasażera (bez względu na rodzaj środka transportu) jest zawsze zaliczana do podkategorii oznaczonej kodem 33.
Czynności związane z procesem produkcyjnym, wykonywane przez poszkodowanego bez narzędzi, są określane jako operowanie przedmiotami (kod 41-49). Zalicza się tu również te sytuacje, w których poszkodowany obsługuje maszyny lub używa narzędzi w sposób inny niż przewidziany przez producenta. Operowanie przedmiotami może być połączone z transportem, ale odnosi się do czynności wykonywanych przed lub po, nie zaś podczas transportowania. Dodatkowo, kategoria ta dotyczy na ogół czynności wykonywanych z małymi przedmiotami, które mogą być trzymane w ręce, nie zaś dużych i ciężkich.
Do kategorii transport ręczny (kod 51-59) są zaliczane wszystkie czynności związane z transportem ręcznym, wykonywane bez użycia sprzętu pomocniczego. W zależności od kierunku przemieszczania transportowanego przedmiotu czynność zaliczyć można do kategorii 51 (transport pionowy), 52 (transport poziomy) oraz 53 (przenoszenie w rękach i ramionach, np. pacjenta do łóżka).
Czynność jest zaliczana do kategorii poruszanie się (kod 61-69) wówczas, gdy osoba poszkodowana wykonywała ruchy nie mające bezpośredniego związku z procesem produkcji. I tak na przykład czynność może być określona jako:
„chodzenie, bieganie, wchodzenie, schodzenie, itd.” (61), jeżeli poszkodowany porusza się o własnych siłach (chodzenie lub bieganie), nawet jeśli zamierza on zrobić tylko jeden krok;
„wchodzenie/wychodzenie” (62), jeżeli poszkodowany wchodzi lub wychodzi z pociągu, samochodu, taksówki, maszyny;
„skakanie, podskakiwanie itd.” (63), jeżeli poszkodowany porusza się przez skakanie, przeskakiwanie, podskakiwanie;
„czołganie, wspinanie się, itd.” (64), jeżeli poszkodowany np. wspina się po drabinie, drzewie lub linie.
Czynność jest zaliczana do kategorii obecność (kod 70), jeżeli zadaniem poszkodowanego jest obecność na stanowisku pracy (np. stanie, siedzenie za biurkiem, uczestniczenie w zebraniu, dyskusja z klientem).
W przeciwieństwie do procesu pracy, czynnością jest to, co poszkodowany wykazuje w określonym krótkim czasie.
Jeżeli np. elektryk wymienił w pomieszczeniu pracy zepsutą żarówkę i schodząc z drabiny, spadł i złamał rękę, to w tym przypadku procesem pracy jest „konserwacja, naprawa, regulacje” (kod 52), a wykonywaną czynnością „wspinanie” (kod 64).
Czynnik materialny związany z czynnością wykonywaną przez poszkodowanego w chwili wypadku (pytanie 22) oznacza maszynę, narzędzie czy inny czynnik materialny używany przez poszkodowanego lub związany z wykonywana przez niego czynnością.
W wymienionym przykładzie elektryka który spadł z drabiny, czynnikiem materialnym związanym z wykonywana czynnością (schodzeniem) jest drabina (kod 0203).
Czynnik materialny związany z wykonywaną czynnością jak i sama czynność nie muszą mieć związku z wypadkiem, lecz jeżeli z wykonywaną czynnością ma związek więcej niż jeden czynnik materialny, należy wziąć pod uwagę ten czynnik, który był najbardziej związany z wypadkiem. Klasyfikacja czynnika materialnego jest taka sama dla czynnika związanego z wykonywaną pracą przez poszkodowanego w chwili wypadku (pytanie 22), czynnika związanego z odchyleniem (pytanie 24) i czynnika będącego źródłem urazu (26).
W celu uzyskania pełnych i prawdziwych danych o stanie wypadkowości ważne jest prowadzenie rejestracji zaistniałych w zakładach zdarzeń wypadkowych, rzetelne przeprowadzanie dochodzenia powypadkowego i prawidłowe sporządzanie wymaganej dokumentacji powypadkowej.
