Konsultacje publiczne projektu rozporządzenia ministra rodziny i polityki społecznej z 31 października w sprawie ustalania poziomu potrzeby wsparcia (nr z wykazu 155) trwają do 14 listopada. Długo oczekiwane przez stronę społeczną rozporządzenie zostało opublikowane przez resort rodziny w Rządowym Centrum Legislacji 31 października wieczorem. Rozporządzenie jest kluczowe dla realizacji ustawy z 7 lipca 2023 r. o świadczeniu wspierającym, która wejdzie w życie od nowego roku. Jest kluczowe dlatego, że to ocena poziomu potrzeby wsparcia zadecyduje o wysokości świadczenia wspierającego (ŚW) dla osób, które ukończyły 18 lat. O kontrowersjach związanych z wypracowaniem skali oceny pisaliśmy na Prawo.pl.
Czytaj więcej:
Wysokość świadczenia wspierającego uzależniona od skali, ale nie wiadomo jakiej>>
Kontrowersyjna skala oceny poziomu potrzeby wsparcia osób z niepełnosprawnością>>
Skala oceny poziomu potrzeby wsparcia bez nazwy
Im większa niepełnosprawność, tym wyższa będzie ocena rodzaju i częstotliwości wymaganego wsparcia osoby. A to przełoży się na wyższą kwotę świadczenia wspierającego – to główne założenie projektu rozporządzenia. Nie określa on nazwy skali, która będzie stosowana do oceny poziomu potrzeby wsparcia osób z niepełnosprawnością. Wygląda to na autorski pomysł oparty jednak o hiszpańską skalę BVD, którą ministerstwo rodziny promowało od samego początku. Uderza język rozporządzenia w wielu miejscach nieskładny gramatycznie, trudny i chaotyczny. A także niezrozumiały, a na pewno nie dla przeciętnego człowieka, który chciałby się dowiedzieć, jak będzie przebiegał proces oceny potrzeby wsparcia. To między innymi powoduje wątpliwości interpretacyjne w wielu zapisach projektu.
Skala ujmuje ocenę samodzielności osób z niepełnosprawnością każdego rodzaju, a więc fizyczną, sensoryczną, intelektualną i psychiczną. - Projekt rozporządzenia wprowadza ujednolicony, wystandaryzowany sposób dokonywania oceny poziomu wsparcia – zapowiada ustawodawca. Jednak pierwsze głosy ze strony społecznej dotyczą wątpliwości, czy tak faktycznie będzie. – Co prawda jest podział na cztery rodzaje niepełnosprawności w skali oceny, ale pytania do wszystkich rodzajów są jednakowe. Pytanie więc, czy adekwatnie ocenią one faktyczne potrzeby osób z różnymi niepełnosprawnościami – mówi jeden z przedstawicieli organizacji społecznych. Równocześnie zaznacza, że konieczne są rozmowy i wyjaśnienia ze stroną rządową, bo język rozporządzenia stwarza wiele możliwości interpretacyjnych. A to na pewno nie pomoże standaryzacji oceny poziomu wsparcia.
- Niestety, jak się spodziewaliśmy, skala (obszary pytań) praktycznie eliminuje osoby z niepełnosprawnością intelektualną, sprawne fizyczne z tzw. niewidocznymi niepełnosprawnościami – komentuje w mediach społecznościowych Dorota Próchniewicz, dziennikarka i aktywistka społeczna związana z inicjatywą „Chcemy całego życia dla osób z niepełnosprawnością i ich rodzin”.
Ocena będzie dokonywana poprzez:
- formularz w zakresie ustalania poziomu potrzeby wsparcia osoby z niepełnosprawnością,
- obserwację,
- wywiad bezpośredni,
- ocenę funkcjonowania,
- kwestionariusz samooceny trudności w funkcjonowaniu.
Sprawdź w LEX: Czy od 1 stycznia 2024 roku osoba pobierająca świadczenie emerytalne będzie mogła pobierać świadczenie pielęgnacyjne? >
Cena promocyjna: 47.7 zł
|Cena regularna: 159 zł
|Najniższa cena w ostatnich 30 dniach: 159 zł
Siedem obszarów, w których oceniana będzie samodzielność
Projekt rozporządzenia wymienia siedem obszarów, które są istotne przy ocenie samodzielności osoby z niepełnosprawnością w codziennym życiu:
- zdolność do świadomej i samodzielnej inicjacji wykonania czynności;
- zdolność do celowego, efektywnego i bezpiecznego wykonania czynności w standardowym czasie z uwzględnieniem wieku danej osoby;
- zdolność do kontroli wykonywania czynności od początku do końca;
- konieczność wsparcia przez inną osobę lub technologię wspomagającą;
- okoliczności związane z niepełnosprawnością danej osoby;
- nadmierną troskę ze strony innych osób;
- utrwalenie obecnego stanu zdrowia osoby z niepełnosprawnością.
