Odpowiedź:

Szczegółowe wymagania bhp przy czyszczeniu strumieniowo-ściernym (z wyjątkiem czyszczenia powierzchni metodami strumieniowo-ściernymi za pomocą urządzeń typu wirnikowego) określa rozporządzenie Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 14 stycznia 2004 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy przy czyszczeniu powierzchni, malowaniu natryskowym i natryskiwaniu cieplnym (Dz. U. Nr 16, poz. 156) – dalej r.b.h.m.n. Informuje ono, że rodzaj środków ochrony indywidualnej, które należy stosować zależy od technologii czyszczenia oraz występujących czynników niebezpiecznych i szkodliwych dla zdrowia pracownika i osób przebywających w strefie pracy.

Uzasadnienie:

Przepisy r.b.h.m.n. określa wymagania bhp w zakresie:

- czyszczenia powierzchni metodami strumieniowo-ściernymi przy użyciu urządzeń z otwartym lub zamkniętym obiegiem ścierniwa, w strumieniu sprężonego powietrza, wody lub mieszaniny wody i sprężonego powietrza;

- natryskiwania lub napylania powierzchni wyrobami lakierowymi w postaci płynnej lub proszku, przy użyciu urządzeń natryskowych lub napylających;

- natryskiwania cieplnego powierzchni metali przy użyciu pistoletowych urządzeń łukowych, plazmowych i płomieniowych - w tym naddźwiękowych i detonacyjnych.

Przepisów r.b.h.m.n. nie stosuje się do procesów:

- czyszczenia powierzchni metodami strumieniowo-ściernymi za pomocą urządzeń typu wirnikowego;

- natryskiwania cieplnego wykonywanego w zamkniętych komorach o obniżonym ciśnieniu lub wypełnionych gazem obojętnym oraz pod wodą;

- malowania w hermetycznych komorach, przy których pracownik obsługujący urządzenie odizolowany jest od szkodliwego środowiska.

Zgodnie z § 3 r.b.h.m.n. do czyszczenia powierzchni powinno stosować się:

1) ścierniwa metalowe, w szczególności:

a) śrut ostrokątny lub kulisty staliwny albo żeliwny,

b) cięty drut stalowy;

2) ścierniwa niemetalowe, w szczególności:

a) piaski kwarcowe w metodach pneumatycznych mokrych i wilgotnych,

b) elektrokorund,

c) ścierniwa odpadowe, w tym żużel pomiedziowy, paleniskowy, wielkopiecowy,

d) rozdrobnione skały i minerały, w tym oliwin, staurolit, dolomit, granit i inne,

e) inne ścierniwa sztucznie wytworzone i organiczne.

Do czyszczenia powierzchni niedopuszczalne jest stosowanie suchego piasku kwarcowego jako ścierniwa lub dodatku do innych ścierniw. Podczas stosowania w pomieszczeniach ścierniw z rozdrobnionych skał i minerałów, zawierających wolną krzemionkę, należy oznaczać w tym pomieszczeniu stężenie pyłu całkowitego i respirabilnego, którego wartości nie mogą być wyższe od podanych w załączniku nr 1 do rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 6 czerwca 2014 r. w sprawie najwyższych dopuszczalnych stężeń i natężeń czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy (Dz. U. poz. 817).

Według § 4 r.b.h.m.n. stanowiska pracy usytuowane na otwartej przestrzeni powinny być oznakowane tablicami informacyjno-ostrzegawczymi oraz tak zlokalizowane, aby nie powodowały zagrożeń dla bezpieczeństwa i zdrowia pracowników oraz osób postronnych. Po oczyszczeniu powierzchni resztki zużytego ścierniwa i inne zanieczyszczenia należy usunąć z miejsca pracy i przekazać do regeneracji lub utylizacji.

Zgodnie z § 5 r.b.h.m.n. czyszczenie powierzchni z powłok lakierowych zawierających związki ołowiu lub inne toksyczne składniki przy użyciu urządzeń z otwartym obiegiem ścierniwa powinno odbywać się wyłącznie na stanowisku pracy szczelnie osłoniętym i wyposażonym w układ filtracyjno-wentylacyjny.

Dopuszczalne jest stosowanie w pomieszczeniu zamkniętym przenośnych i przewoźnych urządzeń do obróbki podciśnieniowej z zamkniętym obiegiem ścierniwa, pod warunkiem że są wyposażone w układ filtracyjno-wentylacyjny i zasobnik pyłu. Komory robocze przeznaczone do czyszczenia powierzchni powinny być podłączone do ssących układów filtracyjno-wentylacyjnych i w taki sposób zabezpieczone, aby wyeliminować możliwość zapylenia pomieszczenia, w którym zostały zainstalowane.

W myśl § 8 r.b.h.m.n. stanowiska pracy, przy których odbywa się czyszczenie powierzchni, powinny być wyposażone w instrukcję bhp uwzględniającą wymagania dotyczące:

- zasad obsługi, konserwacji oraz kontroli urządzeń używanych w procesie czyszczenia powierzchni metali i innych materiałów konstrukcyjnych;

- rodzajów środków ochrony indywidualnej, które należy stosować w zależności od technologii czyszczenia oraz występujących czynników niebezpiecznych i szkodliwych dla zdrowia pracownika i osób przebywających w strefie pracy.