Należy pamiętać także o tym, że uzyskanie rzetelnych i pełnych informacji o zaistniałych wypadkach przy pracy jest ważne nie tylko dla podejmowania nowych działań prewencyjnych lub zmiany działań już prowadzonych, ale także w kolejnych ocenach ryzyka zawodowego, a w efekcie do poprawy stanu bezpieczeństwa pracy. Przeprowadzenie rzetelnego dochodzenia powypadkowego jest niezbędne także dla celów ubezpieczeniowych. Prawidłowe przeprowadzenie dochodzenia powypadkowego i sporządzenie dokumentacji powypadkowej daje podstawę do właściwego wypełnienia statystycznej karty wypadku.
Rozporządzeniem Ministra Gospodarki i Pracy z dnia 8 grudnia 2004 r. w sprawie statystycznej karty wypadku przy pracy wprowadzona została z dniem 1 stycznia 2005 r. nowa statystyczne karta wypadku przy pracy. Tym samym uległ zmianie rodzaj i zakres informacji o wypadkach przy pracy zbieranych do celów statystycznych. Kolejna zmiana dotycząca sposobu przekazywania kart statystycznych wypadków przy pracy do urzędu statystycznego, wprowadzona została rozporządzeniem Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 7 stycznia 2009 r. w sprawie statystycznej karty wypadku przy pracy (Dz. U. Nr 14, poz. 80).
Wprowadzone zmiany spowodowane zostały koniecznością ujednolicenia zasad rejestracji i analizy danych o wypadkach przy pracy w ramach Unii Europejskiej.
Nowa karta umożliwia dokonywanie porównawczej analizy wypadkowości w Polsce i innych krajach UE, a ponadto, ze względu na rozszerzenie zbieranych w tej karcie informacji, zwiększy się możliwość lepszego wykorzystania analizy statystycznej danych z wypadków do celów prewencji.
W szczególności jest to bardzo istotne przy analizach zdarzeń potencjalnie wypadkowych, w przypadku których informacja o wydarzeniu powodującym wypadek (wg klasyfikacji w starej karcie statystycznej), określająca sposób powstania urazu nie w pełni odzwierciedla zaistniałą sytuację i może nie wystarczać do ustalenia zakresu działań prewencyjnych.
Przykładowo w nowej statystycznej karcie wypadku - poza wydarzeniem powodującym uraz - należy podać wydarzenie będące odchyleniem od stanu normalnego oraz czynnik materialny związany z tym wydarzeniem. Działalność profilaktyczna bowiem, powinna być ukierunkowana na eliminowanie wydarzeń będących odchyleniem od stanu normalnego, które mogą doprowadzić do wypadku przy pracy.
Statystyczną kartę wypadku sporządza się w dwóch egzemplarzach, na podstawie zatwierdzonego protokołu powypadkowego (karty wypadku). Część pierwszą sporządza się nie później niż w terminie 14 dni roboczych od dnia, w którym został zatwierdzony protokół powypadkowy (sporządzono kartę wypadku). Część druga, uzupełniająca, karty powinna być sporządzona w terminie umożliwiającym zachowanie terminu jej przekazania do urzędu statystycznego, tzn. nie później niż z upływem 6 miesięcy od dnia zatwierdzenia protokołu powypadkowego.
Po podpisaniu przez pracodawcę, część pierwsza karty powinna być przekazana do urzędu statystycznego w terminie do 15 dnia roboczego miesiąca następującego po miesiącu, w którym został zatwierdzony protokół powypadkowy (sporządzona została karta wypadku). Drugą część karty należy przekazać do urzędu statystycznego nie później niż z upływem 6 miesięcy od dnia zatwierdzenia protokołu powypadkowego (od dnia sporządzenia karty wypadku). Statystyczną kartę wypadku przekazuje się w formie elektronicznej na portal sprawozdawczy Głównego Urzędu Statystycznego, lub oryginał sporządzony w formie pisemnej do Urzędu Statystycznego w Bydgoszczy. Wskazówki do wypełniania statystycznej karty wypadku przedstawione zostały poniżej.
2. Wskazówki do wypełniania statystycznej karty wypadku
Informacje zbierane za pomocą statystycznej karty wypadku podzielone są na cztery części i dotyczą:
– pracodawcy, u którego zdarzył się wypadek przy pracy,
– osoby poszkodowanej,
– skutków wypadku,
– przebiegu i okoliczności wypadku przy pracy.