Niejasności interpretacyjne może budzić np. standardowy czas wykonania danej czynności, gdyż nie ma jasnych standardów. – Nadmierna troska ze strony innych osób w państwie, gdzie opiekę sprawują głównie najbliżsi – oburza się na inny zapis jedna z internautek.
Czytaj też w LEX: Świadczenia opiekuńcze po wprowadzeniu świadczenia wspierającego >
32 czynności w codziennym funkcjonowaniu
W projekcie opisano 32 czynności, które wiążą się z codziennym funkcjonowaniem, a które będą oceniane przy ustalaniu poziomu potrzeby wsparcia osoby z niepełnosprawnością. Każda czynność otrzyma ocenę punktową, która odpowiada wadze tej czynności dla niezależnego życia, czyli jak duże jest jej znaczenie, aby móc żyć niezależnie. Są to:
- 1. zmiana pozycji ciała
- 2. poruszanie się w znanym środowisku
- 3. poruszanie się w nieznanym środowisku
- 4. sięganie, chwytanie i manipulowanie przedmiotami użytkowymi
- 5. przemieszczanie się środkami transportu
- 6. klasyfikacja docierających bodźców
- 7. przekazywanie informacji innym osobom
- 8. prowadzenie rozmowy
- 9. opanowanie nowej umiejętności praktycznej
- 10. koncentrowanie się na czynności
- 11. korzystanie z urządzeń i technologii służących z korzystania z informacji i porozumiewania się
- 12. mycie i osuszanie całego ciała
- 13. mycie i osuszanie rąk i twarzy
- 14. pielęgnowanie poszczególnych części ciała
- 15. troska o własne zdrowie
- 16. korzystanie z toalety
- 17. ubieranie się
- 18. jedzenie i picie
- 19. stosowanie zalecanych środków terapeutycznych
- 20. realizowanie wyborów i decyzji
- 21. pozostawanie w domu samemu
- 22. nawiązywanie kontaktów
- 23. kontrolowanie własnych zachowań i emocji
- 24. utrzymywanie kontaktów z bliskimi
- 25. tworzenie bliskich relacji z innymi osobami
- 26. kupowanie artykułów codziennej potrzeby
- 27. przygotowywanie posiłków
- 28. dbanie o dom, ubrania i obuwie
- 29. dokonywanie transakcji finansowych
- 30. rekreacja i organizacja czasu wolnego
- 31. załatwianie spraw urzędowych
- 32. realizowanie dziennego rozkładu zajęć.
Zobacz procedurę w LEX: Orzekanie o niepełnosprawności oraz jej stopniu >
Sprawdź również książkę: Dom pomocy społecznej. Kierowanie i umieszczanie osób ustalanie odpłatności za pobyt >>
Rodzaj wsparcia i częstotliwość korzystania z niego
Rozporządzenie opisuje także rodzaje wymaganego wsparcia dla osób, które nie mogą samodzielnie wykonać codziennych czynności. Mogą to być:
- nadzór,
- częściowa współpraca,
- całkowita substytucja,
- wsparcie specjalne.
Natomiast częstotliwość wsparcia projekt określa na:
- prawie nigdy;
- sporadycznie;
- dość często;
- przeważnie;
- zawsze.
Każdemu rodzajowi wsparcia i jego częstotliwości również przypisana jest wartość punktowa, która odpowiada wadze tej czynności dla możliwości niezależnego życia. Także każdy rodzaj wsparcia i częstotliwość ma przypisany współczynnik. Najniższy jest przy nadzorze, a najwyższy (wynosi 1) przy wsparciu specjalnym. Najwyższy współczynnik przy określeniu częstotliwości jest przy wskazaniu „zawsze”.
Tyle tylko, że skala określa dla wszystkich 32 czynności taką samą wagę (3,125). To wzbudza wątpliwości osób ze środowiska. Można się jedynie na razie domyślać, że chodzi o to, by 32 czynności z taką samą wagą zsumowały się do 100 pkt. - MRiPS wybrało 32 obszary za najważniejsze do codziennego funkcjonowania. Co ciekawe możesz nie być w stanie pozostać sam w domu, ale to nie oznacza wsparcia, gdyż każdy z obszarów ma tę samą wagę 3.125 pkt, w tym również ten – pisze jedna z internautek. - Taką samą wagę według @PelnomocnikON ma umiejętność umycia twarzy. Przecież to absurd. Jeśli osoba w obszarze funkcjonowania, spełnia kryterium braku możliwości "pozostania samemu w domu", to znaczy samo w sobie, że wymaga najwyższego wsparcia, bo inaczej umrze! – dodaje inna.
