Jakie obowiązki podatkowe i ZUS rodzi umowa zlecenie na kwotę do 200 zł?

Jakie obowiązki podatkowe i ZUS rodzi umowa zlecenie na kwotę do 200 zł? Podanie kwot obciążeń podatkowo-ubezpieczeniowych jest w praktyce niemożliwe...

Jakie obowiązki podatkowe i ZUS rodzi umowa zlecenie na kwotę do 200 zł?

Podanie kwot obciążeń podatkowo-ubezpieczeniowych jest w praktyce niemożliwe z uwagi na dużą ilość możliwości. Co do zasady jednak od takiej umowy należy naliczyć podatek według stawki 18% bez kosztów oraz wszystkie składki ZUS, poza wynagrodzeniem chorobowym, które jest zazwyczaj dla zleceniobiorcy dobrowolne. Powoduje to, że od strony podatkowej możemy mieć zastosowanie zasad ogólnych (20% kosztów i 18% podatku) lub ryczałtu (18% bez kosztów). W zakresie składek ZUS sytuacja jest bardziej skomplikowana - w przypadku zleceniobiorców składki opłacane na różne sposoby. Należy jednak podkreślić, iż możliwość rozliczenia składek w podatku istnieje wyłącznie w przypadku umów opodatkowanych na zasadach ogólnych - w przypadku ryczałtu o kwoty składek nie pomniejsza się ani przychodu, ani podatku, co w praktyce oznacza konieczność równoległego naliczenia wszystkich danin.

Z dniem 1 stycznia 2009 r. wprowadzono nowe zasady opodatkowania przychodów z niektórych rodzajów działalności wykonywanej osobiście (w tym - z umów zlecenia), których łączna wartość należna danej osobie w jednym miesiącu od tego samego płatnika, nie przekracza 200 zł. Zgodnie z art. 30 ust. 1 pkt 5a ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (tekst jedn.: Dz. U. z 2000 r. Nr 14, poz. 176, z późn. zm.) - dalej u.p.d.o.f., od dochodów (przychodów) z tytułu, o którym mowa w art. 13 pkt 2 lub 5-9 u.p.d.o.f., jeżeli suma należności określonych w umowie lub w umowach zawartych z osobą niebędącą pracownikiem płatnika z tego samego tytułu nie przekracza miesięcznie od tego samego płatnika kwoty 200 zł, pobiera się zryczałtowany podatek dochodowy w wysokości 18% przychodu.

W przypadku zatem umów do 200 zł możemy mieć różne przypadki. Po pierwsze bowiem, jeżeli umowa zawarta została z własnym pracownikiem, będzie ona opodatkowana na zasadach ogólnych, to znaczy zleceniodawca powinien naliczyć 20% kosztów (po potrąceniu ewentualnych składek ZUS), a od pozostałej kwoty podatek w kwocie 18%.

Drugi przypadek zachodzi wtedy, gdy umowa jest zawarta z osobą niebędącą pracownikiem i jest to jedyna umowa cywilnoprawna (w znaczeniu jedyny przychód z tego tytułu) w danym miesiącu między stronami - podatek wynosi wtedy 18% bez kosztów uzyskania przychodów.
Trzeci przypadek zachodzi wtedy, gdy umowa zawarta jest z osobą niebędącą pracownikiem, ale w danym miesiącu podatnik oprócz przychodu z tej umowy otrzymał także inne wynagrodzenie z umów cywilnoprawnych - w takim wypadku umowa zlecenia będzie rozliczona tak, jak umowa zawarta z własnym pracownikiem, czyli 20% kosztów (po potrąceniu ewentualnych składek ZUS) i 18% przychodów.
W zakresie składek ZUS, umowę na 200 zł należy rozliczać na zasadach ogólnych, wobec czego wszystko zależy od statusu zleceniobiorcy - mogą tu bowiem wystąpić różne warianty.

Najprostsza sprawa jest z przypadkiem, gdy zleceniobiorcy nie podlegają ubezpieczeniom społecznym. Zgodnie z art. 6 ust. 4 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (tekst jedn.: Dz. U. z 2007 r. Nr 11, poz. 74 z późn. zm.) - dalej u.s.u.s., dotyczy to osób, które są uczniami gimnazjów, szkół ponadgimnazjalnych, szkół ponadpodstawowych lub studentami, do ukończenia 26 lat. Osoby te nie są objęte w żadnym przypadku ubezpieczeniami społecznymi, chyba że są równocześnie pracownikami zleceniodawcy (patrz niżej). Tym samym w takim wypadku nalicza się wyłącznie podatek dochodowy.