Dane dotyczące pracodawcy zamieszcza się w pierwszej części karty statystycznej wypadku i obejmują one:
pieczątkę pracodawcy,
liczbę pracujących oraz oznaczenia kodowe tej liczby wpisane zgodnie z objaśnieniami do wypełniania statystycznej karty wypadku,
klasyfikację, czy jest to wypadek przy pracy czy wypadek zrównany z wypadkiem przy pracy,
numer identyfikacyjny – regon,
kolejny numer statystycznej karty wypadku w zakładzie pracy od początku roku.
Dane dotyczące poszkodowanego obejmują pkt 1-7 karty statystycznej i dotyczą:
– płci,
– roku urodzenia,
– obywatelstwa,
– statusu zatrudnienia,
– wykonywanego zawodu,
– stażu na zajmowanym stanowisku pracy w zakładzie pracy,
– liczby godzin przepracowanych od podjęcia pracy do chwili wypadku.
W nowej karcie statystycznej, w porównaniu ze starą, zrezygnowano z podawania imienia i nazwiska poszkodowanego oraz informacji o szkoleniu z zakresu bhp (chociaż brak informacji o szkoleniu jest nieuzasadniony). Zawód poszkodowanego należy podać zgodnie z klasyfikacją zawodów i specjalności, wprowadzoną rozporządzeniem Ministra Gospodarki i Pracy z dnia 8 grudnia 2004 r. w sprawie klasyfikacji zawodów i specjalności dla potrzeb rynku pracy oraz zakresu jej stosowania (Dz. U. Nr 265, poz. 2644 z późn. zm.).
Dane dotyczące skutków wypadku obejmują pkt 8-14 karty statystycznej wypadku i dotyczą:
rodzaju urazu,
umiejscowienia urazu,
liczby osób poszkodowanych,
skutków wypadku tj. czy wypadek spowodował śmierć, ciężkie uszkodzenia ciała, czy inne skutki u poszkodowanego,
liczby dni niezdolności do pracy spowodowanej wypadkiem,
straty czasu pracy innych osób (w roboczogodzinach),
szacunkowe straty materialne spowodowane wypadkiem (bez strat związanych ze stratami czasu pracy).
Nowymi informacjami (w stosunku do starej karty statystycznej wypadku) są rodzaj urazu oraz jego umiejscowienie. Rodzaj urazu określa zdrowotne konsekwencje dla poszkodowanego (np. urazy wewnętrzne, oparzenia, złamania).
Jeśli wypadek spowodował więcej niż jeden rodzaj urazu (np. wypadek komunikacyjny może spowodować złamania i urazy wewnętrzne), powinno się zakodować rodzaj urazu, którego skutki dla poszkodowanego są najpoważniejsze. Jeśli takiego urazu nie można jednoznacznie wskazać, rodzaj urazu należy zakwalifikować jako „liczne urazy” kod w statystycznej karcie wypadku „120”. Umiejscowienie urazu (pytanie 9 w statystycznej karcie wypadku) dotyczy podania, która część ciała doznała urazu w wyniku wypadku przy pracy, począwszy od głowy poprzez szyję, grzbiet, tułów, organy wewnętrzne i kończyny. Jeśli np. wypadek spowodował urazy więcej niż jednej części ciała lub całego ciała należy wskazać: ”całe ciało” – kod „71” lub „liczne urazy części ciała” – kod „78”. Należy jednak pamiętać, że podawana informacja powinna dotyczyć umiejscowienia najpoważniejszego urazu, czyli tego którego rodzaj został podany wcześniej.
Szacunkowe straty materialne spowodowane wypadkiem (pytanie 14) to wartość uszkodzonych maszyn, urządzeń, narzędzi, surowców, wyrobów, budynków oraz ich wyposażenia.
Pewne trudności w prawidłowym wypełnieniu statystycznej karty wypadku mogą dotyczyć zakresu i klasyfikacji danych dotyczących przebiegu i okoliczności wypadku przy pracy.
Wprowadzone zmiany wynikają z przyjętego modelu badania wypadku przy pracy, znacznie różniącego się od modelu, na podstawie którego opracowano poprzednią wersję statystycznej karty wypadku przy pracy. Przyjęty statystyczny model wypadku przy pracy wyróżnia:
– fazę przedwypadkową,
– fazę wypadku.
W fazie przedwypadkowej należy określić miejsce powstania wypadku (pytanie 18), wykonywany proces pracy (pytanie 19), czynność wykonywaną przez poszkodowanego w chwili wypadku (21) oraz czynnik materialny związany z czynnością wykonywaną przez poszkodowanego w chwili wypadku (pytanie 22).