Joanna Cwojdzińska, wiceprezes Polskiego Stowarzyszenia na Rzecz Osób z Niepełnosprawnością Intelektualną (PSONI), podkreśla, że większość osób z niepełnosprawnością intelektualną będzie wymagało wsparcia specjalnego. – Wiele z tych osób, mając do wyboru trzy szklanki na stole, fizycznie może się z nich napić. Ale jeśli ktoś jej nie wskaże, z której szklanki wypić, nie będzie wiedziała, czy we wszystkich szklankach jest coś, co się do picia nadaje, a nie trucizna na przykład. Nie będzie potrafiła sama wybrać właściwie. Z drugiej strony osoba ze znaczną fizyczną niepełnosprawnością może mieć dobre relacje społeczne, może zadzwonić swobodnie, ale sama nie sięgnie po telefon, ktoś musi jej go podać.
W jej opinii rozporządzenia na pewno nie można przekreślać, ale trzeba dać mu szansę sprawdzenia się. – Strona społeczna domagała się bardziej szczegółowego określenia czynności i rodzajów niepełnosprawności i to rozporządzenie to ujmuje. Pozwala na większe zróżnicowanie odcieni różnych niepełnosprawności i powiązanych z tym indywidualnych możliwości osoby z niepełnosprawnością - mówi. Zaznacza, że w Polsce nie mamy dotąd żadnego doświadczenia ze stosowaniem podobnych skal oceny, więc nie mamy się do czego odwołać, dlatego też niezbędne jest doświadczenie. – Liczę na deklaracje strony rządowej, że skala po roku czy dwóch będzie weryfikowana – dodaje Joanna Cwojdzińska. Podkreśla też to, że ważne jest tutaj zachowanie praw nabytych, i to, że skala niczego nikomu nie zabiera. – Osoby chcące pozostać w obecnym systemie, mogą to zrobić, nic nie muszą – zaznacza.
Czytaj również: Dr Kurowski: Ustawa o świadczeniu wspierającym przełomowa, ale systemu nie porządkuje>>
Sumowanie punktów
Aby policzyć punkty określające poziom potrzeby wsparcia dla każdej czynności w codziennym funkcjonowaniu, trzeba pomnożyć współczynniki: rodzaju wymaganego wsparcia, częstotliwości i wagi przypisanej do danej czynności. Sumę zaokrągla się do tysięcznych części w górę. Jeśli ktoś ma kilka rodzajów niepełnosprawności, bierze się pod uwagę wartości najwyższe w każdym rodzaju niepełnosprawności. – Tu też nie jest jasne, jak należy to rozumieć, bo nawet jeśli ktoś ma kilka rodzajów niepełnosprawności, a bierze się pod uwagę zawsze najwyższą ocenę, a nie sumuje wszystkich, to i tak wychodzi na to, że i tak będzie brana pod uwagę tylko ta jedna, najwyższa wartość – zauważa nasz rozmówca.
Poziom potrzeby wsparcia określony w punktach jest sumą iloczynów czynności związanych z obszarami codziennego funkcjonowania, zaokrągla się go do setnych wartości w górę. Wszystkie powyższe elementy zawiera formularz oceny, który jest załącznikiem do projektu.
Ostateczna ocena poziomu potrzeby wsparcia określona jest w decyzji ustalającej poziom potrzeby wsparcia. Wydaje ją dwuosobowy skład ustalający do siedmiu dni od posiedzenia, podczas którego oceniano poziom potrzeby wsparcia.