Pozostali zleceniobiorcy podlegają ubezpieczeniom społecznym, ale dzieje się to na różnych zasadach, zależnych od posiadanego statusu oraz rodzaju ubezpieczeń. Przede wszystkim, jeżeli zleceniobiorca zawarł umowę o świadczenie pracy z pracodawcą, z którym pozostaje w stosunku pracy, lub jeżeli w ramach takiej umowy wykonuje pracę na rzecz pracodawcy, z którym pozostaje w stosunku pracy, będzie uważany dla celów ubezpieczeń społecznych nie za zleceniobiorcę, a za pracownika (art. 8 ust. 2a u.s.u.s.). Oznacza to że wszystkie ubezpieczenia będą dla niego obowiązkowe - wynagrodzenie z zlecenia będzie dodawane do wynagrodzenia ze stosunku pracy i ozusowane na zasadach właściwych dla tego stosunku, a podatkowo należało będzie naliczyć koszty uzyskania przychodów.

W pozostałych przypadkach zleceniobiorcy podlegają ubezpieczeniom społecznym na kilka różnych sposobów, przy czym zasady podlegania zmieniają się w zależności od rodzaju ubezpieczenia.

Ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym zleceniobiorcy podlegają co do zasady obowiązkowo (art. 6 ust. 1 pkt 4 u.s.u.s.). W art. 9 u.s.u.s. zawarto jednak wyjątki od tej zasady, dotyczące zbiegu tytułów ubezpieczeniowych. Przede wszystkim jeżeli spełniają oni jednocześnie warunki do objęcia ich obowiązkowo ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi z tytułu stosunku pracy (poza prokuratorami i jeżeli stosunek ten został zawarty z inną osobą, niż zleceniodawca), członkostwa w spółdzielni produkcyjnej lub spółdzielni kółek rolniczych, bycia duchownym, służby, pobierania świadczenia socjalnego lub zasiłku socjalnego, mogą one być z tytułu wykonywanej umowy zlecenia, umowy agencyjnej lub innej umowy o wykonywanie usług, do której stosuje się przepisy KC o umowie zlecenia objęte dobrowolnie ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi (w praktyce oznacza to niepodleganie ubezpieczeniom). Dodatkowym warunkiem jest wymóg, aby podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe z powyższych tytułów w przeliczeniu na okres miesiąca była równa lub wyższa od kwoty najniższego wynagrodzenia (od 1 stycznia 2009 r. wynosi ono 1276 zł). Zleceniobiorcy mogą wtedy dobrowolnie, na swój wniosek, być objęte ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi również z tytułu umowy zlecenia (ubezpieczenie chorobowe jest wtedy niedostępne, a wypadkowe staje się obowiązkowe przy wyborze dobrowolnych ubezpieczeń emerytalnego i rentowych). Jeżeli jednak podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe z tytułu stosunku pracy, członkostwa w spółdzielni, służby, pobierania świadczenia socjalnego lub zasiłku socjalnego w przeliczeniu na okres miesiąca jest niższa od najniższego wynagrodzenia pracowników, zleceniobiorcy podlegają również obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym z tytułu umowy zlecenia. Jeżeli natomiast zawrą kilka umów zlecenia stosuje się przepisy poniższe.

Z kolei osoby fizyczne, które na obszarze RP są:
1) osobami wykonującymi pracę nakładczą,
2) osobami wykonującymi pracę na podstawie umowy agencyjnej lub umowy zlecenia albo innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia, zwanymi dalej "zleceniobiorcami", oraz osobami z nimi współpracującymi,
3) osobami prowadzącymi pozarolniczą działalność oraz osobami z nimi współpracującymi,
4) posłami i senatorami pobierającymi uposażenie oraz posłami do Parlamentu Europejskiego wybranymi w RP,
5) duchownymi,
- które spełniają warunki do objęcia obowiązkowo ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi z kilku powyższych tytułów są objęte obowiązkowo ubezpieczeniami z tego tytułu, który powstał najwcześniej. Mogą one jednak dobrowolnie, na swój wniosek, być objęte ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi także z pozostałych, wszystkich lub wybranych tytułów lub zmienić tytuł ubezpieczeń.