Informację o miejscu powstania wypadku należy uzupełnić danymi o położeniu geograficznym miejsca wypadku oraz rodzaju miejsca wypadku.
Położenie geograficzne miejsca wypadku (pytanie 15) należy podać wpisując jedynie nazwę miejscowości, na terenie której wydarzył się wypadek a odpowiedni kod wpisuje urząd statystyczny. Rodzaj miejsca wypadku (pytanie 20) określa miejsce zdarzenia ze względu na lokalizację stanowiska pracy w zakładzie pracy lub poza nim np. wypadek w delegacji służbowej. W tym celu należy opierać się o definicję jednostki lokalnej przedsiębiorstwa zawartą w objaśnieniach do sporządzenia karty statystycznej.
Klasyfikacja miejsca powstania wypadku (pytanie 18) w związku z jej złożonością może stwarzać przy wypełnianiu karty statystycznej pewne trudności. Miejsca produkcji przemysłowej (kody 011-019) są to miejsca związane z produkcją różnego rodzaju wyrobów, takie jak:
miejsca produkcji – miejsca, w którym wyroby są wytwarzane,
miejsca konserwacji i napraw – bez względu na rodzaj konserwowanych i naprawianych wyrobów,
miejsca magazynowania – miejsca, w których są przechowywane i przeładowywane różnego rodzaju wyroby.
Miejsca zaliczane do kategorii teren budowy, kamieniołom, kopalnia odkrywkowa (kody 021-029) obejmują budynki w budowie, budynki burzone lub remontowane, a także miejsca znajdujące się pod ziemią, na wodzie lub ponad nią oraz pod wodą (w środowisku o podwyższonym ciśnieniu).
Do kategorii określanej jako uprawa, hodowla, rybołówstwo, leśnictwo i tereny zielone (kody 031-039) zalicza się obszary hodowli, uprawy, sady, obszary leśne, a także hodowle ryb i uprawy wodne. Osobnymi podkategoriami są tu ogród, park, ogród botaniczny i ogród zoologiczny.
Biura, placówki naukowe i szkoły, zakłady usługowe (kody 041-049) to miejsca takie jak pomieszczenia biurowe (ujęte w jednej podkategorii z pomieszczeniami zajmowanymi przez biblioteki, sale konferencyjne itp.), tereny handlowe, placówki naukowe i różnego rodzaju szkoły, a także zakłady usługowe, łącznie z miejscami rekreacji.
Placówki ochrony zdrowia (kod 050) - to zarówno szpitale i przychodnie zdrowia, jak i domy opieki, sanatoria itp.
Miejsca i środki komunikacji publicznej (kody 061-069) to miejsca związane z komunikacją publiczną (przeznaczone dla osób z niej korzystających), w tym trasy komunikacyjne, parkingi, poczekalnie itp., miejsca przeznaczone dla upoważnionego personelu, a także środki transportu. Korytarze, schody i parkingi są zaliczane tu tylko wtedy, gdy są dostępne dla społeczeństwa i nie mogą być opisane w sposób bardziej precyzyjny – czyli nie są np. częścią miejsc produkcji, biura itp.
Jeżeli wypadek wydarzył się w tunelu, miejsce wypadku powinno być klasyfikowane jako „pod ziemią – tunel” (kod 101). Miejsca wypadków, które wydarzyły się na pokładzie samolotu, statku morskiego lub statku śródlądowego powinny być również zaliczane do innych kategorii (w powietrzu – (kod 093) lub na pokładzie statku (kod 112).
Miejsce wypadku kwalifikuje się do kategorii „gospodarstwa domowe” (kody 071 i 072), jeżeli wypadek miał miejsce w domu prywatnym osoby poszkodowanej lub innej (np. klienta, u którego są wykonywane prace usługowe) lub w miejscu bezpośrednio z tym domem związanym, takim jak np. ogród albo miejsca w budynkach mieszkalnych wspólnie wykorzystywane przez kilka osób. W kategorii „obiekty sportowe” (kody 081-089) wyróżniono obiekty sportowe kryte i obiekty sportowe odkryte.
