Pytanie pochodzi z publikacji Serwisu BHP.
Minimalne wymagania dotyczące pracy wykonywanej w strefie nr 2 zagrożenia wybuchem określone są w rozporządzeniu Ministra Gospodarki z dnia 8 lipca 2010 r. w sprawę minimalnych wymagań, dotyczących bezpieczeństwa i higieny pracy, związanych z możliwością wystąpienia w miejscu pracy atmosfery wybuchowej (Dz. U. Nr 138, poz. 931) - dalej r.m.p.a.w. Rozporządzenie określa minimalne wymagania dotyczące bezpieczeństwa i higieny pracy w środowisku pracy, w którym z przyczyn wynikających z cech miejsca pracy, urządzeń lub używanych substancji i mieszanin może wystąpić atmosfera wybuchowa.
Przez przestrzenie zagrożone wybuchem należy rozumieć (§ 2 r.m.p.a.w.) przestrzenie, w których może wystąpić atmosfera wybuchowa w ilościach wymagających podjęcia specjalnych środków w celu zapewnienia bezpieczeństwa i higieny pracy. Przez atmosferę wybuchową należy rozumieć mieszaninę z powietrzem w warunkach atmosferycznych, substancji palnych w postaci gazów, par, mgieł lub pyłów, w której po wystąpieniu zapłonu, spalanie rozprzestrzenia się na całą niespaloną mieszaninę.
Pracodawca (§ 4 r.m.p.a.w.) w celu zapobieżenia wybuchom i zapewnienia ochrony przed skutkami wybuchów powinien stosować, odpowiednie do rodzaju działalności, techniczne lub organizacyjne środki ochronne. Określając środki ochronne, w celu zapewnienia ochrony zdrowia i bezpieczeństwa osób pracujących pracodawca powinien zapewnić, w podanej kolejności - realizację następujących celów:
1) zapobiegać tworzeniu się atmosfery wybuchowej;
2) zapobiegać wystąpieniu zapłonu atmosfery wybuchowej;
3) ograniczać szkodliwy efekt wybuchu.
Pracodawca w ustalonym przez siebie terminie, określonym w dokumencie zabezpieczenia przed wybuchem, powinien dokonywać systematycznego przeglądu stosowanych środków ochronnych, a w przypadku wystąpienia zmian mających wpływ na realizację celów - podjęte środki powinny podlegać niezwłocznemu przeglądowi i weryfikacji. Pracodawca powinien dokonać kompleksowej oceny ryzyka związanego z możliwością wystąpienia w miejscach pracy atmosfery wybuchowej, biorąc pod uwagę, co najmniej:
1) prawdopodobieństwo oraz czas występowania atmosfery wybuchowej;
2) prawdopodobieństwo wystąpienia oraz uaktywnienia się źródeł zapłonu, w tym wyładowań elektrostatycznych;
3) eksploatowane przez pracodawcę instalacje, używane substancje i mieszaniny, zachodzące procesy oraz ich wzajemne oddziaływania;
4) rozmiary przewidywanych skutków wybuchu.
Pracodawca powinien (§ 5 r.m.p.a.w.) podzielić przestrzenie zagrożone wybuchem (uwzględniając warstwy, osady pyłu oraz nagromadzony pył, jako źródła mogące wytwarzać atmosferę wybuchową) na strefy, klasyfikując je na podstawie prawdopodobieństwa i czasu występowania atmosfery wybuchowej, jako strefy: 0, 1, 2, 20, 22. Strefa 2 jest przestrzenią, w której atmosfera wybuchowa zawierająca mieszaninę z powietrzem substancji palnych w postaci gazów, par, mgieł, nie występuje w trakcie normalnego działania, a w przypadku wystąpienia, utrzymuje się przez krótki okres.
