Ocena ryzyka zawodowego

Zgodnie z art. 226 k.p. pracodawca ma obowiązek oceniać i dokumentować ryzyko zawodowe związane z wykonywaną pracą na każdym stanowisku pracy oraz stosować niezbędne środki profilaktyczne zmniejszające to ryzyko. Ponadto pracodawca powinien informować pracowników o ryzyku zawodowym, które wiąże się z wykonywaną pracą, oraz o zasadach ochrony przed zagrożeniami.
Zawarta w § 2 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy (tekst jedn.: Dz. U. Nr 169, poz. 1650 z późn. zm.) – dalej r.b.h.p., definicja ryzyka zawodowego określa, że ryzyko zawodowe to prawdopodobieństwo wystąpienia niepożądanych zdarzeń związanych z wykonywaną pracą, powodujących straty, w szczególności wystąpienia u pracowników niekorzystnych skutków zdrowotnych w wyniku zagrożeń zawodowych występujących w środowisku pracy lub sposobu wykonywania pracy.
Głównym celem oceny ryzyka jest zapewnienie poprawy warunków pracy oraz ochrony życia i zdrowia pracowników. Od sposobu przeprowadzenia tej oceny zależy w dużej mierze skuteczność funkcjonującego w przedsiębiorstwie systemu zarządzania bezpieczeństwem i higieną pracy.
W systemie zarządzania bezpieczeństwem i higieną pracy ocenę ryzyka zawodowego przeprowadza się w sposób usystematyzowany i jako proces ciągły, dający podstawy do poprawy warunków pracy.
Pracownicy powinni uczestniczyć w dokonywaniu oceny ryzyka zawodowego, które wiąże się z wykonywaną przez nich pracą. Współudział pracowników zwykle zwiększa ich zaangażowanie w rozwiązywanie problemów związanych z bezpieczeństwem i higieną pracy, a poprzez to wpływa na lepszą realizację wynikających z niej działań korygujących i zapobiegawczych. Ponadto, zgodnie z art. 226 k.p. pracodawca ma obowiązek informować wszystkich pracowników, nie tylko tych uczestniczących w ocenie, o ryzyku zawodowym oraz o zasadach ochrony przed zagrożeniami.

Jakich stanowisk pracy dotyczy ocena ryzyka zawodowego?

Nasuwa się pytanie, czy ocenę ryzyka należy przeprowadzać na wszystkich stanowiskach pracy? Otóż, żeby stwierdzić czy na danym stanowisku pracy występują jakieś zagrożenia, określić ich nasilenie, a następnie ustalić skuteczne środki zapobiegawcze, należałoby przeprowadzić ocenę na każdym stanowisku.
Jednakże, jeżeli mamy do czynienia z jednorodnymi stanowiskami pracy, jak np., stanowiska komputerowe w banku, czy kasowe w markecie, albo stanowiska w zakładzie produkcyjnym wyposażone w jednakowe tokarki lub szlifierki i wykonujące podobne wyroby – to wówczas możemy przeprowadzić ocenę na jednym z tych stanowisk i wyniki oceny zastosować do pozostałych.
Zgodnie z § 39 ust. 1 r.b.h.p., pracodawca zapewnia pracownikom bezpieczeństwo i higienę pracy, w szczególności przez:

  • ograniczenie ryzyka zawodowego w wyniku właściwej organizacji pracy,
  • stosowanie koniecznych środków profilaktycznych,
  • a także informowanie i szkolenie pracowników.

Pracodawca ocenia ryzyko zawodowe występujące przy wykonywanych pracach, w szczególności przy tworzeniu nowych stanowisk pracy, podczas ustalania ich wyposażenia i przewidywanych do stosowania na tych stanowiskach substancji chemicznych, biologicznych, rakotwórczych lub mutagennych, a także w przypadku wprowadzania zmian w organizacji pracy.
Ocena ryzyka zawodowego, czyli działanie prowadzone w celu określenia poziomu ryzyka zawodowego i jego dopuszczalności, jest systematycznym badaniem wszystkich aspektów pracy, które jest przeprowadzane w celu stwierdzenia: jakie zagrożenia w środowisku pracy mogą być powodem urazu lub pogorszenia się stanu zdrowia pracownika, czy zagrożenia te można wyeliminować, a jeżeli nie – to jakie środki ochronne należy podjąć w celu ograniczenia ryzyka związanego z tymi zagrożeniami.
Podczas oceny ryzyka zawodowego uwzględnia się wszystkie czynniki środowiska pracy występujące przy wykonywanych pracach oraz sposoby wykonywania prac. Ocenę ryzyka zawodowego sporządza się w formie pisemnej. Wyniki oceny ryzyka pracodawca powinien udostępnić lekarzowi sprawującemu profilaktyczną opiekę zdrowotną nad pracownikami.