Kategoria w powietrzu, na wysokości, wyłączając place budowy (kody 111-119) to miejsca znajdujące się ponad poziomem ziemi – na wysokości lub w powietrzu. Nie zalicza się tu miejsc na wysokości na placach budów, które ujęto w innej kategorii. Wśród miejsc na wysokości wyróżniono te które znajdują się na stałym poziomie (przebywająca tam osoba znajduje się na stałej wysokości, takie jak balkony, tarasy oraz te, których wysokość jest zmienna, takie jak np. ruchome platformy. Do miejsc w powietrzu zalicza się miejsca na pokładzie samolotu.`
Miejsca należące do kategorii „pod ziemią”, wyłączając place budowy (kody 101-109) to miejsca służące komunikacji (np. tunel), kopalnie oraz studzienki i kanały ściekowe. Kategoria „na wodzie, ponad wodą”, wyłączając place budowy (kody 111, 112, 119) obejmuje miejsca (pokłady statków) na morzach i oceanach oraz na wodach śródlądowych. Do miejsc w środowisku wysokiego ciśnienia (kody 121, 122, 129) należą miejsca o podwyższonym ciśnieniu znajdujące się pod wodą oraz komory wysokiego ciśnienia.
Przy określeniu miejsca powstania wypadku nie musi być brany pod uwagę rodzaj wykonywanych przez poszkodowanego czynności. Wyjątkiem są tutaj miejsca budowy. W tym przypadku określenie miejsca, gdzie przebywał poszkodowany wiąże się ściśle z wykonywaną przez niego czynnością.
Przykład
Dla wypadku podczas remontu w sali wykładowej miejsce powstania wypadku powinno być zakodowane jako „022” „teren budowy – obiekt remontowany” a nie jako „042” – „placówka naukowa, szkoła, przedszkole”.
Dla wypadku podczas usuwania azbestu w supermarkecie miejsce wypadku powinno zostać zakodowane też jako „022” a nie „043” – „miejsce handlu”.
Jeżeli wypadek wydarzy się w hali produkcyjnej podczas naprawy lub konserwacji maszyny to miejscem powstania wypadku będzie miejsce produkcji kod „011”, a nie konserwacja maszyny.
Wybierając kod miejsca wypadku wg klasyfikacji w objaśnieniach do wypełniania statystycznej karty należy pamiętać, aby określić to miejsce, które jest najbardziej związane z powodującym wypadek czynnikiem ryzyka. W niektórych przypadkach miejsce to może być określane inaczej dla różnych osób poszkodowanych w wyniku tego samego zdarzenia (np. operator dźwigu, który się przewrócił i pracownik jadący autobusem miejskim, na który upadły części dźwigu).
Miejscu, w którym wydarzył się wypadek może niekiedy odpowiadać więcej niż jeden opis klasyfikacji.
Przykład
Miejsce wypadku, który wydarzył się w warsztacie naprawczym (sprzętu gospodarstwa domowego, samochodowym itp.) może być rozumiane jako „miejsce konserwacji i napraw” kod „012” lub jako „zakład usługowy” kod „044”. Prawidłowo należy je zaklasyfikować jako „miejsce konserwacji i napraw”, gdyż w tym przypadku precyzujemy rodzaj świadczonych usług.
Podobnie należy klasyfikować miejsce powstania wypadku jeżeli jest ono częścią innego miejsca. Np. sala gimnastyczna w szkole powinna być zaklasyfikowana jako „obiekty sportowe kryte” kod „081” a nie jako szkoła kod „042”. Biuro w zakładzie produkcyjnym powinno być zaklasyfikowane jako „biuro, biblioteka, sala kod „041” a nie jako miejsce produkcji kod „011”. Również sala konferencyjna w hotelu powinna być zaklasyfikowana kodem „041” a nie kodem „044” „zakład usługowy”.
Wykonywany proces pracy przez poszkodowanego (pytanie 19), to podstawowy rodzaj pracy wykonywanej w czasie, kiedy wypadek miał miejsce. Procesu pracy nie należy mylić z działalnością przedsiębiorstwa ani z zawodem poszkodowanego. W każdym zakładzie są realizowane różne procesy pracy, które mogą być wykonane przez osoby o różnych zawodach. Określając kategorię procesu należy znaleźć taką, która charakteryzuje możliwie najlepiej zadanie realizowane przez poszkodowanego w chwili wypadku.
