I. Obowiązek szkolenia – podstawa prawna
Przepis art. 2373 § 2 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (tekst jedn.: Dz. U. z 1998 r. Nr 21, poz. 94 z późn. zm.) – dalej k.p., zobowiązuje pracodawcę do zapewnienia pracownikom przeszkolenia w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy przed dopuszczeniem go do pracy oraz do prowadzenia okresowych szkoleń zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy. Szkolenie pracownika przed dopuszczeniem do pracy nie jest wymagane w przypadku podjęcia przez niego pracy na tym samym stanowisku, które zajmował u tego samego pracodawcy bezpośrednio przed nawiązaniem z tym pracodawcą kolejnej umowy o pracę. Szkolenia z zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy powinny być wykonywane w czasie pracy i na koszt pracodawcy. W art. 2373 § 1 k.p. zabrania dopuszczania pracownika do pracy, do której wykonywania nie posiada on wymaganych kwalifikacji lub potrzebnych umiejętności, a także dostatecznej znajomości przepisów oraz zasad bezpieczeństwa i higieny pracy. W ramach szkolenia z zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy, zgodnie z art. 2374 § 1 k.p., pracodawca jest zobowiązany zaznajamiać pracowników z przepisami i zasadami bezpieczeństwa i higieny pracy dotyczącymi wykonywanych przez nich prac.
Kodeks pracy w art. 211 pkt 1 zobowiązuje pracownika do znajomości przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy oraz do uczestniczenia w szkoleniu i instruktażu z zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy a także do poddawania się wymaganym egzaminom sprawdzającym. Zgodnie z art. 2374 § 3 k.p. pracownik jest zobowiązany potwierdzić na piśmie zapoznanie się z przepisami oraz zasadami bezpieczeństwa i higieny pracy. Ewentualna odmowa potwierdzenia zapoznania się z przepisami nie zwalnia pracownika od znajomości i przestrzegania przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy. Twierdzenie to, potwierdza wyrok SN z dnia 19 kwietnia 2006 r., II PK 304/05, OSNP 2007, nr 7–8, poz. 103 „Odmowa potwierdzenia przez pracownika na piśmie, że został zapoznany z zasadami bezpieczeństwa i higieny pracy, nie jest równoznaczne z odmową ich przestrzegania”.
Szczegółowe zasady prowadzenia szkolenia oraz wzorcowe programy, w tym programy instruktażu stanowiskowego, a także wzór Karty szkolenia wstępnego w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy zamieszczone są w rozporządzeniu Ministra Gospodarki i Pracy z dnia 27 lipca 2004 r. w sprawie szkolenia w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz. U. Nr 180, poz. 1860 z późn. zm.) – dalej r.s.b.h.p.
Przepis § 2 ust. 1 r.s.b.h.p. zobowiązuje pracodawcę do zapewnia pracownikowi odbycia, odpowiedniego do rodzaju wykonywanej pracy, szkolenia, w tym przekazanie pracownikowi informacji i instrukcji dotyczących zajmowanego stanowiska pracy lub wykonywanej pracy. W § 3 r.s.b.h.p. zobowiązuje pracodawcę do zapewnia uczestnikom: informacji o czynnikach środowiska pracy mogących powodować zagrożenia dla ich bezpieczeństwa i zdrowia podczas pracy oraz o odpowiednich środkach i działaniach zapobiegawczych; poznania przepisów oraz zasad bezpieczeństwa i higieny pracy w zakresie niezbędnym do wykonywania pracy w zakładzie pracy i na określonym stanowisku pracy, a także związanych z pracą obowiązków i odpowiedzialności w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy; nabycia umiejętności wykonywania pracy w sposób bezpieczny dla siebie i innych osób, postępowania w sytuacjach awaryjnych oraz udzielenia pomocy osobie, która uległa wypadkowi. W § 5 r.s.b.h.p. zobowiązuje pracodawcę organizującego i prowadzącego szkolenie oraz jednostkę organizacyjną prowadzącą szkolenie do zapewnienia: programów poszczególnych rodzajów szkolenia, w tym instruktażu stanowiskowego, opracowanych dla określonych stanowisk; wykładowców i instruktorów posiadających zasób wiedzy oraz doświadczenie zawodowe i przygotowanie dydaktyczne zapewniające właściwą realizację programów szkolenia; odpowiednich warunków lokalowych do prowadzenia szkolenia; wyposażenia dydaktycznego niezbędnego do właściwej realizacji programów szkolenia; właściwego przebiegu szkolenia oraz prowadzenia dokumentacji w postaci programów szkolenia, dzienników zajęć, protokołów przebiegu egzaminów i rejestru wydanych zaświadczeń. W przypadku instruktażu stanowiskowego, na odpowiednią dokumentację składają się: karta szkolenia wstępnego w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy oraz rejestr wydanych kart szkolenia.
