Jakie są wytyczne bhp dotyczące stosowania amoniaku w zakładzie pracy?

W pomieszczeniu, w którym stosowany jest amoniak należy zainstalować mierniki stacjonarne oraz pomocniczo używać mierników przenośnych. Pracownicy powinni pracować w kombinezonach gazoszczelnych, stosując się do obowiązującej w zakładzie pracy procedury usuwania awarii, instrukcji bhp oraz zaleceń producenta ubrania gazoszczelnego.

Pytanie pochodzi z publikacji Serwisu BHP.

Amoniak (NH3) jest substancją toksyczną. W postaci gazowej działa drażniąco na skórę i płuca, wywołując u osób narażonych podrażnienie śluzówki oczu, nosa i dróg oddechowych. Przy wysokim stężeniu u osób narażonych powoduje: napady kaszlu, uczucie braku oddechu, podrażnienie śluzówki nosa, oczu i dróg oddechowych. Amoniak w postaci gazowej jest substancją łatwopalną. Z powietrzem tworzy mieszaniny wybuchowe.
Pracownicy powinni pracować w kombinezonach (ubraniach) gazoszczelnych, stosując się do obowiązującej w zakładzie pracy procedury usuwania awarii (w tym z udziałem straży pożarnej, ratownictwa chemicznego), instrukcji bhp na stanowisku, na którym może wystąpić niebezpieczne stężenie amoniaku oraz zaleceń producenta ubrania gazoszczelnego. Zalecenia te należy traktować jako wytyczne do stosowania ubrania w razie awarii. Niezależnie od uwag i zaleceń producenta, wytyczne do stosowania ubrań gazoszczelnych pośrednio wynikają z przepisów bhp podczas pracy z użyciem substancji chemicznych oraz ich mieszanin. Znaczenie dla obowiązku wyposażenia stanowiska w kombinezony gazoszczelne mają rodzaj i zakres prowadzonej przez pracodawcę działalności, liczba zatrudnionych pracowników, rodzaj i poziom istniejących zagrożeń. Sprzęt (kombinezony gazoszczelne, niezależne aparaty oddechowe, eksplozymetr, mierniki amoniaku itp.) powinien być przechowywany w specjalnym pomieszczeniu zlokalizowanym poza strefą zagrożenia, w stanie gotowym do natychmiastowego użycia. W pomieszczeniu stosowania amoniaku powinny być zainstalowane mierniki stacjonarne oraz pomocniczo używane mierniki przenośne. Kombinezony gazoszczelne powinny być używane podczas awarii przez osoby usuwające awarię oraz przeszkolone w zakresie ich stosowania. Pozostali pracownicy powinni opuścić strefę zagrożenia. Okresowo pracownicy powinni przechodzić praktyczne szkolenie w zakresie użycia kombinezonów gazoszczelnych oraz innego sprzętu. Każde użycie kombinezonu (jeśli zalecenia producenta nie stanowią inaczej) powinno skutkować kontrolą szczelności przeprowadzaną przez producenta lub przez wyznaczony przez niego serwis.
Pracodawca stosujący środki chemiczne mogące stwarzać zagrożenia poza terenem zakładu pracy, powinien powołać drużynę ratownictwa chemicznego, wdrożyć do stosowania odpowiednią instrukcję ratownictwa chemicznego oraz ustalony sposób i tryb powiadamiania straży pożarnej i stacji ratownictwa chemicznego. Jeśli rodzaj i zakres prowadzonej działalności, wielkość produkcji i zatrudnienia, ilość przebywających na terenie zakładu osób, rodzaj i poziom istniejących zagrożeń uzasadniają powołanie w zakładzie pracy drużyny ratownictwa chemicznego, pracownicy wchodzący w jej skład powinni przejść specjalistyczne szkolenie w zakresie ratownictwa chemicznego. W innych przypadkach pracownicy przechodzą "tradycyjne" szkolenia w dziedzinie bhp: wstępne i okresowe. Szkolenie powinno uwzględniać zagrożenia chemiczne, oparte na udokumentowanej ocenie ryzyka zawodowego, a także minimalizację tego zagrożenia. W ramach szkolenia pracownicy powinni zostać zapoznani z zasadami posługiwania się środkami ochrony zbiorowej oraz środkami ochrony indywidualnej. Pracownicy powinni w ramach szkolenia być zapoznani z udokumentowaną oceną ryzyka zawodowego, obowiązującymi instrukcjami bhp oraz instrukcjami technologicznymi. Niezależnie od przeprowadzonego szkolenia w dziedzinie bhp, pracownicy zatrudnieni na stanowiskach pracy z użyciem amoniaku powinni w ramach szkolenia w zakresie ochrony ppoż. zostać dokładnie przeszkoleni na temat zwalczania pożaru, zasad i metod ewakuacji oraz użycia środków ochrony indywidualnej i sprzętu usuwającego skażenie (okulary ochronne, maski przeciwgazowe, kombinezony gazoszczelne, natryski, zdroiki do płukania oczu, hydranty), a także usytuowania wyjścia bezpieczeństwa oraz wyposażenia punktów pierwszej pomocy.