Produkcja, wytwarzanie, przetwarzanie, magazynowanie (kod 11-19) obejmuje procesy pracy, niezależnie od wielkości przedsiębiorstwa. Do tej kategorii zalicza się wszystkie te prace, w wyniku których powstaje wyrób oraz te, które są związane z jego przechowywaniem, łącznie z załadunkiem i wyładunkiem.
Kolejna grupa procesów to prace związane z wykopami, wznoszeniem konstrukcji, naprawami, wyburzeniami (kod 21-29). Wszystkie prace przy wykopach i wyrównywaniu gruntów są zaliczane do kategorii 21. Prace przy wznoszeniu nowych obiektów (każdej budowli, która jest zamknięta lub ma dach) należą do kategorii 22. Do kategorii 23 są zaliczane prace przy budowie dróg, tuneli, mostów itp. – są to obiekty otwarte, zwykle nie zamieszkane.
Prace związane z rolnictwem, ogrodnictwem, hodowlą ryb, z hodowlą zwierząt (kod 31-39) to prace przy uprawach rolnych (oranie, nawożenie, siew, zbiór zbóż) prace wykonywane w związku z hodowlą zwierząt lub opieką nad nimi, prace leśne, a także wszystkie prace związane z rybołówstwem – zarówno połów ryb (na duża lub małą skalę), jak i prace przy przetwarzaniu ryb, owoców morza itp.
Usługi prowadzone dla przedsiębiorstw i/lub dla społeczeństwa, praca umysłowa (kod 41-49) obejmują wszystkie prace, które nie prowadzą do powstania wyrobów materialnych.
Inne prace (kod 51-59) związane są z wyżej wymienionymi procesami pracy. Są to prace, które nie prowadzą bezpośrednio do uzyskania wyrobu lub wykonania usługi, lecz są niezbędne do realizacji tych prac, w których wyniku one powstają.
W kategorii przemieszczanie się, sport, działalność artystyczna (kod 61-69) proces pracy określa się jako „przemieszczanie się” (kod 61), jeżeli poszkodowany nie wykonuje prac wymienionych w innych kategoriach i porusza się pieszo; kategoria ta obejmuje również kierowców i pasażerów różnych środków transportu.
Dokładniej działalność poszkodowanego charakteryzuje czynność wykonana w chwili wypadku (pytanie 21).
W procesie pracy pracownik wykonuje szereg różnych czynności. Ostatnia z tych czynności, która była wykonana przed wypadkiem, powinna być wskazana jako czynność wykonana przez poszkodowanego w chwili wypadku.
Czynność zaliczana jest do kategorii obsługa maszyny (kod 11-14) jeżeli poszkodowany używał maszyny w sposób zalecany przez producenta. Jeżeli jego działanie polegało na uruchamianiu lub zatrzymywaniu maszyny, jest ono zaliczane do kategorii 11, jeżeli wkłada on lub wyjmuje z niej materiały, półwyroby, wyroby itp., czynność należy do kategorii 12. Czynność jest zaliczana do kategorii oznaczonej kodem 12 także wówczas, gdy w wyniku nieoczekiwanego jej działania operator musi np. usunąć przedmiot, który utkwił w maszynie. Jeżeli czynność dotyczy podajnika lub transportera, zalicza się ją do kategorii 31-39. Czynność należy do kategorii 13, jeżeli jedyną czynnością poszkodowanego jest sterowanie maszyną, czyli używanie dźwigni, przycisków, pokręteł, przełączników itp. (poszkodowany nie wkłada materiałów i nie wyjmuje wyrobów z maszyny).
Natomiast stałe monitorowanie, bez możliwości interweniowania w działanie maszyny, zaliczane jest do innej kategorii (obecność, kod 70). Również wówczas, jeśli poszkodowany wykonuje czynności związane z konserwacją maszyny, kategoria czynności będzie inna (np. 21, jeżeli stosował w tym celu ręczne narzędzia).
Praca narzędziami ręcznymi (kod 21-29) oznacza, że poszkodowany wykonuje pracę z narzędziem ręcznym w sposób zalecany przez producenta. Wyróżniono przy tym pracę narzędziami nie zmechanizowanymi (21). Poruszanie się poszkodowanego podczas pracy z narzędziem ręcznym nie zmienia kwalifikacji czynności (nadal jest to praca narzędziem ręcznym).
