Pytania pochodzą z Serwisu Prawa Pracy i Ubezpieczeń Społecznych: 

Czy obecnie, gdy obowiązuje stawka minimalna dla zleceniobiorców, można podpisać umowę zlecenia, w której strony uzgodnią, iż wynagrodzenie nie będzie przysługiwało, tzw. umowa bez wynagrodzenia?

Dnia 1 stycznia 2017 r. do przepisów ustawy z 10.10.2002 r. o minimalnym wynagrodzeniu za pracę zostały dodane przepisy art. 8a-art. 8f, które regulują zasady ustalania wynagrodzenia przyjmującego zlecenie lub świadczącego usługi. Nowe przepisy wprowadzają zasadę na podstawie, której wysokość wynagrodzenia z tytułu umowy zlecenia, a także innych umów, do których stosuje się odpowiednio przepisy o zleceniu, wykonywanych przez przyjmującego zlecenie lub świadczącego usługi, powinna być ustalona w umowie w taki sposób, aby wysokość wynagrodzenia za każdą godzinę wykonania zlecenia lub świadczenia usług nie była niższa niż wysokość minimalnej stawki godzinowej. W przypadku gdy wysokość wynagrodzenia ustalonego w umowie nie zapewnia zleceniobiorcy minimalnej stawki godzinowej, przyjmującemu zlecenie lub świadczącemu usługi przysługuje wynagrodzenie w wysokości obliczonej z uwzględnieniem minimalnej stawki godzinowej. Co również istotne przyjmujący zlecenie lub świadczący usługi nie może zrzec się prawa do wynagrodzenia w wysokości wynikającej z wysokości minimalnej stawki godzinowej albo przenieść prawa do tego wynagrodzenia na inną osobę, a wyłata wynagrodzenia w wysokości wynikającej z minimalnej stawki godzinowej powinna być dokonana w formie pieniężnej.

Umowa zlecenia nie musi być odpłatna

Pomimo wprowadzenia zmian w przepisach ustawy o minimalnym wynagrodzeniu za pracę, umowa zlecenia nie musi być odpłatna. Za wykonanie zlecenia należy się wynagrodzenie jeżeli ani z umowy, ani z okoliczności nie wynika, że przyjmujący zlecenie zobowiązał się wykonać je bez wynagrodzenia (art. 735 § 1 ustawy Kodeks cywilny z 23.04.1964 r. - dalej k.c. Jak orzekł Sąd Apelacyjny w Łodzi I Wydział Cywilny w wyroku z 2.07.2013 r., I ACa 189/13, "Wprawdzie umowa zlecenia może nie być połączona z obowiązkiem zapłaty zleceniobiorcy wynagrodzenia, lecz jej nieodpłatność musi wprost wynikać z treści umowy lub uzasadniona musi zostać okolicznościami (art. 735 § 1 k.c.)." Powyższe oznacza, ze przy ustalaniu czy umowa zlecenia jest odpłatna czy nieodpłatna decyduje wola przyjmującego zlecenie.

Takie stanowisko prezentuje również Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej w piśmie z 20.09.2016 r. w sprawie ustalania minimalnego wynagrodzenia dla zleceniobiorców. Zdaniem Ministerstwa Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej "Regulacją dotyczącą stosowania minimalnej stawki godzinowej objęte zostały określone umowy zlecenia (art. 734 k.c.) oraz umowy o świadczenie usług, do których stosuje się przepisy o zleceniu (art. 750 k.c.).

Przepisy k.c. określające zasady kształtowania takich stosunków prawnych, dopuszczają możliwość zawierania również umów nieodpłatnych. Cechą charakterystyczną umowy zlecenia jest to, że może ona być - zależnie od woli stron - umową odpłatną lub nieodpłatną; odpłatność nie stanowi istotnego elementu treści tej umowy. W świetle art. 735 § 1 k.c. zasadą jest jednak odpłatność zlecenia. Zleceniobiorcy należy się stosowne wynagrodzenie, jeżeli ani z umowy, ani z okoliczności nie wynika, że przyjmujący zlecenie zobowiązał się wykonać je bez wynagrodzenia. Jeżeli nie ma obowiązującej taryfy, a nie umówiono się co do wysokości wynagrodzenia, należy się wynagrodzenie odpowiadające wykonanej pracy. Umowa zlecenia ma charakter nieodpłatny tylko wówczas, gdy z umowy lub z okoliczności wynika, że przyjmujący zlecenie zobowiązał się wykonać zlecenie bez wynagrodzenia. Decydujące znaczenie ma więc w tym zakresie treść umowy oraz okoliczności towarzyszące jej zawarciu. Jednak, w obu przypadkach, zwłaszcza przy ustalaniu okoliczności o nieodpłatności zlecenia, w istocie decyduje wola przyjmującego zlecenie. Wskazuje na to brzmienie przepisu zakładającego nieodpłatność zlecenia, gdy zleceniobiorca zobowiązał się wykonać je bez wynagrodzenia. (...)"

Wprowadzenie minimalnej stawki godzinowej nie oznacza, ze umowa zlecenia nie może być nieodpłatna. Minimalna stawka godzinowa powinna obowiązywać tylko w przypadku gdy umowa zlecenia jest odpłatna. Umowa zlecenia może mieć charakter nieodpłatny tylko wówczas, gdy z umowy lub z okoliczności wynika, że przyjmujący zlecenie zobowiązał się wykonać zlecenie bez wynagrodzenia.