Niedopuszczalne jest stosowanie urządzeń do strumieniowo-ściernego czyszczenia powierzchni niewyposażonych w system umożliwiający zamknięcie wypływu ścierniwa z dyszy roboczej bezpośrednio przez pracownika wykonującego proces czyszczenia. System powinien być tak skonstruowany, aby w razie wypuszczenia z rąk pracownika dyszy roboczej nastąpiło niezwłoczne zamknięcie dopływu ścierniwa do dyszy. System zamknięcia wypływu ścierniwa należy kontrolować przed rozpoczęciem pracy i w przypadku jego wadliwej pracy.

Zgodnie z § 9 r.b.h.m.n. pracownicy obsługujący urządzenia przeznaczone do czyszczenia powierzchni zainstalowane w komorach roboczych powinni być asekurowani przez co najmniej jednego pracownika znajdującego się na zewnątrz komory roboczej.

Pracownicy obsługujący urządzenia zainstalowane w komorze roboczej powinni być wyposażeni w środki ochrony indywidualnej, o których mowa w § 8 ust. 1 pkt 2 r.b.h.m.n.

Praca w komorze roboczej powinna trwać jednorazowo nie dłużej niż 40 minut, a przerwa powinna trwać co najmniej 20 minut, podczas której pracownicy powinni przebywać w miejscu z dopływem czystego powietrza. Komora robocza powinna być wyposażona w świetlny sygnalizator pracy informujący o zagrożeniach oraz awaryjny wyłącznik urządzeń. Drzwi wejściowe do komory roboczej powinny być otwierane dopiero po uprzednim odpyleniu jej wnętrza.

Wielokrotność wymiany powietrza w komorze roboczej powinna zapewniać dobrą widoczność oraz być zależna od:

- rodzaju czyszczonego materiału lub usuwanej powłoki malarskiej;

- ilości stanowisk pracy;

- rodzaju i ilości zużywanego ścierniwa.

Niedopuszczalne jest:

- podejmowanie pracy w komorze roboczej bez odpowiednich środków ochrony indywidualnej;

- czyszczenie powierzchni przy niedomkniętych drzwiach komory roboczej lub niesprawnym systemie wentylacyjnym;

- kierowanie strumienia ścierniwa z dyszy poza czyszczony przedmiot.

W przypadku obsługiwania urządzeń do czyszczenia powierzchni przez otwory w ścianie kabiny, otwory te powinny być wyposażone w szczelne gumowe rękawy usytuowane na wysokości przedramienia pracownika. Stanowiska pracy powinny być wyposażone w ergonomiczne krzesła przystosowane do warunków wykonywanej pracy.

Zgodnie z art. 237(6) § 1 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. - Kodeks pracy (tekst jedn.: Dz. U. z 2014 r. poz. 1502 z późn. zm.) pracodawca jest obowiązany dostarczyć pracownikowi nieodpłatnie środki ochrony indywidualnej zabezpieczające przed działaniem niebezpiecznych i szkodliwych dla zdrowia czynników występujących w środowisku pracy oraz informować go o sposobach posługiwania się tymi środkami. Dostarczane pracownikom do stosowania środki ochrony indywidualnej powinny:

- być odpowiednie do istniejącego zagrożenia i nie powodować same z siebie zwiększonego zagrożenia,

- uwzględniać warunki istniejące w danym miejscu pracy,

- uwzględniać wymagania ergonomii oraz stan zdrowia pracownika,

- być odpowiednio dopasowane do użytkownika - po wykonaniu niezbędnych regulacji

Wymagania ogólne dotyczące odzieży ochronnej określa PN-EN ISO 13688:2013-12 - wersja angielska. Norma określa ogólne wymagania z zakresu ergonomii, oznaczenia wielkości, nieszkodliwości i znakowania odzieży ochronnej oraz informacji, które powinien dostarczyć producent wraz z odzieżą ochronną. Niniejsza norma nie powinna być stosowana odrębnie, lecz w powiązaniu z inną normą zawierającą wymagania dla określonego wykonania wyrobu w celu zapewnienia ochrony.

Przy czyszczeniu strumieniowo-ściernym pracownik może być narażony na różnego rodzaju zagrożenia. Przykładowe to:

- zapylenie – ochrona dróg oddechowych środek ochronny indywidualnej to maski oraz oczu (okulary/ gogle);

- hałas - jeśli jego wartość przekracza 80 dB, pracownik powinien być wyposażony w środki ochrony słuchu (nauszniki lub stopery);

- urazy mechaniczne rąk - środek ochrony indywidualnej to rękawice ochronne chroniące przed urazami mechanicznymi;

- urazy mechaniczne nóg - środek ochronny indywidualnej to obuwie ochronne;

- urazy mechaniczne głowy – środek ochronny indywidualnej to hełm.

Są to przykładowe środki ochronne najczęściej stosowane w wymienionym procesie pracy. Właściwy dobór środków ochrony indywidualnej oraz ich parametrów zależy od procesów i warunków pracy ocenianych na miejscu w zakładzie pracy.

Roman Majer, autor współpracuje z publikacją Serwis BHP.

Odpowiedzi udzielono: 10 lipca 2015 r.