Zgodnie z § 7 ust. 1 r.s.b.h.p., programy szkolenia wstępnego określające szczegółową tematykę, formy realizacji i czas trwania szkolenia, dla poszczególnych grup stanowisk opracowuje pracodawca lub w porozumieniu z pracodawcą - jednostka organizacyjna prowadząca działalność szkoleniową w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy, na podstawie ramowych programów szkolenia zamieszczonych w załączniku nr 1 do r.s.b.h.p. Programy szkolenia powinny być dostosowane do rodzajów i warunków prac wykonywanych przez uczestników szkolenia, a ich realizacja powinna zapewnić spełnienie wymagań określonych w rozporządzeniu. Programy szkolenia, na podstawie których były prowadzone szkolenia pracowników powinny być przechowywane przez pracodawców.
W § 11 ust. 1 r.s.b.h.p. wskazuje uczestników instruktażu stanowiskowego, dla których należy przeprowadzić instruktaż przed dopuszczeniem ich do wykonywania pracy, w tym szczególnie: pracowników zatrudnianych na stanowisku robotniczym oraz innym, na którym występuje narażenie na działanie czynników szkodliwych dla zdrowia, uciążliwych lub niebezpiecznych; dla pracowników przenoszonych na inne stanowisko, na którym wstępuje narażenie na działanie czynników szkodliwych dla zdrowia, uciążliwych lub niebezpiecznych, dla uczni odbywających praktyczną naukę zawodu oraz studentów odbywających praktykę studencką. Pracownik wykonujący pracę na kilku stanowiskach pracy powinien odbyć instruktaż stanowiskowy na każdym z tych stanowisk. W przypadku wprowadzenia na stanowisku pracy zmian warunków techniczno-organizacyjnych, w szczególności zmian procesu technologicznego, zmian organizacji stanowisk pracy, wprowadzenia do stosowania substancji o działaniu szkodliwym dla zdrowia albo niebezpiecznym oraz nowych lub zmienianych narzędzi, maszyn i innych urządzeń - pracownik zatrudniony na tym stanowisku powinien odbyć instruktaż stanowiskowy przygotowujący go do bezpiecznego wykonywania pracy w zmienionych warunkach. Tematyka i czas trwania instruktażu stanowiskowego powinny być uzależnione od rodzaju i zakresu wprowadzonych na stanowisku zmian. W każdym przypadku, niezależnie od wprowadzanych zmian, czas trwania instruktażu stanowiskowego powinien być uzależniony od przygotowania zawodowego pracownika, dotychczasowego stażu pracy oraz rodzaju pracy i zagrożeń występujących na stanowisku pracy, na którym pracownik ma być zatrudniony. Instruktaż stanowiskowy powinna przeprowadzić wyznaczona przez pracodawcę osoba kierująca pracownikami lub pracodawca, jeżeli osoby te posiadają odpowiednie kwalifikacje i doświadczenie zawodowe oraz są przeszkolone w zakresie metod prowadzenia instruktażu stanowiskowego. Instruktaż stanowiskowy powinien być zakończony sprawdzianem wiedzy i umiejętności z zakresu wykonywania pracy zgodnie z przepisami oraz zasadami bezpieczeństwa i higieny pracy, stanowiącym podstawę dopuszczenia pracownika do wykonywania pracy na określonym stanowisku. Odbycie instruktażu ogólnego, w tym instruktażu stanowiskowego, pracownik powinien potwierdzić na piśmie w karcie szkolenia wstępnego, która powinna być przechowywana w aktach osobowych tego pracownika.
II. Cel szkolenia - instruktażu stanowiskowego
Celem szkolenia jest uzyskanie przez pracownika: informacji o czynnikach środowiska pracy występujących na danym stanowisku pracy i w jego bezpośrednim otoczeniu oraz o ryzyku zawodowym związanym z wykonywaną pracą; wiedzy i umiejętności dotyczących sposobów ochrony przed zagrożeniami wypadkowymi i zagrożeniami dla zdrowia w warunkach normalnej pracy i w warunkach awaryjnych; wiedzy i praktycznych umiejętności z zakresu bezpiecznego wykonywania powierzonej pracy.


Więcej na ten temat w Serwisie BHP.