Decyzja o poziomie potrzeby wsparcia nie jest obowiązkowa
Otrzymanie decyzji o poziomie potrzeby wsparcia nie jest obowiązkowe dla osób z niepełnosprawnością. Tylko osoby zainteresowane otrzymaniem świadczenia wspierającego będą musiały otrzymać taką decyzję. Wniosek o jej wydanie będzie trzeba złożyć w wojewódzkim zespole ds. orzekania o niepełnosprawności. Tam będą funkcjonowały dwuosobowe tzw. składy ustalające. Specjalistą do spraw ustalania poziomu potrzeby wsparcia będzie mógł być:
- fizjoterapeuta,
- psycholog – posiadający ukończone magisterskie studia na kierunku psychologia,
- pedagog – posiadający ukończone magisterskie studia na kierunku pedagogika,
- pedagog specjalny – posiadający ukończone magisterskie studia w zakresie pedagogiki specjalnej,
- pracownik socjalny – posiadający kwalifikacje określone w przepisach ustawy o pomocy społecznej,
- doradca zawodowy – posiadający ukończone magisterskie studia na kierunkach: psychologia, pedagogika, pedagogika specjalna, socjologia lub zawodowe studia wyższe o specjalności doradztwo zawodowe albo studia podyplomowe o specjalności doradztwo zawodowe,
- pielęgniarka / pielęgniarz
- legitymujący się co najmniej 2-letnim doświadczeniem w wykonywaniu pracy w jednym z wymienionych zawodów w okresie pięciu lat bezpośrednio poprzedzających powołanie na specjalistę do spraw ustalania poziomu potrzeby wsparcia. W składzie ustalającym nie będzie mogło być dwóch specjalistów tego samego zawodu.
- Wydaje się, że katalog specjalistów może być zbyt wąski. W ich gronie nie ma np. terapeutów zajęciowych, którzy mogliby z powodzeniem być członkami składu ustalającego, a także osób, które np. 30 lat pracują z osobami z niepełnosprawnościami, lecz nie mają wymaganego wyżej wykształcenia – mówi jeden z przedstawicieli strony społecznej. Tymczasem już teraz wiadomo, że specjalistów składów ustalających brakuje. – Przewodnicząca wojewódzkiego zespołu ds. orzekania o niepełnosprawności rozesłała do wszystkich organizacji z jej terenu informację o tym, żeby się pracownicy organizacji zgłaszali do składów ustalających. Gdyby nie to, nie wiedzielibyśmy nawet, że tacy specjaliści są potrzebni i że trwa nabór. Szkolenia specjalistów mają się rozpocząć w listopadzie i mają je przeprowadzać pracownicy biura pełnomocnika rządu ds. osób niepełnosprawnych – mówi Joanna Cwojdzińska. Jak zauważa, konieczna jest kampania informacyjna na ten temat.
Projekt rozporządzenia określa także tryb i sposób kontroli przez pełnomocnika rządu ds. osób niepełnosprawnych procesu wydawania decyzji o potrzebie wsparcia przez wojewódzkie zespoły ds. orzekania. Wskazuje też tryb szkolenia i minima programowe szkoleń dla członków wojewódzkich zespołów w składach ustalających.
Wysokość świadczenia wspierającego
Potrzeba wsparcia będzie określana w skali od 70 do 100 punktów. Kwota ŚW (od 635, 37 zł do 3 494, 56 zł) jest powiązana z wysokością renty socjalnej, ale nie zastąpi ono renty socjalnej, świadczenia będą funkcjonowały razem. Renta socjalna waloryzowana jest co roku 1 marca. ŚW wyniesie:
- 220 proc. renty socjalnej, jeżeli potrzebę wsparcia określono na poziomie od 95 do 100 punktów,
- 180 proc. renty socjalnej - na poziomie od 90 do 94 punktów,
- 120 proc. renty socjalnej - na poziomie od 85 do 89 punktów,
- 80 proc. renty socjalnej - na poziomie od 80 do 84 punktów,
- 60 proc. renty socjalnej - na poziomie od 75 do 79 punktów,
- 40 proc. renty socjalnej - na poziomie od 70 do 74 punktów.
Ustawa o świadczeniu wspierającym zmienia także zasady funkcjonowania świadczenia pielęgnacyjnego. Dokładnie to wyjaśnialiśmy w naszym artykule - Świadczenie pielęgnacyjne na nowych i starych zasadach.
Ustawa o świadczeniu wspierającym wchodzi w życie 1 stycznia 2024 r. z pewnymi wyjątkami. Od tego dnia będą mogły się o nie starać osoby z potrzebą najwyższego wsparcia i z jak najwyższą liczbą punktów w skali oceny potrzeby poziomu wsparcia. Osoby zaś, które uzyskają 78-86 punktów w skali oceny potrzeby wsparcia będą mogły pobierać ŚW od 1 stycznia 2025 r., a osoby z 70-77 punktami od 1 stycznia 2026 r. Chyba że, dotyczy to obu ostatnich grup, ich opiekun pobiera ŚP albo SZO i z niego zrezygnuje, wtedy również będą mogły pobierać ŚW od 1 stycznia 2024 r.
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.