Pracodawca powinien zapewnić spełnienie minimalnych wymagań określonych w § 8-16 r.m.p.a.w., dotyczących bezpieczeństwa i higieny pracy, związanych z możliwością wystąpienia w miejscu pracy atmosfery wybuchowej, w odniesieniu do stref wybuchowych. Przestrzenie, w których istnieje możliwość wystąpienia atmosfery wybuchowej w ilościach zagrażających bezpieczeństwu i zdrowiu, pracodawca powinien oznaczyć, w miejscach wstępu - znakiem określonym w załączniku do rozporządzenia. Udostępnione przez pracodawcę miejsca pracy, w których istnieje możliwość wystąpienia atmosfery wybuchowej, powinny (§ 6 r.m.p.a.w.) spełniać minimalne wymagania określone w § 8-16 r.m.p.a.w. Jeżeli w miejscach pracy, w których może wystąpić atmosfera wybuchowa, dokonana została zmiana: modyfikacja lub przebudowa - pracodawca powinien podjąć niezbędne działania w celu niezwłocznego dostosowania tych miejsc do minimalnych wymagań. Na podstawie oceny ryzyka pracodawca, przed udostępnieniem miejsca pracy, powinien (§ 7 r.m.p.a.w.) sporządzić dokument zabezpieczenia przed wybuchem. W przypadku gdy miejsce pracy, znajdujące się w nim urządzenia lub organizacja pracy, zostały poddane zmianom mogącym mieć wpływ na wynik oceny ryzyka - pracodawca powinien niezwłocznie dokonać aktualizacji dokumentu. Dokument powinien zawierać dane określone w § 6 r.m.p.a.w.
W § 8-16 r.m.p.a.w. określono minimalne wymagania dotyczące bezpieczeństwa i higieny pracy związane z możliwością wystąpienia w miejscu pracy atmosfery wybuchowej. Zgodnie z tymi wymaganiami pracodawca powinien (§ 9 r.m.p.a.w.) zapewnić osobom pracującym w miejscach, w których istnieje możliwość wystąpienia atmosfery wybuchowej, odpowiednie szkolenie dotyczące ochrony przed wybuchem, prowadzone w ramach szkoleń w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy. Odpowiednio do wymagań określonych w dokumencie zabezpieczenia przed wybuchem:
1) prace w przestrzeniach zagrożonych wybuchem powinny być wykonywane zgodnie z pisemnymi instrukcjami wydanymi przez pracodawcę;
2) powinien być stosowany system zezwoleń na wykonywanie pracy w odniesieniu do wykonywania czynności niebezpiecznych oraz czynności, które wpływają na inną wykonywaną pracę, stwarzając zagrożenie, zezwolenia na wykonywanie pracy powinna wydawać przed rozpoczęciem pracy, osoba pracująca, wyznaczona przez pracodawcę.
Palne gazy, pary, mgły lub pyły, które mogą spowodować zagrożenie wybuchem i zostały uwolnione lub wyemitowane zarówno umyślnie, jak i nieumyślnie, powinny (§ 10 r.m.p.a.w.) być odpowiednio kierowane lub usuwane w bezpieczne miejsca, a jeżeli jest to niewykonalne, bezpiecznie gromadzone lub zabezpieczane w inny właściwy sposób. Jeżeli atmosfera wybuchowa zawiera różne rodzaje palnych gazów, par, mgieł lub pyłów, należy stosować środki ochronne odpowiadające największemu potencjalnemu zagrożeniu. Zapobieganie zagrożeniu zapłonem powinno także uwzględniać ładunki elektrostatyczne przenoszone lub wytwarzane przez osoby pracujące lub środowisko pracy. Tam, gdzie atmosfera wybuchowa może pojawić się w ilościach zagrażających bezpieczeństwu i zdrowiu, na podstawie przeprowadzonej oceny ryzyka, pracodawca powinien zapewnić osobom pracującym odpowiednie ubiory, które nie będą przyczyniać się do powstania wyładowań elektrostatycznych mogących wywołać zapłon atmosfery wybuchowej. Instalacji, urządzeń, systemów ochronnych i elementów łączących, w szczególności kabli, przewodów, rur, należy (§ 11 r.m.p.a.w.) używać jedynie wtedy, gdy w dokumencie zabezpieczenia przed wybuchem określono, że mogą być one bezpiecznie używane w atmosferze wybuchowej. Wymóg ten należy stosować do urządzeń oraz elementów łączących, które nie są uważane za urządzenia lub systemy ochronne w rozumieniu przepisów dotyczących zasadniczych wymagań dla urządzeń i systemów ochronnych przeznaczonych do użytku w przestrzeniach zagrożonych wybuchem, jeżeli włączenie ich do instalacji może spowodować zagrożenie zapłonem. Pracodawca powinien podjąć wszelkie niezbędne środki, aby przeciwdziałać błędnym połączeniom elementów łączących. Pracodawca