W sytuacji, gdy zleceniobiorcy mają ustalone prawo do emerytury lub renty, podlegają obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnym i rentowym. Jednakże jeżeli równocześnie pozostają oni w stosunku pracy (bez względu na wysokość wynagrodzenia z tego tytułu) ubezpieczenia te stają się dobrowolne. Z kolei wyjątkiem od tego wyjątku jest sytuacja, gdy umowa agencyjna, umowa zlecenia lub inna umowa o świadczenie usług, do której zgodnie z k.c. stosuje się przepisy dotyczące zlecenia, została zawarta z pracodawcą, z którym pozostają równocześnie w stosunku pracy, lub jeżeli w ramach takiej umowy wykonują pracę na rzecz pracodawcy, z którym pozostają w stosunku pracy - ubezpieczenia emerytalne i rentowe stają się znowu obowiązkowe (zgodnie z u.s.u.s. wynagrodzenie z tego tytułu sumuje się wtedy z wynagrodzeniem ze stosunku pracy - patrz wyżej).

Ubezpieczeniu chorobowemu zleceniobiorcy podlegają obowiązkowo, dobrowolnie albo wcale, przy czym zasadą jest ubezpieczenie dobrowolne. Ubezpieczenie chorobowe jest obowiązkowe dla zleceniobiorcy, gdy umowa została zawarta z pracodawcą, z którym pozostają równocześnie w stosunku pracy, lub jeżeli w ramach takiej umowy wykonują pracę na rzecz pracodawcy, z którym pozostają w stosunku pracy. Ubezpieczenie to jest natomiast niedostępne, gdy ubezpieczenia emerytalne i rentowe go nie dotyczą (np. gdy zleceniobiorca jest dwudziestoletnim studentem) lub podlegają im jedynie dobrowolnie (np. z powodu zbiegu tytułów ubezpieczeniowych) - w tym ostatnim przypadku nie jest istotne, czy zleceniobiorca wybrał dobrowolne ubezpieczenia emerytalne i rentowe, czy też nie. We wszystkich pozostałych przypadkach, czyli, gdy ubezpieczenia emerytalne i rentowe są obowiązkowe, ubezpieczenie chorobowe jest dla zleceniobiorcy dobrowolne (art. 11 ust. 2 u.s.u.s.).

Ubezpieczenie wypadkowe może być dla zleceniobiorców obowiązkowe lub niedostępne. Jest ono obowiązkowe, gdy podlegają oni ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym (jest tak jakby w pakiecie z tymi ubezpieczeniami). Zgodnie jednak z art. 12 ust. 3 u.s.u.s. nie podlegają ubezpieczeniu wypadkowemu zleceniobiorcy, jeżeli wykonują pracę poza siedzibą lub miejscem prowadzenia działalności zleceniodawcy.
Dodatkowo od wynagrodzenia należy naliczyć składki na ubezpieczenie zdrowotne oraz składki na FGŚP (składek na FP prawdopodobnie nie będzie z uwagi na zbyt niską kwotę podstawy wymiaru składek ZUS).

Należy także zauważyć, iż przepisy podatkowe nie przewidują możliwości odliczania składek na ubezpieczenia społeczne od przychodu opodatkowanego ryczałtem, a na ubezpieczenie zdrowotne od podatku zryczałtowanego. Tym samym wszystkie składki należy naliczyć równolegle, bez dokonywania potrąceń. Wyjątkiem są umowy opodatkowane na zasadach ogólnych - w takim wypadku przychody (dochody) pomniejsza się o składki na ubezpieczenia społeczne, a podatek (zaliczki) o składki na ubezpieczenie zdrowotne.

Na zakończenie warto dodać, iż umowa zlecenia może być zawarta także w ramach działalności gospodarczej. W takiej sytuacji kwota nie ma znaczenia - wykonawca umowy (przedsiębiorca) rozlicza się z niej sam na zasadach przewidzianych dla przedsiębiorców.