W dobie kryzysu, cięć budżetowych i redukcji zatrudnienia istotnym zadaniem branży HR staje się stworzenie zgranego i lojalnego zespołu w firmie. Ponadto szybkie przemiany na rynku powodują zmianę w podejściu do pracy i oczekiwań wobec pracodawcy. Przyszli pracownicy zwracają uwagę nie tyko na wysokość wynagrodzenia, ale również na dodatkowe świadczenia, które firma może im zaoferować. Pracodawcy z kolei dążą do uproszczenia systemu wynagrodzeń, który dzięki swojej transparentności i elastyczności łatwo można dostosować do ciągłych transformacji rynkowych.

W obecnych niespokojnych gospodarczo czasach przed działami HR w najbliższych latach 2013–2014 stoją nie tylko wyzwania związane z pozyskiwaniem wykwalifikowanych pracowników, ale również z obniżaniem kosztów. Nadal przybierająca na sile emigracja zarobkowa oraz cięcia budżetowe zmuszają firmy do znalezienia odpowiednich systemów motywacyjnych, które usprawnią system rekrutacji. W celu przyciągnięcia specjalistów pracodawcy oprócz stałej pensji oferują coraz atrakcyjniejsze systemy premii oraz świadczenia dodatkowe. Jednak przeprowadzenie rekrutacji wiąże się nadal z wysokimi kosztami, dlatego też utworzenie efektywnego zespołu lojalnych pracowników jest na wagę złota. Właściwe wynagradzanie i motywowanie pracowników może przyczynić się do obniżenia kosztów związanych z poszukiwaniem nowego personelu oraz poprawić obraz firmy w oczach klientów.

Na efektywność i lojalność pracownika składa się wiele czynników. Najważniejszym z nich jest motywacja, którą można stymulować. Oczywiście kluczowym czynnikiem wpływającym na satysfakcję pracowników jest system wynagrodzeń. W Stanach Zjednoczonych i zachodniej Europie system ten oparty jest na świadczeniach dodatkowych przy niskim udziale premii finansowej i pensji zasadniczej (Stany Zjednoczone) lub harmonii wszystkich trzech elementów (Europa Zachodnia). W Polsce jednak system ten w głównej mierze jest oparty na pensji zasadniczej, która szybko traci swoją mobilizującą siłę. Na szczęście trendy w kraju się zmieniają i zaczynają coraz bardziej przypominać zachodnie systemy. Według badań niezależnego Instytutu ARC Rynek i Opinia na zlecenie Sodexo Motivation Solutions w 2010 r. w Polsce pracownik otrzymywał 810 zł z tytułu świadczeń pozapłacowych, podczas gdy w 2009 r. jedynie 747 zł 2. Dlatego ważnym elementem jest stworzenie systemu motywacyjnego dostosowanego do potrzeb i oczekiwań pracowników.

Dobre uzupełnienie systemu motywacyjnego

Od kilku lat branża pozapłacowych systemów motywacyjnych przeżywa dynamiczny rozkwit. Pracodawcy zaczynają dostrzegać korzyści płynące z wdrożenia takich systemów nagradzania i, podążając za przykładem firm zachodnich, coraz częściej oferują swoim pracownikom pozapłacowe motywatory. Świadczą one nie tylko o docenieniu efektów pracy, ale mają też znaczenie prestiżowe. Ponadto pozwalają zbudować pracodawcy głębsze relacje z personelem – systemy motywacyjne mają na celu zatrzymanie pracownika w firmie oraz przede wszystkim nakłonienie go do efektywniejszej pracy, z której będzie czerpał satysfakcję. Firma staje się nie tylko miejscem pracy, ale też daje możliwość poprawy samopoczucia, dbania o zdrowie czy walkę ze stresem. Zadowoleni pracownicy są bardziej lojalni wobec pracodawcy oraz chętniej przedłużają umowy pracy.

