Czy przepis § 103 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy (tekst jedn.: Dz. U. z 2003 r. Nr 169, poz. 1650 z późn. zm.) należy rozumieć jako obowiązek posiadania prysznica wszędzie tam gdzie występuje substancja żrąca?

Zgodnie z obowiązującymi przepisami istnieje obowiązek posiadania natrysku awaryjnego wszędzie tam, gdzie znajduje się substancja żrąca. Nie ma tutaj znaczenia ilość substancji żrącej oraz rodzaj wykonywanych czynności przez pracownika z substancją żrącą.
Wyposażenie pomieszczeń pracy w natryski awaryjne, ich rodzaj i ilość powinno zależeć nie tylko od samego występowania na stanowisku pracy substancji żrących, lecz także od rodzaju wykonywanej pracy związanej z substancją żrącą i ilością substancji żrącej.
Obowiązek posiadania natrysku awaryjnego wynika, z rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy (tekst jedn.: Dz. U. z 2003 r. Nr 169, poz. 1650 z późn. zm.) - dalej r.o.b.h.p.
W § 103 ust. 1 r.o.b.h.p. wskazano obowiązek zainstalowania natrysków ratunkowych (prysznice bezpieczeństwa) do obmycia całego ciała oraz oddzielnych natryski (prysznice) do przemywania oczu.

Jeżeli podczas procesów pracy występuje niebezpieczeństwo oblania pracowników środkami żrącymi lub zapalenia odzieży na pracowniku - nie dalej niż 20 m w linii poziomej od stanowisk, na których wykonywane są te procesy, powinny być zainstalowane natryski ratunkowe (prysznice bezpieczeństwa) do obmycia całego ciała oraz oddzielne natryski (prysznice) do przemywania oczu.
Natryski powinny, w razie potrzeby, umożliwiać ich natychmiastowe uruchomienie samoczynne lub w inny sposób - z uwzględnieniem ograniczonej sprawności osób z nich korzystających. Natryski i urządzenia powinny być zasilane wodą nieogrzewaną i działać niezawodnie bez względu na warunki atmosferyczne.
Obowiązek posiadania natrysku awaryjnego wszędzie tam, gdzie znajduje się substancja żrąca wynika także z Rozporządzenia Ministra Gospodarki Przestrzennej i Budownictwa z dnia 27 stycznia 1994 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy przy stosowaniu środków chemicznych do uzdatniania wody i oczyszczania ścieków (Dz. U. Nr 21, poz. 73) - dalej r.w.o.ś.
Zgodnie z § 13 r.w.o.ś. w obiektach lub w pomieszczeniach, w których są transportowane, przechowywane lub używane kwasy i zasady nieorganiczne, należy zainstalować wodne natryski ratunkowe oraz zapewnić środki do przemywania oczu wodą i substancjami neutralizującymi.
Kolejnym argumentem przeważającym, za stosowaniem natrysków awaryjnych przy każdej pracy z substancją żrącą jest to, że w każdej sytuacji, kiedy pracownicy wchodzą w kontakt z substancjami żrącymi istnieje prawdopodobieństwo wypadku. Ponieważ możliwym następstwem wypadku jest np. skażenie ciała i/lub oczu substancjami szkodliwymi dla zdrowia dlatego bardzo ważne jest udzielenie szybkiej pierwszej pomocy, którą to umożliwiają prysznice do ciała i oczu.

Wyniki analizy ryzyka zawodowego związanego z występującą lub stosowaną substancją żrącą, która wskazuje poziom ryzyka zawodowego dla pracowników, mogą wskazywać ilość i rodzaj natrysków awaryjnych oraz miejsce ich lokalizacji. Analiza ryzyka zawodowego może wskazywać także propozycje innych zamiennych rozwiązań chroniących pracowników przed substancjami żrącymi. Wynik analizy ryzyka zawodowego na poziomie niskim, nie powinien oznaczać jednak tego, że nie należy montować natrysków awaryjnych w pomieszczeniach pracy.
Wytyczne obowiązujące dla Europy w zakresie natrysków awaryjnych zostały ustalone w normie EN 15154. Ta norma dzieli się na części poświęcone prysznicom do ciała z przyłączem wody (część 1) oraz prysznicom do oczu z przyłączem wody (część 2).
Norma EN 15154 składa się z następujących części, objętych ogólnym tytułem "Natryski awaryjne":
•Część 1: Stacjonarne natryski awaryjne dla laboratoriów
•Część 2: Stacjonarne myjki do oczu
•Część 3: Przenośne natryski awaryjne
•Część 4: Przenośne myjki do oczu

Stacjonarny natrysk awaryjny jest to natrysk awaryjny na stałe zamontowany i podłączony do stałego źródła zasilania w wodę, przeznaczony do dostarczania wody w ilości wystarczającej do opłukania całego ciała.
Natrysk awaryjny jest to urządzenie specjalnie zaprojektowane i przeznaczone do dostarczania płynu spłukującego, w celu zgaszenia ognia oraz dostatecznego spłukania substancji szkodliwych lub ich rozcieńczenia, dzięki czemu stają się nieszkodliwe.

Parametry użytkowe dla natrysku awaryjnego użytkowanego w laboratoriach:
1. Natrysk awaryjny powinien być zdolny do dostarczania wody w określonej ilości przez minimum 15 minut.
2. Właściwa prędkość wypływu wody wynosi 60 l/min.
3. Prędkość strumienia wodnego powinna być na tyle niska, aby nie powodować obrażeń u użytkownika.
4. Do zasilania natrysku awaryjnego wymagana jest woda pitna lub woda o podobnej jakości
5. Materiały stosowane do budowy natrysku nie powinny pogarszać jakości wody, ani jej zanieczyszczać
6. Z każdym natryskiem należy dostarczyć znak bezpieczeństwa zgodny z normą ISO 3864-1, umieszczany w pobliżu natrysku.

Szanse
PN-EN 15154-1:2006 (U) - Prysznice ratunkowe -- Bezpieczeństwo w laboratorium -- Część 1: Prysznice do ciała przyłączone do instalacji wodociągowej
PN-EN 15154-2:2006 (U) - Prysznice ratunkowe -- Bezpieczeństwo w laboratorium -- Część 2: Myjki do oczu przyłączone do instalacji wodociągowej
PN-EN 15154-3:2009 (U) - Prysznice ratunkowe -- Część 3: Prysznice do ciała nie przyłączone do instalacji wodociągowej
PN-EN 15154-4:2009 (U) - Prysznice ratunkowe -- Część 4: Myjki do oczu nie przyłączone do instalacji wodociągowej

Krzysztof Zamajtys