Pomiar oświetlenia w zakładzie pracy

Przepisy nie określają częstotliwości przeprowadzania pomiarów oświetlenia w pomieszczeniach pracy.Nie znaczy to jednak, że mierzenie natężenia oświetlenia nie ma sensu.

Polska Norma PN-84/E-02033 zalecała pomiary co 5 lat. Została ona zastąpiona normą PN-EN 12464-1:2012P Światło i oświetlenie. Oświetlenie miejsc pracy. Część 1: Miejsca pracy we wnętrzach, która określa minimalne natężenie światła elektrycznego na różnych stanowiskach pracy i nauki oraz inne parametry światła, ale nie podaje częstotliwości pomiarów natężenia.
Praktyka i rozsądek podpowiadają, że pomiar natężenia oświetlenia elektrycznego dobrze jest przeprowadzić w następujących sytuacjach:

• po oddaniu pomieszczeń do użytku, po zmianie rodzaju oświetlenia, np. z jarzeniowego na energooszczędne lub po wymianie zużytych żarówek na nowe, ale o innej mocy;
• po zmianie aranżacji pomieszczenia, np. po wybudowaniu (lub wyburzeniu) w pomieszczeniu ścianek działowych itp., kiedy natężenie oświetlenia może się pogorszyć.

Dla dobrej jakości oświetlenia istotne jest, aby obok wymaganego natężenia oświetlenia, spełnione były inne jakościowe i ilościowe potrzeby. Wymagania oświetleniowe wynikają bowiem z uwzględnienia trzech podstawowych potrzeb człowieka:

1. wygody widzenia - oświetlenie, przy którym człowiek (uczeń, nauczyciel, księgowa itd.) czuje się dobrze, co pośrednio korzystnie wpływa również na wzrost wydajności pracy i nauki;
2. wydolności wzrokowej, przy której pracownicy są w stanie wykonywać prace wzrokowe nawet w trudnych warunkach i w wydłużonym czasie;
3. bezpieczeństwa.

Na jakość oświetlenia mają wpływ takie parametry, jak:

1. luminancja i jej rozkład, oznaczające natężenie światła padającego na oświetlaną płaszczyznę, czyli ilość światła, które jest emitowane przez źródło oraz równomierność oświetlenia tej płaszczyzny; jednostką luminancji jest luks (lx);
2. natężenie oświetlenia rozumiane jako jego intensywność;
3. olśnienie, które jest zjawiskiem negatywnym i polega na chwilowym oślepieniu najczęściej powodowanym odblaskami od błyszczącej powierzchni;
4. kierunkowość światła, tzn. stopień jego rozproszenia lub skupienia;
5. oddawanie barw i wygląd barwy światła – barwy światła wywierają różny wpływ na nasze samopoczucie, a w konsekwencji na jakość naszej pracy lub nauki;
6. migotanie – odnoszące się głównie do świetlówek (jarzeniówek), których wadą jest to, że ich światło zapala się i gaśnie kilkadziesiąt razy na sekundę, co w dłuższym czasie jest męczące.

Rozkład luminancji wpływa na poziom adaptacji wzroku i tym samym na widzialność wykonywanych czynności. Właściwie dobrana luminancja jest niezbędna dla ostrości widzenia, czułości kontrastowej (rozróżnianie małych różnic oświetlenia) oraz dla sprawności wzroku (takich jak akomodacja, zbieżność widzenia, zwężanie źrenic, ruchy oczu itp.). Równomierny rozkład luminancji w polu widzenia wpływa również na wygodę widzenia.
Natężenie oświetlenia i jego rozkład mają duży wpływ na to, jak szybko, bezpiecznie i komfortowo osoba spostrzega i wykonuje zadanie wzrokowe. Wszystkie wartości natężenia oświetlenia podane niżej są efektywnymi, eksploatacyjnymi wartościami natężenia oświetlenia, zapewniającymi niezbędną wygodę widzenia i jego wydolność.
Wymagane minimalne natężenie oświetlenia pomieszczeń oraz stanowisk pracy i nauki w sferze edukacji podaje poniższa tabela.

Wymagane minimalne natężenia oświetlenia

lp.	Rodzaj pomieszczenia lub stanowiska	Minimalne natężenie oświetlenia w luksach (lx)	Uwagi
1	Sale lekcyjne	300	Zaleca się oświetlenie regulowane
2	Tablice szkolne	500	Uwaga na odbicia światła
3	Stoły demonstracyjne	500	W salach wykładowych – 750 lx
4	Pracownie artystyczne	500
5	Pracownie artystyczne w szkołach artystycznych i pracownie rysunku technicznego	750
6	Pracownie zajęć praktycznych i laboratoria	500
7	Pokoje zajęć muzycznych lub zajęć komputerowych	300
8	Pokoje do odrabiania lekcji i warsztaty	500
9	Hole wejściowe	200
10	Korytarze i inne ciągi komunikacyjne	100
11	Schody	150
12	Pokoje nauczycielskie	300
13	Biblioteki – miejsca do czytania	500
14	Sale sportowe, gimnastyczne i baseny pływackie	300
15	Stołówki szkolne	200
16	Kuchnie	500
17	Szatnie	200

W miejscach stałego pobytu osób eksploatacyjne natężenie oświetlenia nie powinno być mniejsze niż 200 lx, a różnica natężenia oświetlenia między sąsiednimi pomieszczeniami (np. sala lekcyjna i korytarz) nie powinna być większa niż 5:1. Średnie natężenie oświetlenia dla każdego pomieszczenia i wykonywanej w nim pracy nie może być mniejsze niż wartości podane w tabeli - niezależnie od wieku i stanu instalacji.