Tak orzekł Sąd Najwyższy w uchwale z 28 września 2016 r. podjętej w składzie 7 sędziów w odpowiedzi na pytanie prawne skierowane do powiększonego składu sędziowskiego. Chodziło o art. 35 ust. 1 i 2 ustawy z 19 grudnia 2008 r. o emeryturach pomostowych (t.j. Dz. U. z 2015 r. poz. 965 ze zm.). Zgodnie z nim, składki na FEP opłaca się za pracownika, który urodził się po 31 grudnia 1948 r. i wykonuje pracę w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, o których mowa w art. 3 ust. 1 i 3 ustawy. Obydwa te warunki muszą być spełnione łącznie. Istota sporu prawnego sprowadzała się do pytania, czy skoro art. 35 ust. 1 pkt 2 ustawy odsyła tylko do art. 3 ust. 1 i 3, a takiego odesłania nie ma do art. 3 ust. 4 i 5 tej ustawy, to czy powołany przepis zawiera odrębną definicję, która swym zakresem obejmuje zarówno wykonywanie tych prac w pełnym, jak i niepełnym wymiarze czasu pracy. Zgodnie bowiem z art. 3 ust. 4 i 5 ustawy o emeryturach pomostowych za pracowników wykonujących pracę o szczególnym charakterze bądź w szczególnych warunkach uważa się pracowników, którzy pracują na cały etat.
Konieczność podjęcia uchwały wynikała z rozbieżności stanowisk w orzecznictwie i doktrynie SN. Wedle pierwszego, intencją ustawodawcy było uregulowanie obowiązku odprowadzania składek na FEP w oderwaniu od warunków, które muszą spełnić ubezpieczeni, aby uzyskać prawo do emerytury pomostowej. Taką wykładnię art. 35 ust. 1 i 2 ustawy potwierdził Sąd Najwyższy w wyrokach z 21 kwietnia 2015 r. (I UK 330/14) oraz z 14 lipca 2015 r. (II UK 210/14). Według SN emerytury pomostowe tworzą odrębny od powszechnego system finansowy, czego wyrazem jest także ich wyodrębnienie finansowe przez ustanowienie składki na Fundusz Emerytur Pomostowych w wysokości 1,5% podstawy wymiaru.
W odmiennym stanowisku SN uznawał, że obowiązek ubezpieczenia nie może dotyczyć osoby, co do której od początku wiadomo, że nigdy świadczenia nie otrzyma. Tak orzekł SN w wyrokach z 22 lutego 2012 r. (II UK 130/11) oraz z 24 czerwca 2015 r. (I UK 373/14), jak i sądy powszechne (np. wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z 16 kwietnia 2014 r., III UAa 1346/13). Uznano w nich, że obowiązek opłacania składek na FEP dotyczy wyłącznie pracowników wykonujących prace w szczególnych warunkach i o szczególnym charakterze w pełnym wymiarze czasu pracy.
SN w siódemkowej uchwale uznał, że płatnik składek obowiązany jest opłacać składkę na FEP za wszystkich pracowników wykonujących pracę w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, niezależnie od wymiaru czasu pracy. Ustawodawca bowiem wprowadził taką regulację w oderwaniu od warunków, które muszą spełnić ubezpieczeni, aby uzyskać prawo do emerytury pomostowej. Składka odprowadzana od pensji każdego pracownika wykonującego pracę w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze ma charakter przymusowy, celowy i bezzwrotny, a także pełni funkcję opłaty celowej przeznaczonej na bieżące finansowanie emerytur pomostowych. (sygn. akt III UZP 10/16).
Agnieszka Rosa