Czynnikami motywującymi mogą być możliwość awansu, praca w zgranym zespole, elastyczne godziny pracy lub odpowiednie warunki pracy, jednak według badań3 Instytutu ARC Rynek i Opinia na zlecenie Sodexo Motivation Solutions udział pozapłacowych systemów motywacyjnych, a w szczególności kart przedpłaconych, w budżetach firm stale roś­nie. Jest to wynik transformacji systemu wynagrodzeń w Polsce z tradycyjnego, opartego w znacznym stopniu na pensji zasadniczej (aż 71 proc.), w system zachodni, w którym pensja zasadnicza stanowi zaledwie 33 proc. całości wynagrodzenia w Europie Zachodniej i 17 proc. w Stanach Zjedno-czonych. Resztę wynagrodzenia stanowią premie finansowe i świadczenia dodatkowe – 34 proc. w Europie Zachodniej i aż 60 proc. w Stanach Zjednoczonych.

Według ekspertów zajmujących się motywacją pracowników pozafinansowe formy nagradzania dają o wiele lepszy efekt niż finansowe formy nagród. Na przykład wyjazdy motywacyjne mają większy potencjał „mobilizujący” oraz kreują przyjemniejsze wspomnienia związane z firmą. Finansowe formy wynagradzania, choć często preferowane, mają niską „wartość nagrody”. Po pierwsze, pracownicy rzadko rozmawiają o finansach – zarówno o pensjach zasadniczych, jak i o nagrodach pieniężnych. Po drugie, taka forma nagrody często traci swoją wartość, ponieważ często pracownicy przeznaczają ją na rutynowe wydatki lub oszczędności. Po trzecie, w dzisiejszych czasach taka forma gratyfikacji staje się archaiczna.

Podążać za trendami

Na rynku zachodzą szybkie zmiany. W latach 2006–2010 najpopularniejszą formą gratyfikacji pracowników były bony podarunkowe. Pracownik w sposób ograniczony mógł sam zadecydować, jak je spieniężyć. W roku 2010 zwiększyła się popularność kart pre-paid. Popularne stały się karty sportowo-rekreacyjne, oferujące możliwość korzystania z kompleksów sportowych. Według badań4 karty te cieszyły się 50-proc. popularnością wśród starszych specjalistów oraz 46-proc. popularnością wśród pracowników szeregowych. Jednak są one przede wszystkim dopasowane do potrzeb mężczyzn.

Rok 2013 wprowadza nowe trendy w pracowniczych systemach motywacyjnych. Pierwszym z nich są szkolenia zawodowe, które już teraz cieszą się niespotykaną popularnością (96 proc. wśród starszych specjalistów oraz 88 proc. wśród pracowników szeregowych). Są one nie tylko efektywnym narzędziem motywacyjnym, ale również podwyższają kwalifikacje pracownika, toteż działają z korzyścią dla pracodawcy. Drugim jest absolutna nowość na rynku – system beauty. System ten wprowadza zupełnie nowy trend w postrzeganiu pracowników. Dostrzeżono, że praca pod ciągłą presją negatywnie wpływa na zdrowie oraz wygląd pracowników. System stara się temu zaradzić. Dzięki możliwości korzystania z kompleksów wellness i SPA pracownicy mogą zrelaksować się, co wpływa pozytywnie na ich dobre samopoczucie, a tym samym rozwiązuje realny problem – globalną epidemię stresu. Dodatkowo system ten pozwala stworzyć spójny wizerunek firmy i wpływa korzystnie na kontakty biznesowe, w których wygląd pracowników ma również znaczenie. Liderem na rynku systemu beauty są Stany Zjednoczone, które z powodzeniem rozwijają to rozwiązanie motywacyjne.

Nowe gusta

W Polsce od kilku lat można zauważyć wzrost zainteresowania przedsiębiorstw kartami przedpłaconymi. Na rynku możemy znaleźć płatnicze karty przedpłacone, które obok bonów towarowych stają się popularnym motywatorem pracowników. Pozwalają one użytkownikom samodzielnie decydować, na co wydadzą zebrane na karcie środki.
Coraz większym zainteresowaniem cieszą się też karty restauracyjne. Dofinansowanie posiłków pracowników jest odpowiedzią na rodzącą się w Polsce kulturę „lunchową”, w tym lunchów biznesowych. W przeciwieństwie do bonów żywieniowych, które można wykorzystać przede wszystkim w stołówce zakładowej, przedpłacona karta restauracyjna pozwala na korzystanie z wielu restauracji wybieranych według indywidualnych gustów kulinarnych.
Ze względu na zmieniające się trendy propagujące świadomy, zdrowy tryb życia i dbałość o kondycję fizyczną coraz popularniejsze stają się karty sportowo-rekreacyjne. Użytkownicy mają dostęp do różnych obiektów sportowo-rekreacyjnych, w których mogą sami decydować o formie aktywnego spędzania swojego czasu wolnego i rodziny.
Na rynku istnieją również karty oferujące dostęp do spektaklów teatralnych i wydarzeń kulturalnych, seansów kinowych, ubezpieczeń zdrowotnych czy voucherów turystycznych.

