W marcu bieżącego roku minął dokładnie rok od czasu ogłoszenia w Polsce stanu zagrożenia epidemicznego i następnie – stanu epidemii. Na okres ten warto spojrzeć także pod kątem tego, czy i w jaki sposób - będąca efektem pandemii COVID-19 - dynamika zmian na polskim rynku pracy wpłynęła na trendy w zakresie legalizacji pobytu cudzoziemców w naszym kraju. Opublikowane z początkiem tego roku raporty Zakładu Ubezpieczeń Społecznych oraz Urzędu do Spraw Cudzoziemców (UdsC) za rok 2020 pozwalają przyjrzeć się bliżej temu zagadnieniu.
Nie ma załamania trendu
Wbrew przewidywaniom części ekspertów, pandemia nie wpłynęła na zahamowanie - czy też załamanie – trendów wzrostowych; i to ani odnośnie do składanych w urzędach wojewódzkich wniosków o legalizację pobytu, ani do liczby cudzoziemców zgłaszanych do ubezpieczeń społecznych (ZUS). Jak się okazało, okresowy lockdown gospodarki, ograniczenia w przemieszczeniu się między krajami (zwłaszcza w kontekście wjazdu do Polski), czy też czasowe wstrzymywanie bezpośredniej obsługi klienta w wielu instytucjach obsługujących cudzoziemców (urzędy wojewódzkie, urzędy miast i gmin) nie wpłynęły na zmiany utrzymującej go się od 2014 roku dynamicznej „fali wzrostowej” napływu do Polski cudzoziemców spoza UE/EOG (przede wszystkim obywateli Ukrainy). Dość powiedzieć, że - wedle danych UdsC – między rokiem 2014 a 2021 liczba złożonych wniosków o udzielenie zezwolenia na pobyt w Polsce wzrosła blisko pięciokrotnie.
Nie mieliśmy także do czynienia z exodusem cudzoziemców (przede wszystkim Ukraińców) z Polski do Niemiec, który to kraj w marcu 2020 r. otworzył szerzej swój rynek pracy. Prognozy zapowiadające, iż ok. 20-25% obywateli Ukrainy pracujących w Polsce w branży technicznej i budowlanej (pracownicy wykwalifikowani) przeniesie się właśnie tam, nie znalazły odbicia w statystykach (nawet jeśli jakaś ich część rzeczywiście przeniosła się za zachodnią granicę). Tamtejsze wyższe zarobki oraz mniej uciążliwe procedury imigracyjne ostateczne nie stały się powodem „porzucenia” Polski, choć koniecznym jest dodać, iż okres pandemii i wynikające z niej ograniczenia z pewnością nie sprzyjały zmianom stałego miejsca pracy i zamieszkania.
Urzędy wojewódzkie i prawo wielkich liczb
W samym „pandemicznym” 2020 roku o 19% - względem roku wcześniejszego – wzrosła liczba złożonych wniosków na pobyt, przy wyraźnej „zwyżce” liczby wniosków na pobyt czasowy (+31 tys.). W ślad za złożonymi wnioskami imponująco prezentuje się także liczba wydanych przez urzędy wojewódzkie decyzji. Szczegółowe dane prezentuje poniższa tabela.
Tabela 1.
|
Sprawa |
wnioski |
decyzje 01.01.2020 - 31.12.2020 r. |
||
|
pozytywne |
negatywne |
umorzenia |
||
|
pobyt czasowy |
260 244 |
144 445 |
39 048 |
8 715 |
|
pobyt stały |
15 419 |
10 296 |
1 668 |
687 |
|
pobyt rezydenta dł. UE |
5 163 |
2 701 |
489 |
441 |
|
suma |
280 826 |
157 442 |
41 205 |
9 843 |
Źródło: udsc.gov.pl
Szczególny był przy tym październik 2020 r., kiedy to cudzoziemcy złożyli 28,5 tys. wniosków o legalizację pobytu w Polsce. Był to nie tylko rekordowy miesiąc w okresie pandemii, ale także od 2014 r. (początek wspomnianego wcześniej peak’u). Grupą, która najliczniej złożyła wnioski o udzielenie zezwolenia na pobyt byli tradycyjnie obywatele Ukrainy (204 tys., co stanowi 73% wszystkich złożonych wniosków). Wyraźnie przeważały wnioski o udzielenie zezwolenia na pobyt czasowy (260 tys.; 93% ogółu) związanego z wykonywaniem pracy (76%).
W porównaniu z powyższymi statystykami, dużo skromniej prezentuje się liczba obywateli z krajów UE/EOG, którzy wystąpili w 2020 roku z wnioskiem o wydanie dokumentu potwierdzającego ich prawo pobytu na terenie Polski - było ich zaledwie 6,4 tys. Dominowali tu obywatele Wielkiej Brytanii (20%) oraz Niemiec (17%), a w dalszej kolejności byli to Włosi (9%), Rumuni (9%) oraz obywatele Bułgarii, Francji i Hiszpanii (po 6%).
