Zmarł nasz pracownik. Nie był w związku małżeńskim lecz w konkubinacie, z którego 2 dni po jego śmierci urodziło się dziecko. Żyją też rodzice pracownika, z których jedno jest niezdolne do pracy.
Komu i na jakiej podstawie (oświadczenia uprawnionych, orzeczenia sądu, inne dowody) możemy wypłacić wynagrodzenie pracownika oraz odprawę pośmiertną?
Czy jesteśmy związani jakimś terminem?
Na kogo wystawiamy PIT od wynagrodzenia zmarłego pracownika?

Niewypłacone wynagrodzenie zmarłego pracownika należy wypłacić matce dziecka pracownika (uprawnionym może być także rodzic niezdolny do pracy, ale musiałby on spełnić dodatkowe warunki). Wypłaty należy dokonać niezwłocznie po podaniu przez uprawnionych wymaganych danych, a PIT-11 wystawić na matkę dziecka (jeżeli okazałoby się, że jest dwóch uprawnionych - drugi PIT-11 wystawiony być powinien na rodzica zmarłego).
Prawa majątkowe ze stosunku pracy przechodzą po śmierci pracownika w równych częściach na małżonka oraz inne osoby spełniające warunki wymagane do uzyskania renty rodzinnej w myśl przepisów o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych - art. 631 § 2 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. - Kodeks pracy (tekst jedn.: Dz. U. z 1998 r. Nr 21, poz. 94) - dalej k.p. Na podstawie przepisów rozdziału 2 działu III ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jedn.: Dz. U. z 2004 r. Nr 39, poz. 353, z późn. zm.) należy stwierdzić, że renta rodzinna przysługuje poza małżonkiem:
a) dzieciom własnym, dzieciom drugiego małżonka i dzieciom przysposobionym:
– do ukończenia 16 lat,
– do ukończenia nauki w szkole, jeżeli przekroczyły 16 lat życia, nie dłużej jednak niż do osiągnięcia 25 lat życia (jeżeli dziecko osiągnęło 25 lat życia, będąc na ostatnim roku studiów w szkole wyższej, prawo do odprawy przedłuża się do zakończenia tego roku studiów), albo
– bez względu na wiek, jeżeli stały się całkowicie niezdolne do pracy oraz do samodzielnej egzystencji lub całkowicie niezdolne do pracy w powyższych okresach,
b) przyjętym na wychowanie i utrzymanie wnukom, rodzeństwu i innym dzieciom (w tym również w ramach rodziny zastępczej), jeżeli spełniają warunki określone w pkt 1, a ponadto:
– zostały przyjęte na wychowanie i utrzymanie co najmniej na rok przed śmiercią pracownika, chyba że śmierć była następstwem wypadku, oraz
– nie mają prawa do renty po zmarłych rodzicach, a gdy rodzice żyją, jeżeli:
nie mogą zapewnić im utrzymania albo
– pracownik lub jego małżonek był ich opiekunem ustanowionym przez sąd,
c) rodzicom, gdy:
– zmarły bezpośrednio przed śmiercią przyczyniał się do ich utrzymania,
– spełniają odpowiednio warunki określone poniżej dla wdowy i wdowca.
Prawo do renty rodzinnej przysługuje wdowie, jeśli w chwili śmierci męża ukończyła 50 lat lub była niezdolna do pracy, albo wychowuje co najmniej jedno z dzieci, wnuków lub rodzeństwa uprawnione do renty rodzinnej po zmarłym mężu, które nie ukończyły 16. roku życia, a jeżeli uczą się - 18. roku życia, lub są całkowicie niezdolne do pracy. Uprawnienie do renty rodzinnej przysługuje wdowie, jeśli spełnia warunek dotyczący wieku lub niezdolności do pracy w okresie nie dłuższym niż 5 lat od śmierci męża, lub od zaprzestania wychowywania ww. dzieci. Małżonka rozwiedziona oraz wdowa, która w chwili śmierci męża nie pozostawała z nim we wspólności małżeńskiej, ma prawo do renty rodzinnej, jeżeli oprócz spełnienia warunków wymaganych od wdowy, w chwili śmierci męża miała prawo do alimentów z jego strony ustalone wyrokiem sądowym lub ugodą sądową. Wdowa, która nie spełnia żadnego z wymienionych warunków wymaganych do przyznania renty rodzinnej i nie posiada niezbędnych źródeł utrzymania - ma prawo do okresowej renty rodzinnej przez okres jednego roku od dnia śmierci męża albo przez okres uczestniczenia w zorganizowanym szkoleniu mającym na celu uzyskanie kwalifikacji do wykonywania pracy zarobkowej, nie dłużej jednak niż przez 2 lata od śmierci męża. Analogiczne zasady do powyższych stosuje się do wdowca.
Powyższe powoduje, iż w przedstawionej sytuacji osobą uprawnioną będzie niewątpliwie dziecko pracownika. Drugą osobą uprawnioną może być jeden z rodziców zmarłego, pod warunkiem, że zmarły przed śmiercią przyczyniał się do jego utrzymania. Ustawodawca niestety wprowadził kryteriów niedookreślone - jest nim wymóg przyczyniania się przez zmarłego bezpośrednio przed śmiercią do utrzymania rodzica(ów). Ustawodawca nie sprecyzował przy tym co oznaczają zwroty "bezpośrednio przed śmiercią" oraz "przyczynianie się do utrzymania". Dowodem mogą być w tym zakresie oświadczenia zainteresowanych - w spornych przypadkach sprawa powinna być rozstrzygnięta przez sąd. Aby uniknąć wątpliwości pracodawca powinien wziąć od matki dziecka oświadczenie, czy poza dzieckiem są inne osoby spełniające warunki do uzyskania renty rodzinnej.
Przechodząc do tego, komu należy wypłacić świadczenie - uwzględniając fakt, iż dziecko jest niepełnoletnie, wypłaty należy dokonać do rąk matki dziecka. Przepisy nie przewidują w tym wypadku jakiegoś ścisłego terminu - wypłata powinna nastąpić niezwłocznie po złożeniu powyższego oświadczenia przez matkę oraz podaniu przez nią danych koniecznych do wystawienia informacji PIT-11. Formularz ten powinien być wystawiony na osobę, która świadczenie otrzymuje, ale uwzględniając fakt, iż osoba ta jest noworodkiem, a jej dochody i tak będą doliczone do dochodów matki - można wystawić PIT-11 na matkę.
Należy także dodać, iż w przypadku wynagrodzenia niewypłaconego przed śmiercią pracownika stanowić ono będzie przychód podatkowy pochodzący z praw majątkowych. Przejście omawianych praw majątkowych na uprawnionych członków rodziny następuje z pominięciem ogólnych zasad postępowania spadkowego, gdyż przechodzą one na określone osoby niezależnie od tego, czy są one spadkobiercami - zgodnie z art. 922 § 2 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny (Dz. U. Nr 16, poz. 93, z późn. zm.) nie należą do spadku prawa i obowiązki zmarłego ściśle związane z jego osobą, jak również prawa, które z chwilą jego śmierci przechodzą na oznaczone osoby niezależnie od tego, czy są one spadkobiercami.
Członków rodziny, którzy mają prawo do wynagrodzenia pracownika po jego śmierci, nie łączy zazwyczaj stosunek pracy z pracodawcą zmarłego, a jeśli nawet łączy, to wypłacone kwoty nie pochodzą z tego tytułu. Wynagrodzenie wypłacone spadkobiercom stanowi zgodnie z art. 18 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (tekst jedn.: Dz. U. z 2000 r. Nr 14, poz. 176, z późn. zm.) przychód z praw majątkowych. Powoduje to, że płatnik (pracodawca zmarłego) powinien wypłacić należne kwoty pobierając 19% podatek dochodowy (zaliczkę), wykazać go w kwocie zbiorczej na formularzu PIT-4 (razem z podatkiem m.in. od umowy o dzieło), a na koniec roku wystawić PIT-11.