System beauty

Nowością na rynku polskim jest innowacyjne rozwiązanie abonamentowe skierowane do aktywnych kobiet pracujących, które dbają o zdrowie i urodę. Rozwiązanie to oferuje możliwość korzystania z usług fryzjera, kosmetyczki, wyjazdów do SPA, wielu eventów związanych z wyglądem i zdrowiem oraz rabatów dla użytkowników. Atrakcyjny system pozwala na korzystanie z usług według własnych potrzeb. Dzięki tej ofercie pracownicy mogą zarówno skutecznie redukować poziom stresu poprzez wizyty w SPA lub masaże, jak i dbać o swój wygląd. Odpowiedni wizerunek biznesowy pomaga w negocjacjach, podkreśla profesjonalizm i kompetencje oraz – przede wszystkim – wzmacnia wiarygodność i rozwija prestiż firmy. System beauty, skierowany zwłaszcza do kobiet, wchodzi na rynek w czasach, kiedy głośno i odważnie dyskutuje się na temat rosnącej roli kobiet w życiu publicznym i zawodowym. Jak wynika z badań, polskie businesswomen są w czołówkach rankingów najbardziej przedsiębiorczych kobiet na świecie. Taka forma gratyfikacji jest nie tylko uznaniem sukcesów zawodowych pracowników, ale również świadczy o dostrzeganiu nowych trendów. Oczywiście z systemu beauty mogą korzystać również mężczyźni, a także bliskie im osoby. Metody relaksacji i dbania o ciało oferowane przez taki pakiet motywacyjny powinny być skierowane do pracowników bez rozróżnienia na płeć.
W ramach systemu beauty użytkownicy mają możliwość wypoczynku podczas weekendowych pobytów w ośrodkach SPA, gdzie oprócz zabiegów relaksacyjnych oraz zdrowego wyżywienia będą mogli skorzystać z basenu oraz siłowni. Kolejnym atutem systemu beauty jest możliwość skorzystania z usług stylisty, który pomoże pracownikom wybrać profesjonalny strój biznesowy oraz wskaże, jak dbać o wygląd, aby kreować kompetentny i fachowy wizerunek służbowy.
Rozwiązanie z zakresu beauty jest nowoczes­nym oraz nowatorskim motywatorem na polskim rynku. Kreowanie spójnego wizerunku firmy jest wyjątkowo istotne w czasach kryzysu nie tylko dla dużych korporacji, ale też średnich oraz małych przedsiębiorstw. Pamiętajmy, że na wizerunek firmy składa się również wizerunek jej pracowników. Niestety, w Polsce jest on nadal tra-towany po macoszemu, ale dzięki systemowi beauty może się to zmienić.

Rozpoznaj potrzeby

Zarządzanie zasobami ludzkimi jest trudnym obszarem działalności każdego przedsiębiorstwa. Tworząc jakikolwiek pozamaterialny system motywacyjny dla swoich pracowników, trzeba pamiętać o preferencjach i potrzebach pracowników oraz firmy. Prawidłowo stworzony pakiet bodźców motywacyjnych powinien oferować korzyści niematerialne, dostosowane do indywidualnych potrzeb pracowników, a także dawać wymierne korzyści pracodawcy – w przeciwnym razie nie będzie on spełniał swojej funkcji. Punktem wyjścia podczas tworzenia takich systemów jest rozpoznanie celów i potrzeb jednostki. Należy pamiętać, że cele pracowników i pracodawcy powinny być spójne. Systemy motywacyjne mają charakter dwustronny: zmotywowany pracownik zwiększa swoją efektywność pracy, która przekłada się na zwiększenie konkurencyjności firmy na rynku. Tworząc system motywatorów, warto pamiętać o obecnych trendach i wystrzegać się archaicznych już rozwiązań. Nowoczesne firmy oferujące karty przedpłacone nie tylko pozwalają dokonywać wyboru pracownikom, ale też mogą służyć pracodawcy jako system nagród.