Na koniec 2020 roku ponad 460 tys. cudzoziemców posiadało ważne zezwolenie na pobyt w Polsce, z czego aż 358 tys. stanowili obywatele spoza UE/EOG. Szczegółowe dane na ten temat prezentuje poniższa tabela.
Tabela 2.
|
Stan na 31 grudnia |
Liczba ważnych zezwoleń na pobyt na terytorium RP |
|
2020 |
461 000. w tym:
|
|
2019 |
427 000 |
|
2018 |
372 000 |
|
2017 |
325 000 |
Źródło: opracowanie własne na podstawie danych ze strony udsc.gov.pl
Najnowsze dane zaprezentowane przez UdsC wskazują, iż według stanu na dzień 28 lutego 2021 r., już 468 tys. cudzoziemców posiada ważne zezwolenia na pobyt w Polsce.
Przewlekłość postępowań administracyjnych
Kluczowym postulatem stawianym przez polskich pracodawców odnośnie świadczenia pracy w Polsce przez cudzoziemców spoza obszaru UE/EOG, jest zdecydowane uproszczenie i usprawnienie procedur migracyjnych. Chodzi nie tylko o szybsze procedowanie wniosków na pobyt, ale także uproszczenie ścieżki w przypadku legalizacji samej pracy, także na okoliczność np. zmiany stanowiska (wymagającej aktualnie w przeważającej części przypadków zawnioskowania przez pracodawcę o nowe zezwolenie na pracę). Prace nad zmianami legislacyjnymi w tym obszarze trwają, niemniej jednak zauważyć należy, iż czas trwania procedury udzielenia zezwolenia na pobyt w urzędzie wojewódzkim systematycznie ulega wydłużeniu.
W 2020 r. wyniósł on średnio aż 258 dni (w 2019 – 229 dni, w 2018 – 206 dni), przy czym rekordowy był w Dolnośląskim Urzędzie Wojewódzkim, gdzie wyniósł 538 dni (wydłużenie aż o 141 dni względem roku poprzedniego). Z kolei najkrócej na wydanie decyzji przyszło czekać cudzoziemcom (z których blisko połowę stanowili Białorusini), którzy złożyli wniosek w województwie podlaskim; tam czas oczekiwania wyniósł „tylko” 104 dni. Warto dodać, że Kodeks Postępowania Administracyjnego przewiduje 1 miesiąc (a w uzasadnionych przypadkach – 2 miesiące) na załatwienie sprawy. Wydaje się, iż bez wyciągnięcia wniosków z prostego faktu natury arytmetycznej - lawinowego, 5-krotnego wzrostu składanych wniosków na pobyt w ostatnich 7 latach, przy znikomym wzmocnieniu liczebnym i jakościowym urzędników prowadzących sprawy - o realnych zmianach w najbliższej przyszłości trudno mówić.
Cena promocyjna: 99 zł
|Cena regularna: 99 zł
|Najniższa cena w ostatnich 30 dniach: zł
ZUS – rekordowa liczba zarejestrowanych cudzoziemców
Zobrazowanie dynamiki wzrostu liczby cudzoziemców pracujących w Polsce przynoszą także dane opublikowane przez ZUS. Przy zróżnicowanej ocenie samej migracji „obcej” siły roboczej do Polski , a związanej z szerszym problemem integracji społecznej i kulturowej - udział cudzoziemców w polskim rynku pracy - przy niskim progu wieku przechodzenia na emeryturę w Polsce, dużej podaży pracy i niskiej stopie bezrobocia („nie pracuje ten, co nie chce pracować”) - stanowi istotny wkład w polskie PKB i „źródło zasilania” dla ZUS.
We wpisie z 11 maja bieżącego roku na profilu ZUS na portalu społecznościowym pojawiła się informacja, iż w kwietniu 2021 r. liczba obcokrajowców zgłoszonych do ubezpieczeń społecznych przekroczyła 780 tys. Daje to wynik lepszy aż o 110 tys., względem okresu sprzed marca 2020 (początek pandemii), przy czym dominująca grupę stanowią obywatele Ukrainy (75%).
Wedle stanu na rok 2019 (ostatni dostępny całościowy raport ZUS na ten temat) w przypadku Ukrainy - na szerszym planie czasowym - mowa o blisko 5-krotnym wzroście względem roku 2015 oraz 29,5-krotnym wzroście względem roku 2008 (kiedy to w ZUS zarejestrowanych było tylko nieco ponad 16 tys. Ukraińców). Przy zachowaniu proporcji, o jeszcze większej dynamice można mówić w przypadku obywateli Gruzji (ponad 10 tys., zarejestrowanych w 2019 r., co daje 56-krotny wzrost względem roku 2008, kiedy było to jedynie 189 osób).
Szczegółowe informacje o liczbie cudzoziemców zgłoszonych do ZUS dla wybranych obywatelstw za okres 2014-2019 prezentuje poniższa tabela.