Lekarz medycyny pracy prowadzący badania profilaktyczne powinien otrzymać od pracodawcy informację dotyczącą zagrożeń i wymagań na stanowisku pracy, a także wyniki badań i pomiarów czynników szkodliwych dla zdrowia na stanowisku pracy. Na tej podstawie, kierując się przepisami, lekarz zleca badania u specjalistów, w tym, jeśli jest taka potrzeba kieruje pracownika na badania psychotechniczne. Na podstawie otrzymanych wyników lekarz medycyny pracy wydaje orzeczenie o braku dla pracownika przeciwwskazań zdrowotnych (lub istniejących) do zatrudnienia na danym stanowisku pracy, w określonych warunkach pracy.
Przepis art. 2071 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. - Kodeks pracy (tekst jedn.: Dz. U. z 1998 r. Nr 21, poz. 94 z późn. zm.) - dalej k.p. zobowiązuje pracodawcę do przekazywania pracownikom informacji o: 1) zagrożeniach dla zdrowia i życia występujących w zakładzie pracy, na poszczególnych stanowiskach pracy i przy wykonywanych pracach, w tym o zasadach postępowania w przypadku awarii i innych sytuacji zagrażających zdrowiu i życiu pracowników, 2) działaniach ochronnych i zapobiegawczych podjętych w celu wyeliminowania lub ograniczenia zagrożeń, 3) pracownikach wyznaczonych do: udzielania pierwszej pomocy, a także wykonywania działań w zakresie zwalczania pożarów i ewakuacji pracowników. Zasady zatrudniania pracowników w warunkach stosowania substancji chemicznych określone są w rozdziale V k.p. "Czynniki oraz procesy pracy stwarzające szczególne zagrożenie dla zdrowia lub życia".
Przepis § 97 ust. 1 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy (tekst jedn.: Dz. U. z 2003 r. Nr 169, poz. 1650 z późn. zm.) - dalej r.b.h.p. stanowi, że pomieszczenia przeznaczone do składowania lub stosowania materiałów niebezpiecznych pod względem pożarowym lub wybuchowym oraz pomieszczenia, w których istnieje niebezpieczeństwo wydzielania się substancji sklasyfikowanych jako niebezpieczne, powinny być wyposażone w: 1) urządzenia zapewniające sygnalizację o zagrożeniach, 2) odpowiedni sprzęt i środki gaśnicze, środki neutralizujące, apteczki oraz odpowiednie środki ochrony zbiorowej i indywidualnej, stosownie do występujących zagrożeń. Z kolei § 102 ust. 2 r.b.h.p. stanowi m.in. iż w razie powstania zagrożeń, do czasu usunięcia tych zagrożeń należy: dopuścić do pracy w warunkach zagrożeń jedynie pracowników niezbędnych do usunięcia awarii, zapewniając im odpowiednie do tych prac środki ochrony indywidualnej, a pracownikom niezatrudnionym przy pracach związanych z likwidacją awarii zakazać wstępu do zagrożonych miejsc.
Rozporządzenie Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z dnia 30 maja 1996 r. w sprawie przeprowadzenia badań lekarskich pracowników, zakresu profilaktycznej opieki zdrowotnej nad pracownikami oraz orzeczeń lekarskich wydawanych do celów przewidzianych w Kodeksie pracy (Dz. U. Nr 69, poz. 332 z późn. zm.) - dalej r.b.l.p. określa m.in.: zakres wstępnych, okresowych i kontrolnych badań lekarskich pracowników, tryb ich przeprowadzania oraz sposób dokumentowania i kontroli tych badań; częstotliwość wykonywania badań okresowych. Zakres i częstotliwość badań profilaktycznych określają wskazówki metodyczne w sprawie przeprowadzania badań profilaktycznych pracowników stanowiące załącznik nr 1 do r.b.l.p. Lekarz przeprowadzający badania profilaktyczne może poszerzyć jego zakres o dodatkowe specjalistyczne badania konsultacyjne oraz badania dodatkowe, a także wyznaczyć krótszy termin następnego badania, niż to określono we wskazówkach metodycznych, jeżeli stwierdzi, że jest to niezbędne dla prawidłowej oceny stanu zdrowia osoby przyjmowanej do pracy lub pracownika. Specjalistyczne badania konsultacyjne oraz badania dodatkowe stanowią część badania profilaktycznego. Lekarz orzeka o braku (lub istnieniu) przeciwwskazań zdrowotnych do zatrudnienia na podstawie wyników przeprowadzonego badania lekarskiego oraz oceny zagrożeń dla zdrowia i życia pracownika, występujących na stanowisku pracy. Oceny zagrożeń lekarz dokonuje na podstawie przekazywanej przez pracodawcę informacji o występowaniu czynników szkodliwych dla zdrowia lub warunków uciążliwych, w tym również o aktualnych wynikach badań i pomiarów czynników szkodliwych dla zdrowia, występujących na stanowiskach pracy. Wskazane jest, aby lekarz uzupełnił informacje pracodawcy o spostrzeżenia z przeprowadzonych wizytacji stanowisk pracy. W przypadku narażenia na amoniak, zgodnie ze wskazówkami metodycznymi - lekarz przeprowadza badanie ogólne, ze zwróceniem uwagi na układ oddechowy i spojówki oraz kieruje pracownika na badania spirometryczne, jako badania pomocnicze.
Pracodawca powinien również stosować się do informacji i zaleceń zawartych w karcie charakterystyki substancji niebezpiecznej. Karta dostarczana jest przez producenta wraz z produktem.

Więcej na ten temat w Serwisie BHP.