powinien (§ 12 r.m.p.a.w.) podjąć wszelkie niezbędne środki w celu zapewnienia, że miejsca pracy, urządzenia oraz elementy łączące, dostępne osobom pracującym zostały zaprojektowane, wykonane, połączone i zainstalowane, a także są utrzymywane i działają w sposób minimalizujący zagrożenie wybuchem. Środki te, powinny zapobiegać wybuchowi, a w razie jego wystąpienia, utrzymywać go pod kontrolą i minimalizować jego rozprzestrzenianie się w miejscu pracy lub w urządzeniach, a także minimalizować jego skutki dla osób pracujących. Jeżeli wystąpi taka konieczność, pracodawca powinien zapewnić, aby osoby pracujące zostały ostrzeżone za pomocą optycznych lub dźwiękowych sygnałów alarmowych, tak aby mogły opuścić przestrzeń zagrożoną przed zaistnieniem warunków powodujących wybuch. Stosownie do wymagań określonych w dokumencie zabezpieczenia przed wybuchem, pracodawca powinien zapewnić (§ 13 r.m.p.a.w.) warunki ewakuacji, które w sytuacji pojawienia się zagrożenia wybuchem umożliwią osobom znajdującym się w przestrzeni zagrożonej wybuchem szybkie i bezpieczne jej opuszczenie. W przypadku gdy miejsce pracy, w którym może wystąpić atmosfera wybuchowa, ma być udostępnione osobom pracującym po raz pierwszy, należy (§ 14 r.m.p.a.w.) zweryfikować jego ogólne bezpieczeństwo w zakresie zabezpieczenia przed wybuchem. Przed udostępnieniem miejsca pracy należy sprawdzić, czy zostały spełnione wszystkie warunki niezbędne do zapewnienia takiego zabezpieczenia. Dla ważności przeprowadzonej weryfikacji wszystkie warunki niezbędne do zapewnienia ochrony przeciwwybuchowej zweryfikowanego miejsca muszą pozostać niezmienione. Weryfikacji powinny dokonać wskazane przez pracodawcę osoby pracujące, posiadające specjalistyczne doświadczenie lub kwalifikacje zawodowe w zakresie zabezpieczenia przed wybuchem. Tam gdzie ocena ryzyka wykaże to za niezbędne:
1) urządzenia i systemy ochronne, których uszkodzenie zasilania może spowodować wystąpienie dodatkowych zagrożeń, powinny mieć zapewnioną możliwość bezpiecznego działania, niezależnie od pozostałych elementów instalacji;
2) włączone do procesów automatycznych urządzenia i systemy ochronne wykazujące odchylenia od normalnych warunków działania powinny mieć możliwość ich ręcznego odłączenia przez uprawnione osoby, z zastrzeżeniem, że nie będzie to negatywnie wpływać na warunki bezpieczeństwa;
3) w przypadku uruchamiania systemu wyłączenia awaryjnego zakumulowane energie powinny zostać możliwie szybko i bezpiecznie rozproszone lub odizolowane aby przestały stanowić źródło zagrożenia (§ 15 r.m.p.a.w.).
Jeżeli dokument zabezpieczenia przed wybuchem, sporządzony na podstawie oceny ryzyka, nie stanowi inaczej, urządzenia i systemy ochronne dla wszystkich przestrzeni, w których istnieje możliwość wystąpienia atmosfery wybuchowej, powinny być (§ 16) wybierane przez pracodawcę spośród kategorii oznaczonych jako kategoria: 1, 2 lub 3, określonych w rozporządzeniu Ministra Gospodarki z dnia 22 grudnia 2005 r. w sprawie zasadniczych wymagań dla urządzeń i systemów ochronnych przeznaczonych do użytku w przestrzeniach zagrożonych wybuchem (Dz. U. Nr 263, poz. 2203). W strefie 2 zagrożenia wybuchem należy stosować - urządzenia kategorii: 1, 2 lub 3.
Podczas prac prowadzonych w atmosferze wybuchowej należy również stosować przepisy zawarte w rozporządzeniu Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 7 czerwca 2010 r. w sprawie ochrony przeciwpożarowej budynków, innych obiektów budowlanych i terenów (Dz. U. Nr 109, poz. 719), szczególnie Rozdziału 8 "Prace niebezpieczne pod względem pożarowym oraz ocena zagrożenia wybuchem".
Przedstawione wyżej przepisy nie wymagają stosowania podłóg w wykonaniu antyelektrostatycznym, wymagają natomiast od pracodawcy aby zapewnił osobom pracującym odpowiednie ubiory, które nie będą przyczyniać się do powstania wyładowań elektrostatycznych mogących wywołać zapłon atmosfery wybuchowej. Podczas pracy z użyciem izobutanu należy stosować się do zaleceń i ostrzeżeń zawartych w karcie charakterystyki.
Więcej na ten temat w Serwisie BHP.