Na wysokość stopy procentowej składki wypadkowej ma wpływ nie tylko rodzaj i wielkość prowadzonej działalności gospodarczej oraz ilość i rodzaj wypadków przy pracy, ale także ilość pracowników ubezpieczonych. Na wysokość wspomnianej składki może mieć również wpływ kontrola warunków pracy przeprowadzona przez inspektora Państwowej Inspekcji Pracy. Możliwość taką przewiduje art. 36 ustawy o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych, zgodnie z którym inspektor pracy może wystąpić do właściwego Zakładu Ubezpieczeń Społecznych z wnioskiem o podwyższenie stopy procentowej składki wypadkowej, aż o 100 proc., jeżeli w czasie dwóch kolejnych kontroli stwierdzono rażące naruszenie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.

Przesłanki podwyższenia składki wypadkowej

Podwyższenie składki wypadkowej jest możliwe, jeżeli zostaną łącznie spełnione trzy przesłanki.

Pierwszą przesłanką jest przeprowadzenie przez inspektora pracy u pracodawcy dwóch kontroli. Muszą to być dwie kolejne kontrole następujące bezpośrednio po sobie.

Po drugie, podczas obu przeprowadzonych kontroli musi być stwierdzone rażące naruszenie przepisów bezpieczeństwa i higieny. Naruszenie to nie musi jednak dotyczyć tych samych obowiązków, czyli nie musi być identyczne. W praktyce jest to najczęściej nieusunięcie przez pracodawcę uchybień po pierwszej kontroli. Niemniej zdarza się także, że podczas kontroli inspektora pracy zostaną wykryte nowe rażące uchybienia przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy. To, czy określone naruszenia mają charakter rażącego naruszenia, jest każdorazowo poddawane ocenie przez inspektora pracy. Warto jednocześnie wskazać, że kwestia tego, czy dane naruszenie ma rażący charakter podlega kontroli sądowej. Następuje to jednak dopiero w momencie wniesienia odwołania od decyzji ZUS w zakresie podniesienia stopy procentowej składki wypadkowej. Należy zwrócić również uwagę, że inspektor pracy nie może wystąpić do ZUS z wnioskiem po pierwszej kontroli i to niezależnie od kalibru stwierdzonych naruszenia.

 [-OFERTA_HTML-]

Ostatnią przesłanką zastosowania omawianej regulacji jest wniosek inspektora pracy skierowany do ZUS o podwyższenie u kontrolowanego pracodawcy o 100 proc. stopy procentowej składki wypadkowej. Warto zwrócić uwagę, że art. 36 ustawy tzw. „wypadkowej” zawiera sformułowanie: „inspektor pracy może". Oznacza to, że skierowanie wniosku do ZUS jest fakultatywne, Przepis pozwala inspektorowi ocenić, czy dany przypadek kwalifikuje się do złożenia wniosku do ZUS. W praktyce inspektor pracy może nie wnioskować o podwyższenie składki nawet wówczas, gdy są spełnione ustawowe przesłanki pozwalające na jego wystosowanie.

Jeśli wskazane wyżej przesłanki wystąpią łącznie, podwyższeniu o 100% może podlegać stopa procentowa składki wypadkowej, ustalona na najbliższy rok składkowy następujący po roku składkowym, w którym inspektor pracy wystąpił do ZUS z wnioskiem o takie podwyższenie (zob. wyrok SN z dnia 4 lutego 2011 r., II UK 230/10, Legalis nr 376662).

Czy ZUS zawsze podwyższy składkę wypadkową?

Skierowanie przez inspektora pracy wniosku o podwyższenie składki wypadkowej nie jest bezwzględnie wiążące dla właściwego oddziału ZUS, bowiem organ ma także obowiązek zweryfikować, czy są wystarczające przesłanki, aby wydać decyzję o podniesieniu składki wypadkowej.

W pierwszej kolejności należy zwrócić uwagę, że ocena inspektora pracy zawarta we wniosku nie jest wiążąca dla ZUS, który przed wydaniem decyzji o podwyższeniu składki na ubezpieczenie wypadkowe jest zobowiązany ustalić stan faktyczny i dokonać jego oceny prawnej (zob. wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 16 maja 2014 r., III AUa 1544/13, Legalis nr 992915).

Drugą sytuacją, kiedy ZUS nie podwyższy składki wypadkowej, jest ustalenie, że rażące naruszenie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, które doprowadziło do wypadku przy pracy, było spowodowane tym, że to pracownik dopuścił się naruszenia przepisów bezpieczeństwa i higieny, a nie pracodawca (zob. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 4 czerwca 2013 r., I UK 526/12, Legalis nr 712215). Innymi słowy, winę za wypadek ponosi pracownik i zostało to jednocześnie stwierdzone w protokole wypadkowym.

Zwrócić należy również uwagę, że procedura podniesienia składki wypadkowej podlega kontroli sądu administracyjnego, co w przypadku wydania niekorzystnej dla nas decyzji, daje możliwość odwołania się i przedstawiania argumentów, które uchronią nas przed ewentualnym zwiększeniem składki wypadkowej.

Praktyka zastosowania art. 36 ustawy „wypadkowej”

Corocznie inspektorzy pracy kierują do ZUS średnio ponad 100 wniosków o podwyższenie składki wypadkowej na podstawie art. 36 ustawy wypadkowej. Wnioski dotyczą w głównej mierze mikroprzedsiębiorców, a także branży budowlanej. Co więcej, w ostatnich latach liczba wniosków znacznie przekracza 100. Należy dodać, że prawie we wszystkich przypadkach ZUS wydawał decyzję zgodną z wnioskami inspektorów pracy. Z drugiej strony jednak przedsiębiorcy, których takie wnioski dotyczą, coraz częściej korzystają z prawa do odwołania od decyzji.

Większe bezpieczeństwo to niższe koszty

W biznesie z jednej strony ważne jest maksymalizowanie obrotów i marży, a z drugiej strony minimalizowanie kosztów funkcjonowania przedsiębiorstwa. Wobec powyższego, jednym z takich punktów, gdzie można ograniczać koszty, jest dbanie o bezpieczeństwo, co jednocześnie nie generuje dodatkowych obciążeń. Zwróć uwagę, że im większy przedsiębiorca, tym skutki finansowe ewentualnego zwiększenia składki wypadkowej mogą być bardziej dotkliwe.

Jakub Murszewski
radca prawny, doktor nauk prawnych specjalizujący się w zakresie prawa pracy i BHP