Tabela 3.
|
|
2014 |
2015 |
2016 |
2017 |
2018 |
2019 |
|
Cudzoziemcy zgłoszeni do ubezpieczeń: emerytalnego i rentowych |
||||||
|
Ogółem |
124349 |
184188 |
293188 |
440255 |
569724 |
651506 |
|
Obywatelstwo krajów UE |
27349 |
29421 |
31694 |
34116 |
35960 |
37596 |
|
Obywatelstwo krajów spoza UE w tym: Ukraińskie Białoruskie Gruzińskie Rosyjskie Mołdawskie |
97000
49150 7094 408 4178 1767 |
154767
101150 8903 505 4692 2628 |
261494
194418 14351 624 5691 5024 |
406139
316474 24013 2725 6654 6510 |
533764
420723 34143 6931 7569 7656 |
613910
479113 42797 10611 9117 8901 |
Źródło: zus.pl
Analizując prezentowane liczby pamiętać należy, iż nie każdy zarejestrowany w ZUS cudzoziemiec złożył jednocześnie w urzędzie wojewódzkim wniosek o udzielenie zezwolenia na pobyt; zresztą nie każdy obcokrajowiec musi to zrobić (np. w przypadku prac krótkoterminowych lub sezonowych). Stąd wielkości dotyczące złożonych wniosków na pobyt (i w wydanych decyzji) nie są odbiciem liczby cudzoziemców zarejestrowanych w ZUS.
2021: kontynuacja trendów wzrostowych
Urząd do Spraw Cudzoziemców zebrał i zanalizował także dane dotyczące liczby złożonych wniosków i wydanych decyzji w pierwszych dwóch miesiącach 2021 roku, kiedy wciąż nie odwołano stanu zagrożenia epidemicznego i stanu epidemii. Szczegółowe dane prezentuje poniższa tabela.
Tabela 4.
|
Sprawa |
wnioski |
decyzje 01.01.2021 - 28.02.2021 r. |
||
|
pozytywne |
negatywne |
umorzenia |
||
|
pobyt czasowy |
53 640 |
27 110 |
5 721 |
1 466 |
|
pobyt stały |
3 631 |
2 177 |
354 |
134 |
|
pobyt rezyd. UE |
966 |
651 |
117 |
80 |
|
suma |
58 237 |
29 938 |
6 192 |
1 680 |
Źródło: udsc.gov.pl
Jak wynika z powyższego, w okresie styczeń-luty 2021 r. do urzędów wojewódzkich wpłynęło 58,2 tys. wniosków (wzrost o blisko 30% względem analogicznego okresu rok wcześniej). Zdecydowana większość z nich dotyczyła udzielenia zezwolenia na pobyt czasowy (92%) i złożona została przez obywateli Ukrainy (71% ogółu złożonych wniosków) w związku z wykonywaniem przez nich pracy (78% wniosków).
Rozmieszczenie terytorialne jeśli chodzi o złożone wnioski w poszczególnych urzędach pozostało nierównomierne – na wzór lat poprzednich – i koncentrowało się w województwach z dużymi ośrodkami miejskimi (mazowieckie, łódzkie, dolnośląskie oraz na dalszych miejscach: małopolskie i wielkopolskie). Przy czym zauważalna zmiana dotyczy Łódzkiego Urzędu Wojewódzkiego, które względem grudnia 2020 r. awansowało z szóstej na drugą pozycję, jeśli chodzi o liczbę przyjętych wniosków. Dynamika jest tu znacząca – w okresie styczeń-luty 2021 do Wojewody Łódzkiego wpłynęło o 52% więcej wniosków, niż w analogicznym okresie w roku poprzednim (odpowiednio – 6,2 tys. i 3 tys.). Istotny wzrost (40%) we wspomnianym okresie zanotował także Mazowiecki Urząd Wojewódzki; w okresie styczeń-luty 2021 złożono tam 18 tys., względem 11 tys. w roku poprzednim.
W omawianym okresie urzędy wojewódzkie wydały łącznie blisko 22 tys. decyzji, z czego 76% stanowiły decyzje o udzieleniu zezwolenia na pobyt (przy 20% decyzji negatywnych). Postępowania zakończone udzieleniem zezwolenia na pobyt stanowiły zdecydowaną większość; wyjątek stanowi tu Wojewoda Mazowiecki, gdzie decyzje pozytywne stanowiły 61% ogółu wydanych decyzji (przy 35% decyzji odmownych). Konsekwencję tego stanowi wysoki odsetek odwołań i zażaleń w tym województwie (ponaglenia nie są tu wliczane) w sprawach legalizacji pobytu. Samych odwołań do Wojewody Mazowieckiego w okresie styczeń-luty 2021 złożono 1,9 tys., co stanowi aż 73% ogółu odwołań złożonych do wszystkich wojewodów.
Autor: Bartosz Abramowicz, konsultant ds. imigracyjnych, praktyka prawa pracy kancelarii Bird & Bird
Źródła:
https://udsc.gov.pl/statystyki/
https://www.zus.pl/baza-wiedzy/statystyka/opracowania-tematyczne/cudzoziemcy
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.