Przyszłość pozapłacowych systemów motywacyjnych

Karty przedpłacone zyskują na popularności, ponieważ są jedną z najprostszych form gratyfikacji pracowników. Firma nie ponosi wysokich kosztów wdrożenia takiego systemu, liczba pracowników zajmująca się jego obsługą jest ograniczona do minimum, co również przekłada się na oszczędności budżetowe. Ponadto jedną z głównych zalet korzystania z kart prepaid są wymierne korzyści podatkowe. Większość tego typu systemów finansowanych z Zakładowego Funduszu Świadczeń Socjalnych nie zwiększa podstawy wymiaru składek ZUS. W niektórych przypadkach ich zakup nie powoduje obowiązku podatkowego w rozumieniu przepisów usta-wy o podatku VAT, a finansowanie tych systemów ze środków obrotowych stanowi dla zakładu pracy koszt uzyskania przychodu.
Planowanie budżetu pracowniczych programów motywacyjnych w wypadku kart przedpłaconych jest wyjątkowo proste, a zautomatyzowany system zamówień i możliwość opłacenia systemu jednym przelewem oszczędza czas i energię pracowników administracyjnych. W przeciwieństwie do materialnych nagród karty przedpłacone nie wymagają magazynowania, a ich koszty są stałe. Ponadto system ten ma jeszcze jedną niezwykle ważną zaletę, a mianowicie daje pracownikom możliwość wyboru. Pracownik otrzymując kartę przedpłaconą, otrzymuje zarazem pakiet usług, z których może korzystać według własnego uznania – jak chce i kiedy chce. Daje to poczucie możliwości kierowania własnym samorozwojem oraz formy spędzania wolnego czasu. Karty przedpłacone pozwalają na stworzenie systemu motywacyjnego, który jest dostosowany do potrzeb pracowników. Dzięki możliwości wyboru taka forma gratyfikacji staje się osobista, „szyta na miarę”, i pozwala trafić w upodobania pracownika. Prowadzi to do zacieśnienia relacji pracownik–pracodawca, zadowolenia pracownika i w następstwie jego większej wydajności. A to już łatwo można przełożyć na zyski firmy.

Odpowiednie motywowanie oraz tworzenie pozytywnych relacji z zatrudnioną kadrą nadal są jednymi z głównych wyzwań branży HR. W czasach cięć budżetowych z pewnością nie jest to łatwe zadanie. Jednak właśnie ze względu na kryzys gospodarczy warto zainwestować w lojalny zespół pracowników. Odpowiednie zmotywowanie swojej kadry nie tylko będzie niosło ze sobą korzyści finansowe, ale również korzyści wizerunkowe. Zadowolony i usatysfakcjonowany pracownik będzie bowiem pozytywnie wypowiadał się o swoim miejscu pracy. Ponadto odpowiednio przygotowane pakiety motywacyjne tworzą przyja-zną atmosferę pracy oraz kształtują wizerunek firmy dbającej o swój personel.

Diana Zych

Artykuł ukazał się w Personelu Plus

Bibliografia

1 Sytuacja kobiet i mężczyzn na rynku pracy w 2011 roku, opracowane przez Wydział Analiz i Statystyki Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej, Departament Rynku Pracy, http://www.psz.praca.gov.pl/main.php?do=ShowPage&pT=searchresult, dostęp: 13 listopada 2012 r.
2 Rynek świadczeń pozapłacowych rośnie, 1 marca 2011 r., http://pl.sodexo.com/plpl/prasa/aktualnosci/aktual2006/2010SPP/rynek_swiadczen_pozaplacowych_rosnie.asp, dostęp: 9 listopada 2012 r.
3 Tamże.
4 IX Ogólnobranżowy raport płacowy, Sedlak & Sedlak, 2010.