Pytanie pochodzi z publikacji Serwis BHP
Prowadzę zarejestrowaną działalność gospodarczą pod nazwą "usługi i szkolenia w zakresie bhp i ppoż.”. Posiadam wykształcenie licencjata o specjalności "zarządzanie bezpieczeństwem i higieną pracy". W dokumentach znajduje się również szkolenie pedagogiczne. Mój staż pracy jako bhp-owiec to 35 lat, kiedy byłem specjalistą ds. bhp i ppoż. Proszę o wyjaśnienie, czy posiadam kwalifikacje do szkolenia od pracodawcy do pracownika. Prowadzę wszystkie rejestry przewidziane prawem oraz posiadam niezbędne urządzenia i materiały do prowadzenia wykładów z zakresu bhp. Proszę o przedstawienie mojej sprawy oraz naświetlenie dla innych użytkowników, jakie mają uprawnienia. Proszę o podanie podstawy prawnej.
Odpowiedź
Przepisy bhp nie precyzują, czy osoba posiadająca opisane kwalifikacje może prowadzić okresowe szkolenia z zakresu bhp, gdyż jest to uzależnione od tego, czy posiada ona zasób wiedzy, doświadczenie zawodowe i przygotowanie dydaktyczne zapewniające właściwą realizację programów szkolenia. Przepisy nie określają bliżej tych kryteriów, pozostawiając ocenę ich spełnienia do uznania organizatora szkolenia, czyli podmiotu, który zleca wykładowcy przeprowadzenie szkolenia.
Uzasadnienie
W myśl art. 2373 § 2 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (tekst jedn.: Dz. U. z 2014 r. poz. 1502 z późn. zm.) pracodawca jest obowiązany zapewnić przeszkolenie pracownika w zakresie bhp przed dopuszczeniem go do pracy oraz prowadzenie okresowych szkoleń w tym zakresie. Szkolenie pracownika przed dopuszczeniem do pracy nie jest wymagane w przypadku podjęcia przez niego pracy na tym samym stanowisku pracy, jakie zajmował u danego pracodawcy bezpośrednio przed nawiązaniem z tym pracodawcą kolejnej umowy o pracę.
Szczegółowe zasady organizowania i przeprowadzania szkoleń określone zostały w rozporządzeniu Ministra Gospodarki i Pracy z dnia 27 lipca 2004 r. w sprawie szkolenia w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz. U. Nr 180, poz. 1860 z późn. zm.) – dalej r.s.b.h.p.
W myśl § 4 ust. 1 r.s.b.h.p. szkolenia bhp mogą być organizowane i prowadzone przez pracodawców lub, na ich zlecenie, przez jednostki organizacyjne prowadzące działalność szkoleniową w dziedzinie bhp. W przypadku szkoleń dla osób będących pracodawcami, dla pracowników służby bhp oraz instruktorów i wykładowców tematyki bhp – wyłącznie przez jednostki organizacyjne prowadzące działalność szkoleniową w dziedzinie bhp (§ 4 ust. 2 r.s.b.h.p.).
Organizator szkolenia, zgodnie z § 5 r.s.b.h.p., jest obowiązany zapewnić:
1. programy poszczególnych rodzajów szkolenia opracowane dla określonych grup stanowisk,
2. programy szkolenia instruktorów w zakresie metod prowadzenia instruktażu – w przypadku prowadzenia takiego szkolenia,
3. wykładowców i instruktorów posiadających zasób wiedzy, doświadczenie zawodowe i przygotowanie dydaktyczne zapewniające właściwą realizację programów szkolenia,
4. odpowiednie warunki lokalowe do prowadzenia działalności szkoleniowej,
5. wyposażenie dydaktyczne niezbędne do właściwej realizacji programów szkolenia,
6. właściwy przebieg szkolenia oraz prowadzenie dokumentacji w postaci programów szkolenia, dzienników zajęć, protokołów przebiegu egzaminów i rejestru wydanych zaświadczeń.
W myśl § 6 r.s.b.h.p., szkolenia z dziedziny bhp prowadzone są jako szkolenia wstępne i szkolenie okresowe.
Szkolenie wstępne, na które składa się instruktaż ogólny oraz instruktaż stanowiskowy, powinno odbyć się przed dopuszczeniem pracownika do pracy, natomiast częstotliwość przeprowadzania szkoleń okresowych pracodawca ustala, po konsultacji z pracownikami lub ich przedstawicielami, zachowując wytyczne wynikające z § 15 r.s.b.h.p.
Zgodnie z § 10 ust. 2 r.s.b.h.p. instruktaż ogólny prowadzi pracownik służby bhp, osoba wykonująca u pracodawcy zadania tej służby albo pracodawca, który sam wykonuje takie zadania, lub pracownik wyznaczony przez pracodawcę posiadający zasób wiedzy i umiejętności zapewniający właściwą realizację programu instruktażu, mający aktualne zaświadczenie o ukończeniu wymaganego szkolenia w dziedzinie bhp. Jak wynika z powyższej normy, takie szkolenia może prowadzić każda osoba legitymują się kwalifikacjami pracownika służby bhp, wykonująca u danego pracodawcy zadania tej służby.
