Obowiązek zapewnienia koordynacji prac wykonywanych przez pracowników podległych różnym pracodawcom

W sytuacji, gdy jednocześnie w tym samym miejscu i czasie mają wykonywać pracę pracownicy zatrudnieni przez różnych pracodawców zachodzi konieczność zapewnienia koordynacji tych prac. W tym celu pracodawcy ci mają obowiązek, zgodnie z art. 208 Kodeksu pracy, wyznaczyć wspólnego koordynatora sprawującego nadzór nad bezpieczeństwem i higieną pracy wszystkich pracowników zatrudnionych w tym samym miejscu, ustalić zasady współdziałania w przypadku wystąpienia zagrożeń dla zdrowia lub życia pracowników oraz współpracować ze sobą w szczególności przy ustalaniu kolejności i metod wykonywania prac.

Przyjęty przez ustawodawcę bardzo ogólny zapis o obowiązku powołania koordynatora stwarza problemy interpretacyjne. Wątpliwości dotyczą trybu, zakresu i dokumentowania współpracy pracodawców oraz kompetencji koordynatora. Przypisanie np. obowiązku wyznaczenia koordynatora wszystkim pracodawcom w praktyce uniemożliwia wskazanie odpowiedzialnego za spełnienie tego obowiązku.

Sprawą niezwykle ważną jest również brak określenia kwalifikacji osoby pełniącej funkcję koordynatora. Nie powinna nim być osoba przypadkowa. Obowiązek ten ma bowiem na celu stworzenie systemu organizacyjnego, który przeciwdziałałby naruszeniom przepisów bhp leżących na styku działalności pracowników różnych pracodawców. Chodzi o to, aby nie pozostawić żadnej luki ułatwiającej powstanie zagrożeń dla życia lub zdrowia pracowników, wykonujących pracę w danym miejscu.

Koordynator ma obowiązek przeciwdziałać nieprawidłowościom, a jego główne zadanie polega na przewidzeniu negatywnym skutkom wynikającym z nieprawidłowo prowadzonej współpracy. Koordynator sprawuje, w imieniu pracodawców, nadzór nad bezpieczeństwem wszystkich pracowników zatrudnionych w tym samym miejscu, musi zatem uzyskać od poszczególnych pracodawców uprawnienie do wydawania poleceń ich pracownikom. Z pojęciem nadzoru wiąże się bowiem nie tylko wykonywanie czynności kontrolnych, ale także prawo wydawania wiążących poleceń.

 Wyznaczenie koordynatora nie zwalnia poszczególnych pracodawców z obowiązku zapewnienia swoim pracownikom bezpiecznych i higienicznych warunków pracy - jest to jedynie podkreślenie przez ustawodawcę zasady niezbywalności odpowiedzialności za stan bhp. Tak więc pracownik, któremu powierzono obowiązki koordynowania pracy innych, a koordynowanie jest przecież elementem kierowania, z samej istoty swej funkcji zobowiązany jest do stałego czuwania nad tym, aby praca podległych mu pracowników przebiegała zgodnie z przepisami i zasadami bhp.

Ustalenia kompetencji koordynatora – rozumianych jako precyzyjne określenie uprawnień i obowiązków - powinni dokonać wszyscy pracodawcy, których pracownicy wykonują pracę w tym samym miejscu. Pracownicy natomiast powinni być poinformowani o tym w formie pisemnej. Ponadto, jeżeli wykonywanie pracy w tym samym miejscu ma charakter stały, informacja o powołaniu, obowiązkach i uprawnieniach koordynatora powinna być ujęta w regulaminach pracy poszczególnych pracodawców. Natomiast w razie czasowego (przejściowego) wykonywania pracy w tym samym miejscu, informacja ta może być ujęta np. w instrukcji bhp. Wyznaczenie koordynatora powinno być związane z przypisaniem mu prawa m.in. do wydawania poleceń służbowych pracownikom wszystkich pracodawców wykonującym prace na danym terenie.

Trzeba podkreślić, że wyznaczenie koordynatora nie zwalnia poszczególnych pracodawców z obowiązku zapewnienia swoim pracownikom bezpiecznych i higienicznych warunków pracy.

W praktyce może niekiedy pojawiać się wątpliwość, jak należy rozumieć miejsce wykonywania pracy przez pracowników różnych firm - czy np. miejsce dotyczy tylko pomieszczenia pracy, czy też chodzi np. o cały plac budowy lub obiekt budowlany. Otóż niewątpliwie miejscem pracy jest teren całej budowy, czy też teren całego obiektu budowlanego, a niekiedy również teren całego zamkniętego zakładu pracy. Analizując pojęcie miejsca wykonywania pracy, należy mieć na względzie faktyczne potrzeby współpracy, w szczególności przemieszczanie się (lub możliwość przemieszczania) pracowników różnych pracodawców po danym terenie. Taka sytuacja zawsze rodzi problemy organizacyjne, których niewłaściwe uregulowanie (lub jego brak) może stwarzać zagrożenia dla zdrowia i życia zatrudnionych pracowników.

Podstawą koordynacji powinien być harmonogram (harmonogramy) robót, określający kolejność prac, zaangażowanie poszczególnych firm, ich pracowników i sprzętu, a także konieczne elementy bezpieczeństwa oraz nadzór. Przykładów potrzeby koordynacji prac jest wiele – np. równoczesną pracę różnych brygad, podwykonawców itp. można spotkać na każdej większej budowie, czy innej inwestycji.