Na stanowiskach pracy, na których mimo zastosowania możliwych rozwiązań technicznych i organizacyjnych poziom hałasu przekracza dopuszczalne normy, pracodawca ma obowiązek ustalić przyczyny przekroczeń dopuszczalnego poziomu hałasu oraz opracować i wprowadzić takie działania, które najskuteczniej zmniejszą narażenie pracowników na hałas. Jeżeli i to nie przyniesie ograniczenia hałasu poniżej dopuszczalnego poziomu, pracodawca powinien zaopatrzyć pracowników w indywidualne ochrony słuchu, dobrane do wielkości charakteryzujących hałas i do cech indywidualnych pracowników oraz nauczyć ich właściwego używania tych ochron, a następnie wymagać ich stosowania. Inną formą ochrony przed nadmierną dawką hałasu jest ograniczenie czasu ekspozycji na hałas przez stosowanie przerw w pracy (wliczanych do czasu pracy).

Hałas ma różne źródła pochodzenia, różny charakter (częstotliwość) oraz zróżnicowane natężenie. To sprawia, że może być czynnikiem niebezpiecznym, szkodliwym lub tylko uciążliwym. Hałas niebezpieczny to taki hałas, którego oddziaływanie może prowadzić do uszkodzenia słuchu lub jego istotnego pogorszenia. Najczęściej jednak hałas ma oddziaływanie szkodliwe, co oznacza, że jego oddziaływanie może prowadzić do pogorszenia stanu zdrowia człowieka (nie tylko, choć przede wszystkim, słuchu). Hałas uciążliwy nie stanowi wprawdzie bezpośredniego zagrożenia dla zdrowia człowieka, lecz utrudnia pracę lub przyczynia się w inny istotny sposób do obniżenia jego zdolności do wykonywania pracy. W zależności od poziomu i czasu oddziaływania oraz indywidualnej podatności pracownika hałas uciążliwy może stać się szkodliwym, a szkodliwy - niebezpiecznym.

Szczególnie “podstępne” są hałasy o częstotliwościach niesłyszalnych zmysłem słuchu – chodzi o hałas infradźwiękowy i hałas ultradźwiękowy. Hałasem infradźwiękowym przyjęto nazywać hałas będący “mieszaniną” hałasu o częstotliwościach “poddźwiękowych”, czyli mieszczących w granicach od 2 do 20 Hz, oraz hałasu o niskich częstotliwościach słyszalnych. Obecnie coraz powszechniej używa się pojęcia “hałas niskoczęstotliwościowy”, które obejmuje zakres częstotliwości od około 10 Hz do 250 Hz.

Infradźwięki wchodzące w skład hałasu infradźwiękowego, wbrew powszechnemu mniemaniu o ich niesłyszalności, są jednak odbierane przez organizm - poza specyficzną drogą słuchową także przez receptory czucia wibracji.

Progi tej percepcji znajdują się o 20÷30 dB wyżej niż progi słyszenia - zależy to głównie od poziomu ciśnienia akustycznego. Ciśnienie akustyczne to inaczej wielkość charakteryzująca siłę dźwięku (w uproszczeniu odpowiada to głośności) w punkcie jego pomiaru.

Gdy poziom ciśnienia akustycznego przekracza wartość 140 dB, infradźwięki mogą powodować trwałe, szkodliwe zmiany w organizmie. Możliwe jest występowanie zjawiska rezonansu struktur i narządów wewnętrznych organizmu, subiektywnie odczuwane już od 100 dB jako nieprzyjemne uczucie wewnętrznego wibrowania. Jest to obok ucisku w uszach jeden z najbardziej typowych objawów stwierdzanych przez osoby narażone na infradźwięki. Jednak dominującym efektem wpływu infradźwięków na organizm jest ich działanie uciążliwe, występujące już przy niewielkich przekroczeniach progu słyszenia. Działanie to charakteryzuje się subiektywnie określonymi stanami nadmiernego zmęczenia i senności, zaburzeniami równowagi i sprawności psychomotorycznej oraz zaburzeniami funkcji fizjologicznych.