Odnosząc się do kwestii dopuszczalności prowadzenia szkoleń okresowych przez osobę legitymującą się dyplomem ukończenia studiów wyższych z zakresu bhp oraz 35-letnim stażem pracy, należy wyjaśnić, że zgodnie § 5 pkt 3 r.s.b.h.p., organizator szkolenia jest zobligowany do zapewnienia wykładowców i instruktorów posiadających zasób wiedzy, doświadczenie zawodowe i przygotowanie dydaktyczne zapewniające właściwą realizację programów szkolenia. Konstrukcja powyższego przepisu jest bardzo ogólna i nie precyzuje, co ustawodawca rozumie pod pojęciami „zasobu wiedzy”, „doświadczenia zawodowego” czy „przygotowania dydaktycznego”. Można więc przyjąć, że jak w każdej dziedzinie edukacji, wykładowca szkoleń z zakresu bhp musi po prostu posiadać wiedzę merytoryczną, którą będzie potrafił przekazać uczestnikom szkolenia.
Przepis nie określa również, czy – a jeżeli tak, to jakim – dyplomem powinna legitymować się taka osoba (np. ukończeniem studiów podyplomowych w zakresie bhp, tytułem technika bhp itp.). Ponadto nie wynika z niego, że wykładowca takich szkoleń powinien posiadać kwalifikacje np. inspektora ochrony przeciwpożarowej, o których mowa w art. 4 ust. 2a-2b ustawy z dnia 24 sierpnia 1991 r. o ochronie przeciwpożarowej (tekst jedn.: Dz. U. z 2016 r. poz. 191 z późn. zm.), czy też legitymować się ukończonym specjalistycznym kursem dla instruktorów pierwszej pomocy). Wykładowca ma dobrze znać omawiane przez siebie zagadnienia. To samo dotyczy doświadczenia zawodowego. Przepisy nie nakazują, aby wykładowca szkoleń okresowych z zakresu bhp posiadał np. co najmniej 5-letni staż pracy w służbie bhp. Jest to sprawa wybitnie uznaniowa, przy czym trudno zakładać, że np. młody absolwent studiów podyplomowych bez stażu pracy, będzie potrafił przytoczyć przykłady z życia wzięte, które – jak powszechnie wiadomo – najlepiej przemawiają do wyobraźni uczestników szkoleń. Nie można jednak wykluczyć, że nawet osoba z wieloletnim stażem pracy, może być niekompetentna do przeprowadzenia szkoleń okresowych dla wybranych grup pracowniczych. Jeżeli bowiem dany wykładowca przez cały okres swojej pracy zawodowej wykonywał zadania służby bhp w przedsiębiorstwach o charakterze wyłącznie administracyjno-biurowym, to można by mieć uzasadnione wątpliwości, czy na pewno jest zdolny prowadzić szkolenia dla kadry inżynieryjno-technicznej czy robotniczej, wykonującej pracę na budowach lub w zakładach przemysłowo-produkcyjnych.
Wiele kontrowersji budzi również przepis dotyczący „przygotowania dydaktycznego” wykładowcy szkoleń z zakresu bhp. W związku z tym, zarówno w Internecie, jak i w prasie branżowej można znaleźć wiele, nierzadko sprzecznych wypowiedzi; trudno zatem o wybór tej jednej jedynej, właściwej interpretacji . Niezwykle ważne jest nie tylko przygotowanie merytoryczne, ale również umiejętność i sposób przekazywania wiedzy. Praktyka (wynikająca m.in. z kontroli PIP) pokazuje, że każdy, kto na dyplomie ukończonej szkoły lub uczelni posiada zapis mówiący o tym, że w programie zajęć znajdował się moduł pedagogiczny, teoretycznie nie musi odbywać żadnych dodatkowych szkoleń.
Jak wynika z powyższego, przepisy nie precyzują, czy osoba posiadająca opisane kwalifikacje może prowadzić okresowe szkolenia z zakresu bhp, w związku z czym to od samego organizatora szkolenia zależeć będzie formalna ocena, czy wykładowca jest kompetentny do przeprowadzenia szkolenia.
W opisanym przypadku to przedsiębiorca prowadzący usługi szkoleniowe z zakresu bhp dla różnych pracodawców jest organizatorem szkoleń. Dlatego też w jego gestii leżeć będzie ocena kompetencji konkretnej osoby do przeprowadzenia konkretnego szkolenia. Tym bardziej, że może zlecić jego przeprowadzenie innemu wykładowcy w części wymagającej wiedzy specjalistycznej, której sam nie posiada w wystarczającym stopniu.
Maciej Ambroziewicz, autor współpracuje z publikacją Serwis BHP.
Odpowiedzi udzielono: 7 marca 2016 r.