Szpital powiatowy odwołał się od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych w sprawie trzech pracowników o wysokość składek. Pracownicy ci to lekarze, którzy pełnili dyżury w macierzystej placówce i te dodatkowe umowy cywilne były opłacane ze środków Narodowego Funduszu Zdrowia. Sądy podzieliły pogląd ZUS: oddaliły skargi jako niezasadne, gdyż umowy zlecenia nie wchodzą tu w grę.

Takich spraw jest bardzo wiele, gdyż szpitale zatrudniają u siebie swoich pracowników, najczęściej lekarzy i pielęgniarki na dodatkowych dyżurach. Podpisują z nimi umowę zlecenia, od których nie płaci się z reguły składek ZUS.

Czytaj też: Ministerstwo Zdrowia wyjaśnia zasady przyznawania dodatku covidowego>>
 

Sąd Najwyższy w Izbie Pracy odmawia przyjęcia skarg kasacyjnych tego typu. W takim wypadku trzeba uznać, że ustalając podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne z tytułu stosunku pracy - szpital powinien zsumować wynagrodzenie z umowy cywilnoprawnej z wynagrodzeniem ze stosunku pracy.

Oddalenie odwołania od decyzji ZUS

Sąd apelacyjny w sprawie szpitala w S. stwierdził, że zastosowanie miał art. 8 ust. 2a ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, ponieważ płatnik składek zawierał z własnymi pracownikami (zainteresowanymi w sprawie T.J., J.Ś., P.N.) dodatkowe umowy cywilnoprawne, w ramach których świadczył on pracę na rzecz tego samego pracodawcy.

Sąd apelacyjny ocenił, że umowy należało zakwalifikować jako inne umowy o świadczenie usług, do których zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia.

Zakaz zawarty w ustawie

Pełnomocnicy szpitali najczęściej szukają odpowiedzi na pytanie: kto jest adresatem zakazu wyrażonego w art. 132 ust. 3 ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych - szpital czy NFZ.

- Sąd Najwyższy zważył,  że w tych sprawach nie występuje istotne zagadnienie prawne - przyznaje sędzia Bohdan Bieniek. W  tej mierze wypowiedział się już Sąd Najwyższy.

Czytaj w LEX: Odpowiedzialność za błąd medyczny w czasie epidemii >

Sąd Najwyższy stwierdził, że umowy o udzielenie zamówienia na świadczenia zdrowotne finansowane są ze środków publicznych i zawierane tylko z Narodowym Funduszem Zdrowia. Co więcej, w art. 132 ust. 3 tej ustawy stwierdzono, że nie można zawrzeć umowy o udzielanie świadczeń opieki zdrowotnej z lekarzem, pielęgniarką, położną, inną osobą wykonującą zawód medyczny lub psychologiem, jeżeli udzielają oni świadczeń opieki zdrowotnej u świadczeniodawcy, który zawarł umowę o udzielanie świadczeń opieki zdrowotnej z Narodowym Funduszem Zdrowia.

Możliwość zlecania podwykonawcom udzielania świadczeń opieki zdrowotnej w ramach umowy o udzielanie świadczeń opieki zdrowotnej zawartej z Narodowym Funduszem Zdrowia wynika z art. 133 ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych, który w drugim zdaniu zastrzega stosowanie do tego upoważnienia ograniczenia podmiotowego zawartego w art. 132 ust. 3 tej ustawy.

Podwykonawca i subwykonawca

Jednak nie można zawrzeć umowy o udzielanie świadczeń opieki zdrowotnej z lekarzem, pielęgniarką, położną, inną osobą wykonującą zawód medyczny lub psychologiem, jeżeli udzielają oni świadczeń opieki zdrowotnej u świadczeniodawcy, który zawarł umowę o udzielanie świadczeń opieki zdrowotnej z Funduszem.

- Stwierdzenie, że do „subpodwykonawcy” nie stosuje się wskazanego ograniczenia, jest równoznaczne ze stwierdzeniem, że nie stosuje się względem takiej osoby również samego upoważnienia, a zatem rezultat jest ten sam, nie jest możliwe zawarcie umowy, o której mowa w ustawie o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych - podkreśla sędzia Bieniek.

Skarżące szpitale zdają się nie dostrzegać problematyki będącej przedmiotem postępowania. Jego istotą było ustalenie, czy w podstawie wymiaru powinien być uwzględniony przychód z tytułu umów nazwanych umowami o udzielenie świadczeń zdrowotnych, wykonywanych na rzecz płatnika, zawartych przez ubezpieczonego ze szpitalem z którym ubezpieczony pozostawał w stosunku pracy.

Sądy uznają, że w sprawie ma zastosowanie art. 8 ust. 2a ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych. Ponieważ płatnik składek zawierał z pracownikami dodatkowe umowy cywilnoprawne, w ramach których świadczyli oni pracę na rzecz tego samego pracodawcy. I wypłacane wynagrodzenia za usługi medyczne pochodziły ze środków publicznych przekazywanych przez NFZ szpitalowi.

 

Świadczenie usług lekarskich

Wielokrotnie Sąd Najwyższy wyjaśniał już, czym jest świadczenie usług przez lekarza. Jak podkreśla sędzia Małgorzata Wyrębiakowska-Marzec, wykonywanie zawodu lekarza polega na udzielaniu przez osobę posiadającą wymagane kwalifikacje, potwierdzone odpowiednimi dokumentami, świadczeń zdrowotnych, w szczególności:

  • badaniu stanu zdrowia,
  • rozpoznawaniu chorób i zapobieganiu im,
  • leczeniu i rehabilitacji chorych,
  • udzielaniu porad lekarskich, a także wydawaniu opinii i orzeczeń lekarskich.

 

Jednak nie każda umowa, na podstawie której lekarz wykonuje zawód, jest umową o udzielanie świadczeń opieki zdrowotnej. - Czym innym jest bowiem zakres przedmiotowy wykonywania zawodu lekarza, na który składają się wyszczególnione przykładowo typy czynności objętych pojęciem świadczeń zdrowotnych w rozumieniu art. 3 ustawy o zakładach opieki zdrowotnej, a czym innym forma wykonywania tego zawodu. Może on być realizowany na podstawie umowy o pracę, umowy cywilnoprawnej, czy też indywidualnej lub grupowej praktyki lekarskiej w ramach działalności gospodarczej - stwierdza sędzia.

Z tego też względu umowa, na podstawie której lekarz wykonuje swój zawód polegający na udzielaniu świadczeń zdrowotnych nie może być utożsamiana z umową o udzielanie świadczeń opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych przez NFZ.

Ekspert ochrony zdrowia radca prawny Agnieszka Sieńko wyraża ten sam pogląd.  Twierdzi, że podmiot, który świadczy dyżury ma status podwykonawcy. Lekarz pozostający w stosunku pracy nie powinien świadczyć tej samej rodzajowo pracy w oparciu o umowy cywilnoprawne, albowiem w tym zakresie naruszone zostają przepisy o normach czasu pracy.

Niekiedy lekarz występuje jednak jako przedsiębiorca, a nie jako osoba fizyczna, wtedy nie będąc pracownikiem może zawrzeć umowę zlecenia na dyżury w szpitalu.

Sygn. akt III UK 55/20, postanowienie Izby Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z 15 grudnia 2020 r., wyrok I UK 323/13.

 

Sprawdź również książkę: Odpowiedzialność lekarza w orzecznictwie sądów lekarskich >>