Głównym źródłem hałasu infradźwiękowego w środowisku pracy są niskoobrotowe sprężarki, wentylatory, silniki, młyny, kotły, piece hutnicze (zwłaszcza łukowe piece elektryczne) oraz urządzenia odlewnicze takie jak formierki i kraty wstrząsowe (do oczyszczania odlewów).

Najlepszą ochronę przed szkodliwym działaniem infradźwięków stanowi zwalczanie ich źródła w maszynach i urządzeniach. Gdy to nie jest możliwe można zastosować np. tłumiki hałasu na wlotach i wylotach powietrza, antywibracyjne fundamentowanie maszyn i urządzeń, dźwiękoszczelne kabiny oraz tzw. aktywne metod redukcji hałasu polegające na aktywnym pochłanianiu i kompensacji dźwięku (praktyczne rozwiązania opracował CIOP-PIB).

Natomiast hałasem ultradźwiękowym określa się hałas o wysokich częstotliwościach słyszalnych i niskich niesłyszalnych (ultradźwiękowych), mieszczących się w przedziale 10-40 kHz. Ultradźwięki mogą wnikać do organizmu przez narząd słuchu oraz przez całą powierzchnię ciała. Badania wpływu hałasu ultradźwiękowego na narząd słuchu są utrudnione, ponieważ w warunkach przemysłowych ultradźwiękom towarzyszy zazwyczaj hałas słyszalny i trudno jest określić, czy zmiany słuchu osób badanych występują na skutek oddziaływania tylko składowych słyszalnych, czy tylko ultradźwiękowych, czy też na skutek jednoczesnego działania obu tych składników hałasu ultradźwiękowego.

Głównymi źródłami hałasu ultradźwiękowego w środowisku pracy są technologiczne urządzenia ultradźwiękowe niskich częstotliwości, takie jak myjki i zgrzewarki ultradźwiękowe, a także drążarki i lutownice ultradźwiękowe, w których ultradźwięki są wytwarzane celowo jako czynnik niezbędny do realizacji określonych procesów technologicznych. Spośród wymienionych urządzeń najpowszechniej stosowane są myjki, gdyż proces oczyszczania ultradźwiękowego jest znacznie dokładniejszy i szybszy niż proces mycia tradycyjnego.

Hałas ultradźwiękowy mogą również emitować do otoczenia maszyny wysokoobrotowe, takie jak: niektóre obrabiarki do metalu i maszyny włókiennicze, a także urządzenia pneumatyczne, w których główną źródłem hałasu ultradźwiękowego jest szybki wypływ sprężonych gazów. Ochrona przed szkodliwym działaniem hałasu ultradźwiękowego jest taka sama jak w przypadku hałasu. Przy narażeniu na ultradźwięki należy jednak zwiększyć częstotliwość badań lekarskich, tzn. wykonywać je co 2 lata.

Rozporządzenie Ministra Gospodarki i Pracy z dnia 5 sierpnia 2005 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy przy pracach związanych z narażeniem na hałas lub drgania mechaniczne (Dz. U, Nr 157, poz. 1318) wprowadziło następujące wartości progu działania hałasu:
– dla poziomu ekspozycji na hałas odniesionego do 8-godzinnego dobowego wymiaru pracy lub poziomu ekspozycji na hałas odniesionego do tygodnia pracy – 80 dB;
– dla szczytowego poziomu dźwięku C – 135 dB.

Jeszcze inna “odmianą” hałasu jest hałas impulsowy, występujący zwykle na tle hałasu ciągłego, który jest szczególnie niebezpiecznym źródłem uszkodzeń słuchu u pracowników. Różnorodność hałasu, czyli duża rozpiętość jego częstotliwości i natężenia, w tym narażenie na hałas impulsowy, utrudniają właściwy dobór ochronników słuchu - w szczególności pod kątem ochrony przed hałasem impulsowym. Problem ten, nie został dotychczas w pełni rozwiązany i ośrodki badawcze nadal pracują nad tym zagadnieniem.

Walka z hałasem nie została wygrana, dlatego pracodawcy powinni pamiętać o oznakowaniu znakami ostrzegawczymi strefy zagrożenia nadmiernym hałasem, a pracownicy powinni być poinformowani o wynikach pomiarów hałasu i o zagrożeniach dla zdrowia wynikających z narażenia na hałas.