Zasady korzystania z opieki nad dzieckiem omawia dr hab. Monika Latos-Miłkowska, ekspert Serwisu Prawa Pracy i Ubezpieczeń Społecznych.

2 dni czy 16 godzin?

O sposobie wykorzystania w danym roku kalendarzowym tego zwolnienia pracownik zdecyduje w pierwszym wniosku o udzielenie takiego zwolnienia złożonym w danym roku kalendarzowym. Zwolnienie od pracy udzielane w wymiarze godzinowym, dla pracownika zatrudnionego w niepełnym wymiarze czasu pracy ustala się proporcjonalnie do wymiaru czasu pracy tego pracownika. Niepełną godzinę zwolnienia od pracy zaokrągla się w górę do pełnej godziny.

Przynajmniej jedno dziecko

Zwolnienie od pracy przysługuje z tytułu wychowywania przynajmniej jednego dziecka w wieku do lat czternastu. Uprawnienie to powstaje po raz pierwszy z chwilą podjęcia pracy przez pracownika wychowującego dziecko lub z chwilą urodzenia się dziecka pracownika albo z chwilą wzięcia dziecka na wychowanie i powtarza się z początkiem każdego nowego roku kalendarzowego, aż do ukończenia przez najmłodsze z dzieci 14 lat (Z. Salwa, Kodeks pracy. Komentarz, Warszawa 1997, s. 312).

Ze zwolnienia może skorzystać zarówno pracownik mający dziecko w wieku do lat 14, jak również pracownik wychowujący dziecko przysposobione lub dziecko współmałżonka. Za osoby uprawnione do zwolnienia należy również uznać pracowników ustanowionych rodziną zastępczą, bowiem w myśl art. 1121 ustawy z dnia 25 lutego 1964 r. – Kodeks rodzinny i opiekuńczy, jeżeli sąd opiekuńczy nie postanowi inaczej mają oni prawo i obowiązek wychowywania dziecka.

Nieważne co robi drugi rodzic

Pracownik nabywa prawo do zwolnienia, o którym mowa w art. 188 k.p. również wówczas gdy drugi rodzic nie jest zatrudniony lub pozostaje na urlopie wychowawczym i sprawuje osobistą opiekę nad dzieckiem.

2 dni bez pomniejszania

Na nabycie prawa do omawianego zwolnienia nie ma również wpływu wymiar czasu pracy pracownika, oraz miesiąc w którym podjął on pracę.

Tylko 2 dni / 16 godzin

Jednakże w sytuacji gdy każde z rodziców lub opiekunów dziecka jest zatrudnione, z dni wolnych na opiekę nad dzieckiem może skorzystać tylko jedno z nich (art. 188 w zw. z art. 1891 k.p.). Jest także dopuszczalne podzielenie się tym uprawnieniem w taki sposób, że każde z rodziców wykorzysta po jednym dniu na opiekę. Uprawnienia tego nie mają jedynie pracownicy pozbawieni władzy rodzicielskiej nad dzieckiem (A. Hintz, w; Kodeks pracy. Komentarz, red. L. Florek, Warszawa 2005, s. 1021).

Wymiar zwolnienia jest stały i wynosi 2 dni (16 godzin) w roku kalendarzowym, bez względu na liczbę dzieci wychowywaną przez pracownika. Przysługuje więc w tym samym wymiarze zarówno pracownikowi wychowującemu jedno dziecko w tym wieku, jak i pracownikowi wychowującemu więcej niż jedno dziecko.

Zwolnienie to, może być wykorzystane w różnych porach roku tego roku kalendarzowego w którym ono przysługuje. Zwolnienie od pracy może być wykorzystane przez pracownika łącznie lub rozdzielnie, może być łączone z urlopem lub innymi dniami wolnymi od pracy (A. Hintz, op. cit., s. 1021).

Nie przechodzi na kolejny rok

Zwolnienie przysługuje "w ciągu roku kalendarzowego". Oznacza to, że jeżeli pracownik w danym roku kalendarzowym nie wykorzysta przysługującego mu zwolnienia, nie przechodzi ono na rok następny. Pracownik nie będzie zatem mógł w kolejnym roku domagać się udzielenia "zaległych" dni zwolnienia.

Zmiana pracodawcy

Jeżeli w ciągu roku kalendarzowego pracownik zmieni pracodawcę, to u nowego pracodawcy zwolnienie będzie mu przysługiwało tylko w takim zakresie, w jakim nie wykorzystał go w danym roku kalendarzowym u poprzedniego pracodawcy. Jeżeli zatem pracownik wykorzystał całe przysługujące zwolnienie u dotychczasowego pracodawcy, to u nowego pracodawcy w tym roku kalendarzowym zwolnienie już nie przysługuje. Informacja o wykorzystaniu dni wolnych, o których mowa w art. 188 k.p. powinna zostać zamieszczona w świadectwie pracy.

Na wniosek

Zwracając się o zwolnienie, pracownik nie ma obowiązku szczegółowej motywacji swej prośby, a pracodawca nie ma prawa ustalać, czy zwolnienie wykorzystywane jest zgodnie z celem. Wystarczy, że pracownik wskaże, iż chce skorzystać z przysługującego uprawnienia do zwolnienia. Jednakże konkretny termin (dzień), w którym chce skorzystać ze zwolnienia pracownik musi uzgodnić z pracodawcą (Z. Salwa, op. cit., s. 312).

Wynagrodzenie

Za czas zwolnienia, o którym mowa w art. 188 k.p. pracownik zachowuje prawo do wynagrodzenia obliczanego jak wynagrodzenia za urlop wypoczynkowy (§ 5 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 29 maja 1996 r. w sprawie sposobu ustalania wynagrodzenia w okresie niewykonywania pracy oraz wynagrodzenia stanowiącego podstawę obliczania odszkodowań, odpraw, dodatków wyrównawczych do wynagrodzenia oraz innych należności przewidzianych w Kodeksie pracy).