Odpowiedź: obowiązek zapewnienia pracownikom posiłków profilaktycznych uzależniony jest przede wszystkim od efektywnego wydatku energetycznego pracowników zatrudnionych na określonych stanowiskach. Z uwagi na to, że prace biurowe należą do prac umysłowych, a nie fizycznych, zatrudnieni przy nich pracownicy w praktyce nie osiągają pułapu takiego wydatku, wobec czego takie posiłki im nie przysługują.

Zobacz także: Posiłki regeneracyjne nie mogą być finansowane z ZFŚS

 
 
Uzasadnienie: szczegółowe zasady wydawania posiłków i napojów oraz wymagania, jakie powinny spełniać, a także przypadki i warunki ich wydawania, określa rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 28 maja 1996 r. w sprawie profilaktycznych posiłków i napojów (Dz. U. z 1996 r. nr 60, poz. 279) – dalej r.p.p.n.

W myśl §3 r.p.p.n., pracodawca jest obowiązany zapewnić posiłki pracownikom wykonującym prace:

  1. związane z wysiłkiem fizycznym, powodującym w ciągu zmiany roboczej efektywny wydatek energetyczny organizmu powyżej 2000 kcal (8375 kJ) u mężczyzn i powyżej 1100 kcal (4605 kJ) u kobiet,
  2. związane z wysiłkiem fizycznym, powodującym w ciągu zmiany roboczej efektywny wydatek energetyczny organizmu powyżej 1500 kcal (6280 kJ) u mężczyzn i powyżej 1000 kcal (4187 kJ) u kobiet, wykonywane w pomieszczeniach zamkniętych, w których ze względów technologicznych utrzymuje się stale temperatura poniżej 10oC lub wskaźnik obciążenia termicznego (WBGT) wynosi powyżej 25oC,
  3. związane z wysiłkiem fizycznym, powodującym w ciągu zmiany roboczej efektywny wydatek energetyczny organizmu powyżej 1500 kcal (6280 kJ) u mężczyzn i powyżej 1000 kcal (4187 kJ) u kobiet, wykonywane na otwartej przestrzeni w okresie zimowym; za okres zimowy uważa się okres od dnia 1 listopada do dnia 31 marca,
  4. pod ziemią,
  5. związane z usuwaniem skutków klęsk żywiołowych i innych zdarzeń losowych.

Jak wynika z powyższego, obowiązek zapewnienia posiłków profilaktycznych ciąży na pracodawcy zatrudniającym w szczególności pracowników na stanowiskach robotniczych, które wiążą się z wykonywaniem ciężkiej pracy fizycznej. W przypadku pracowników administracyjno-biurowych, których praca wiąże się przede wszystkim z wysiłkiem umysłowym, możliwość osiągnięcia wymaganego wydatku energetycznego jest praktycznie żadna. Oczywiście, nie ma żadnych przeszkód, aby pracodawca – na wszelki wypadek – dokonał oceny wydatku energetycznego również na stanowiskach administracyjno-biurowych. Warto w związku z tym przypomnieć, że przepisy nie określają, jaką metodą należy przeprowadzić taką ocenę. W praktyce najczęściej stosowaną jest metoda chronometrażowo-tabelaryczna Lehmanna, w myśl której wydatek energetyczny określa się na podstawie analizy czasu pracy, a także pozycji ciała i wykorzystywanych przy wysiłku różnych grup mięśniowych.

Naturalnie pracodawca, nawet pomimo braku ustawowego obowiązku zapewnienia pracownikom posiłków może uznać, że zasadnym będzie ich przydzielanie (bo np. pozytywnie wpłynie to na efektywność pracy). W takim przypadku należy jednak mieć na uwadze, że nie będą to już świadczenia rzeczowe przysługujące pracownikom na podstawie przepisów bhp, a co za tym idzie – nie będą podlegały zwolnieniom od podatku dochodowego, o którym mowa w art. 21 ust. 1 pkt 11 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (tekst jedn.: Dz. U. z 2012 r., poz. 361 z późn. zm.), lecz będą stanowiły „wynagrodzenie w naturze”, ze wszystkimi tego podatkowymi konsekwencjami. Podobnie byłoby z obowiązkiem oskładkowania takiego świadczenia, bowiem nie podlegałoby ono zwolnieniom, o których mowa w § 2 ust. 1 pkt 6 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 18 grudnia 1998 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe (Dz. U. z 1998 r. Nr 161, poz. 1106 z późn. zm.).

Szukasz odpowiedzi na pytania z zakresu prawa pracy i ubezpieczeń społecznych? Zajrzyj do Serwisu Prawa Pracy i Ubezpieczeń Społecznych.