Czynność należy do kategorii: kierowanie/jazda środkami transportu/obsługa ruchomych urządzeń (kod 31-39) wówczas, gdy poszkodowany kieruje/jedzie środkami transportu (np. ciężarówką, samochodem, samolotem, łodzią motorową, rowerem itp.) lub obsługuje ruchome urządzenia (np. wózek widłowy, taczki) w sposób zamierzony przez producenta. Wyróżniono przy tym kierowanie środkami transportu i obsługę urządzeń ruchomych i zmechanizowanych (31) oraz nie zmechanizowanych (32). Jazda środkami transportu w roli pasażera (bez względu na rodzaj środka transportu) jest zawsze zaliczana do podkategorii oznaczonej kodem 33.
Czynności związane z procesem produkcyjnym, wykonywane przez poszkodowanego bez narzędzi, są określane jako operowanie przedmiotami (kod 41-49). Zalicza się tu również te sytuacje, w których poszkodowany obsługuje maszyny lub używa narzędzi w sposób inny niż przewidziany przez producenta. Operowanie przedmiotami może być połączone z transportem, ale odnosi się do czynności wykonywanych przed lub po, nie zaś podczas transportowania. Dodatkowo, kategoria ta dotyczy na ogół czynności wykonywanych z małymi przedmiotami, które mogą być trzymane w ręce, nie zaś dużych i ciężkich.
Do kategorii transport ręczny (kod 51-59) są zaliczane wszystkie czynności związane z transportem ręcznym, wykonywane bez użycia sprzętu pomocniczego. W zależności od kierunku przemieszczania transportowanego przedmiotu czynność zaliczyć można do kategorii 51 (transport pionowy), 52 (transport poziomy) oraz 53 (przenoszenie w rękach i ramionach, np. pacjenta do łóżka).
Czynność jest zaliczana do kategorii poruszanie się (kod 61-69) wówczas, gdy osoba poszkodowana wykonywała ruchy nie mające bezpośredniego związku z procesem produkcji. I tak na przykład czynność może być określona jako:
„chodzenie, bieganie, wchodzenie, schodzenie, itd.” (61), jeżeli poszkodowany porusza się o własnych siłach (chodzenie lub bieganie), nawet jeśli zamierza on zrobić tylko jeden krok;
„wchodzenie/wychodzenie” (62), jeżeli poszkodowany wchodzi lub wychodzi z pociągu, samochodu, taksówki, maszyny;
„skakanie, podskakiwanie itd.” (63), jeżeli poszkodowany porusza się przez skakanie, przeskakiwanie, podskakiwanie;
„czołganie, wspinanie się, itd.” (64), jeżeli poszkodowany np. wspina się po drabinie, drzewie lub linie.
Czynność jest zaliczana do kategorii obecność (kod 70), jeżeli zadaniem poszkodowanego jest obecność na stanowisku pracy (np. stanie, siedzenie za biurkiem, uczestniczenie w zebraniu, dyskusja z klientem).
W przeciwieństwie do procesu pracy, czynnością jest to, co poszkodowany wykazuje w określonym krótkim czasie.
Jeżeli np. elektryk wymienił w pomieszczeniu pracy zepsutą żarówkę i schodząc z drabiny, spadł i złamał rękę, to w tym przypadku procesem pracy jest „konserwacja, naprawa, regulacje” (kod 52), a wykonywaną czynnością „wspinanie” (kod 64).
Czynnik materialny związany z czynnością wykonywaną przez poszkodowanego w chwili wypadku (pytanie 22) oznacza maszynę, narzędzie czy inny czynnik materialny używany przez poszkodowanego lub związany z wykonywana przez niego czynnością.
W wymienionym przykładzie elektryka który spadł z drabiny, czynnikiem materialnym związanym z wykonywana czynnością (schodzeniem) jest drabina (kod 0203).
Czynnik materialny związany z wykonywaną czynnością jak i sama czynność nie muszą mieć związku z wypadkiem, lecz jeżeli z wykonywaną czynnością ma związek więcej niż jeden czynnik materialny, należy wziąć pod uwagę ten czynnik, który był najbardziej związany z wypadkiem. Klasyfikacja czynnika materialnego jest taka sama dla czynnika związanego z wykonywaną pracą przez poszkodowanego w chwili wypadku (pytanie 22), czynnika związanego z odchyleniem (pytanie 24) i czynnika będącego źródłem urazu (26).