Na jakiej podstawie prawnej zakład pracy wystawia legitymacje ubezpieczeniowe i rodzinne pracowników?

Pracodawcy wystawiający legitymacje ubezpieczeniowe i rodzinne pracowników postępują w sposób przewidziany w rozporządzeniu z dnia 16 maja 1991 r. w sprawie wzorów i trybu wystawiania legitymacji ubezpieczeniowych (Dz. U. Nr 51, poz. 223) - dalej: rozporządzenie. Mimo że przyjmuje się, że rozporządzenie to utraciło moc, jednak legitymacje wydawane według wzoru przewidzianego w tym rozporządzeniu wciąż mogą wywoływać skutki prawne.
Brak jest aktu prawnego, który wyraźnie przewidywałby, że powyższe rozporządzenie utraciło moc. Jako źródło utraty mocy przez rozporządzenie podaje się rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 18 marca 1999 r. w sprawie karty ubezpieczenia zdrowotnego, trybu jej wydawania i unieważniania (Dz. U. Nr 30, poz. 289) oraz art. 122 ust. 2 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (tekst jedn.: Dz. U. z 2007 r. Nr 11, poz. 74 z późn. zm.), według którego do czasu wydania przepisów wykonawczych przewidzianych w ustawie pozostają w mocy przepisy aktów wykonawczych wydanych na podstawie ustaw uchylonych przez tę ustawę - jeżeli nie są sprzeczne z przepisami ustawy. Wśród aktów, które na mocy ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych utraciły moc znajduje się ustawa z dnia 25 listopada 1986 r. o organizacji i finansowaniu ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 1989 r. Nr 25, poz. 137 z późn. zm.). Na podstawie art. 6 ust. 3 tej ustawy wydano rozporządzenie, które określało wzór legitymacji ubezpieczeniowej i tryb jej wystawiania.
Według § 5 ust. 1 rozporządzenia, zakłady pracy lub oddziały ZUS dokonują w legitymacji wpisów dotyczących, m.in., poświadczania wysokości wynagrodzenia za poszczególne lata kalendarzowe i poświadczania uprawnień do świadczeń leczniczych.
Poświadczanie wysokości wynagrodzenia za poszczególne lata kalendarzowe znalazło się obecnie w sferze ubezpieczeń społecznych i w związku z tym znajduje tu zastosowanie ustawa o systemie ubezpieczeń społecznych.
Natomiast dużo istotniejsza jest rola, jaką pełnią legitymacje w zakresie poświadczania prawa do świadczeń leczniczych - po 1999 r. faktu objęcia ubezpieczeniem zdrowotnym. Według obecnie obowiązującej ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (Dz. U. Nr 210, poz. 2135 z późn. zm.) dokumentem potwierdzającym prawo ubezpieczonego do świadczeń opieki zdrowotnej jest karta ubezpieczenia zdrowotnego, która jest kartą typu elektronicznego (art. 49 ust. 1 i 2). Jak powszechnie wiadomo, takie karty nie funkcjonują. Dlatego ustawa zawiera przepis przejściowy (art. 240 ust. 1): "Do czasu wydania ubezpieczonemu karty ubezpieczenia zdrowotnego dowodem ubezpieczenia zdrowotnego jest każdy dokument, który potwierdza uprawnienia do świadczeń opieki zdrowotnej, w szczególności dokument potwierdzający opłacanie składek na ubezpieczenie zdrowotne."
Ustawa o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych uchyliła wcześniejszą ustawę z dnia 23 stycznia 2003 r. o powszechnym ubezpieczeniu w Narodowym Funduszu Zdrowia (Dz. U. Nr 45, poz. 391 z późn. zm.), która zawierała analogiczny przepis (art. 215 ust. 1: do czasu wydania ubezpieczonemu karty ubezpieczenia zdrowotnego, o której mowa w art. 20 ust. 1, dowodem ubezpieczenia zdrowotnego jest każdy dokument, który potwierdza uprawnienia do świadczeń zdrowotnych, w szczególności dokument potwierdzający opłacanie składek na ubezpieczenie zdrowotne), a ta z kolei uchyliła ustawę wprowadzającą reformę, czyli ustawę z dnia 6 lutego 1997 r. o powszechnym ubezpieczeniu zdrowotnym (Dz. U. Nr 28, poz. 153 z późn. zm.). Ta ostatnia ustawa zawierała przepis art. 169f., według którego do dnia wydania ubezpieczonemu karty ubezpieczenia, o której mowa w art. 18, dowodem ubezpieczenia jest każdy dokument, który do dnia 31 grudnia 1998 r. potwierdzał uprawnienia do świadczeń, oraz książeczka rejestru usług medycznych. W ten sposób dochodzimy do legitymacji ubezpieczeniowych wydawanych według wzoru znajdującego się w rozporządzeniu z 16 maja 1991 r. Wobec przedstawionych powyżej zmian przepisów należy przyjąć, że są one obecnie "dokumentem, który potwierdza uprawnienia do świadczeń opieki zdrowotnej", o którym mowa w art. 240 ust. 1 ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych.