Poza pracodawcą - osobami kierującymi pracownikami są pracownicy nadzoru: dyrektorzy, kierownicy, mistrzowie i brygadziści, a nawet osoby doraźnie wyznaczone do pokierowania wykonaniem określonego zadania przez grupę pracowników.

Obowiązki i prawa

Warto zwrócić uwagę na zależność między obowiązkami a prawami pracowników oraz pracodawców (osób kierujących pracownikami). Otóż przepisy ochrony pracy są skonstruowane zgodnie z następującą regułą: To co jest obowiązkiem pracodawcy (kierownika) stanowi prawo (jest przywilejem) pracownika i odwrotnie - obowiązki pracownika są prawem (uprawnieniem do egzekwowania) pracodawcy lub kierownika.

Osoby kierujące pracownikami powinny znać (i przestrzegać) wszystkie regulacje prawne dotyczących bezpieczeństwa i higieny pracy. Wskazane jest przy tym, aby obowiązki pracodawcy oraz osób kierujących pracownikami, traktować łącznie, ponieważ kompetentny pracodawca powinien znać nie tylko jemu wprost przypisane obowiązki, lecz także obowiązki swoich podwładnych. I odwrotnie - kadra kierownicza powinna znać nie tylko swoje obowiązki, lecz także obowiązki i uprawnienia swojego przełożonego, bo tylko wówczas możliwe będzie sprawne, bez nieporozumień i stresów, kierowanie firmą i pracą poszczególnych grup pracowniczych. Jest to tym bardziej konieczne, że ustawa z dnia 26 czerwca 1998 r. - Kodeks pracy – dalej k.p., poza art. 212 – nie wyodrębnia obowiązków osób kierujących pracownikami, ale w praktyce odpowiedzialność tych osób jest równie poważna jak pracodawcy.

Istota funkcji kierowniczej

Pracownik kierujący innymi pracownikami jest zobowiązany do stałego czuwania nad tym, żeby praca podległych mu pracowników była realizowana zgodnie z przepisami i zasadami bhp. Wynika to z samej istoty funkcji kierowniczej, co oznacza, że dla uznania odpowiedzialności takiego pracownika nie jest konieczny np. dodatkowy zakres obowiązków dotyczący wymagania od innych przestrzegania obowiązków wynikających z przepisów i zasad bhp.

Podstawowe obowiązki pracodawców zawarte w k.p. są dosyć rozbudowane (ponad 80), natomiast obowiązki osób kierujących pracownikami - można znaleźć tylko w art. 207 § 3 i art. 212 k.p. Zgodnie z art. 207 § 3 k.p. osoba kierująca pracownikami jest obowiązana znać, w zakresie niezbędnym do wykonywania ciążących na niej obowiązków - przepisy o ochronie pracy, w tym przepisy oraz zasady bezpieczeństwa i higieny pracy.

Zasady bhp

Osoby kierujące pracownikami powinny znać zasady bezpieczeństwa i higieny pracy dotyczące zwłaszcza prac występujących w ich firmie. Zasady bhp – to nie pisane literą prawa, czyli nie ujęte w żadnym przepisie bhp, reguły lub metody postępowania, ukształtowane w procesie pracy oraz wynikające z doświadczenia życiowego i zawodowego, wiedzy technicznej, a nawet z logicznego rozumowania, których przestrzeganie służy ochronie życia lub zdrowia pracownika i tym samym zapewnieniu faktycznego bezpieczeństwo pracy.

Obowiązki osoby kierującej

Na mocy art. 212 k.p. osoba kierująca pracownikami jest obowiązana (podobnie jak pracodawca):

1) organizować stanowiska pracy zgodnie z przepisami i zasadami bhp;

2) dbać o sprawność środków ochrony indywidualnej oraz ich stosowanie zgodnie z przeznaczeniem;

3) organizować, przygotowywać i prowadzić prace, uwzględniając zabezpieczenie pracowników przed wypadkami przy pracy, chorobami zawodowymi i innymi chorobami związanymi z warunkami środowiska pracy;

4) dbać o bezpieczny i higieniczny stan pomieszczeń pracy i wyposażenia technicznego, a także o sprawność środków ochrony zbiorowej i ich stosowanie zgodnie z przeznaczeniem;

5) egzekwować przestrzeganie przez pracowników przepisów oraz zasad bhp;

6) zapewniać wykonanie zaleceń lekarza sprawującego opiekę zdrowotną nad pracownikami.

(...)

Podstawowy obowiązek pracownika i przełożonego

Kierujący pracą, w razie stwierdzenia poważniejszych naruszeń przepisów bhp przez pracowników, powinien wyciągać wobec nich konsekwencje służbowe, a jeżeli nie jest pracodawcą - odpowiedni wniosek powinien skierować do pracodawcy.

Przestrzeganie przepisów i zasad bhp przez pracownika stanowi bowiem jego podstawowy obowiązek, którego naruszenie wyczerpuje pojęcie „ciężkiego naruszenia podstawowychobowiązków pracowniczych" (art. 52 § 1 pkt 1 k.p.) i może być podstawą do ukarania nie tylko w ramach odpowiedzialności porządkowej, lecz nawet do rozwiązania umowy o pracę bez wypowiedzenia. 

(...)

Kierownik to też pracownik

Kierownik to też pracownik - pracownikami bowiem są również osoby kierujące innymi pracownikami, co oznacza, że obciążają je obowiązki wynikają zarówno ze statusu pracownika (art. 211 k.p.), jak i kierownika (art. 212 k.p). W wyroku z dnia 3 grudnia 1963 r., II PR 558/63, OSNPG 1964, nr 8, poz. 57 Sąd Najwyższy przyjął, że sam fakt wydania nakazu pracowania zgodnie z przepisami bhp lub zakazu stosowania niewłaściwych metod pracy nie jest wystarczający, jeżeli kierownik (pracodawca) zapomina o obowiązku dopilnowania, aby te nakazy i zakazy były przez pracowników przestrzegane.

Na ogół bowiem kierownik ma (powinien mieć) większą świadomość skutków nieprzestrzegania przepisów, co daje podstawę do surowszej odpowiedzialności za nie reagowanie i dopuszczanie możliwości zaistnienia wypadku przy pracy.

Odpowiedzialność pracodawcy i kierownika

Kierownik, czyli osoba kierująca pracownikami, ma obowiązek organizowania stanowisk pracy zgodnie z przepisami bhp. Identycznie sformułowany obowiązek odnosi się do pracodawców. Jaka jest jednak różnica w wypełnianiu tego obowiązku przez pracodawcę i przez kierownika? Otóż, pracodawca ponosi odpowiedzialność za organizację stanowisk pracy w całej firmie, natomiast kierownik odpowiada tylko za przydzielony mu odcinek pracy.(...)

Kierujący pracą, w razie stwierdzenia poważniejszych naruszeń przepisów bhp przez pracowników, powinien wyciągać wobec nich konsekwencje służbowe, a jeżeli nie jest pracodawcą - odpowiedni wniosek powinien skierować do pracodawcy. Przestrzeganie przepisów i zasad bhp przez pracownika stanowi bowiem jego podstawowy obowiązek, którego naruszenie bez wątpienia wyczerpuje pojęcie „ciężkiego naruszenia podstawowych obowiązków pracowniczych" (art. 52 § 1 pkt 1 k.p.) i może być podstawą do ukarania nie tylko w ramach odpowiedzialności porządkowej, lecz nawet do rozwiązania umowy o pracę bez wypowiedzenia.

Pracodawca powinien więc stanowczo wymagać od kadry kierowniczej przestrzegania przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy zarówno przez nich samych, jak i przez ich podwładnych.

Cały komentarz znajdziesz w Serwisie BHP.