Odpowiedź:
Przepisy bhp nie określają dopuszczalnych wartości czynników biologicznych w środowisku pracy, inaczej niż w przypadku czynników chemicznych (NDS) czy fizycznych (NDN). Można jedynie posiłkować się proponowanymi wielkościami zalecanych przez Zespół Ekspertów ds. Czynników Biologicznych Międzyresortowej Komisji ds. NDS i NDN dopuszczalnych stężeń drobnoustrojów i endotoksyny w powietrzu pomieszczeń.
Uzasadnienie:
Stosownie do art. 207 § 2 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. - Kodeks pracy (tekst jedn.: Dz. U. z 2014 r. poz. 1502) do podstawowych obowiązków pracodawcy należy ochrona zdrowia i życia pracowników poprzez zapewnienie im bezpiecznych i higienicznych warunków pracy przy odpowiednim wykorzystaniu osiągnięć nauki i techniki. Obowiązek ten powinien być realizowany m.in. przez:
- organizowanie pracy w sposób zapewniający bezpieczne i higieniczne warunki pracy,
- zapewnienie przestrzegania w zakładzie pracy przepisów oraz zasad bhp, wydawanie poleceń usunięcia uchybień w tym zakresie oraz kontrolowanie wykonanie tych poleceń,
- reagowanie na potrzeby w zakresie zapewnienia bezpieczeństwa i higieny pracy oraz dostosowywanie środków podejmowanych w celu doskonalenia istniejącego poziomu ochrony zdrowia i życia pracowników, biorąc pod uwagę zmieniające się warunki wykonywania pracy,
- zapewnianie rozwoju spójnej polityki zapobiegającej wypadkom przy pracy i chorobom zawodowym uwzględniającej zagadnienia techniczne, organizację pracy, warunki pracy, stosunki społeczne oraz wpływ czynników środowiska pracy.
Jednym z istotnych, a niedocenianych zagrożeń występujących w środowisku pracy są szkodliwe czynniki biologiczne stwarzające zagrożenie zawodowe. Zespół Ekspertów ds. Czynników Biologicznych Międzyresortowej Komisji ds. NDS i NDN zdefiniował je jako mikro- i makroorganizmy oraz struktury i substancje wytwarzane przez te organizmy, które występując w środowisku pracy wywierają szkodliwy wpływ na organizm ludzki i mogą być przyczyną chorób oraz dolegliwości pochodzenia zawodowego. Szkodliwe czynniki biologiczne, mogące być przyczyną zakażenia, alergii lub zatrucia, obejmują:
- drobnoustroje komórkowe, w tym zmodyfikowane genetycznie,
- jednostki bezkomórkowe zdolne do replikacji lub przenoszenia materiału genetycznego, w tym zmodyfikowane genetycznie,
- hodowle komórkowe,
- pasożyty wewnętrzne człowieka.
Klasyfikacja i wykaz szkodliwych czynników biologicznych są określone w załączniku nr 1 do rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 22 kwietnia 2005 r. w sprawie szkodliwych czynników biologicznych dla zdrowia w środowisku pracy oraz ochrony zdrowia pracowników zawodowo narażonych na te czynniki (Dz. U. Nr 81, poz. 716 z późn. zm.).
Szkodliwe czynniki biologiczne, pod względem rodzaju chorobotwórczego oddziaływania na organizm człowieka, można podzielić na następujące grupy:
- czynniki wywołujące choroby zakaźne i inwazyjne (np. wirusy, bakterie, grzyby),
- alergeny biologiczne (np. cząstki roślinne i zwierzęce),
- toksyny biologiczne,
- czynniki rakotwórcze,
- biologiczne wektory, czyli stawonogi przenoszące zarazki chorób transmisyjnych (np. kleszcze).
Źródłami zanieczyszczeń biologicznych w powietrzu środowiska pomieszczeń pracy biurowej mogą być zarówno sami użytkownicy tych pomieszczeń (ludzie), pyły pochodzenia organicznego, materiały gromadzone w budynkach, jak i urządzenia wentylacyjno-klimatyzacyjne.
Pomimo tego, że ocena zanieczyszczenia powietrza szkodliwymi czynnikami biologicznymi jest problemem niezwykle istotnym z uwagi na zdrowie ludzi, istnieją jedynie wytyczne do oceny narażenia na mikroorganizmy i endotoksyny zawieszone w powietrzu na stanowiskach pracy, a także metody pomiaru zawarte w normie PN-EN 13098:2007 „Powietrze na stanowiskach pracy. Wytyczne dotyczące pomiaru mikroorganizmów i endotoksyn zawieszonych w powietrzu”, natomiast brak jest dopuszczalnych wartości. Inaczej niż ma to miejsce w przypadku czynników chemicznych czy fizycznych (rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 6 czerwca 2014 r. w sprawie najwyższych dopuszczalnych stężeń i natężeń czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy, Dz. U. poz. 817).
Obecnie można jedynie posiłkować się propozycjami Zespołu Ekspertów ds. Czynników Biologicznych Międzyresortowej Komisji ds. NDS i NDN, który opracował zalecane stężenia drobnoustrojów i endotoksyn w powietrzu pomieszczeń. Wartości te kształtują się następująco:
- bakterie mezofilne: w pomieszczeniach roboczych zanieczyszczonych pyłem organicznym – 100 000 CFU/m3, natomiast w pomieszczeniach mieszkalnych i użyteczności publicznej - 5000 CFU/m3,
- bakterie Gram-ujemne: w pomieszczeniach roboczych zanieczyszczonych pyłem organicznym – 20 000 CFU/m3, natomiast w pomieszczeniach mieszkalnych i użyteczności publicznej – 200 CFU/m3,
- termofilne promieniowce: w pomieszczeniach roboczych zanieczyszczonych pyłem organicznym – 20 000 CFU/m3, natomiast w pomieszczeniach mieszkalnych i użyteczności publicznej – 200 CFU/m3,
- grzyby: w pomieszczeniach roboczych zanieczyszczonych pyłem organicznym – 50 000 CFU/m3, natomiast w pomieszczeniach mieszkalnych i użyteczności publicznej – 5000 CFU/m3,
- endotoksyna bakteryjna: w pomieszczeniach roboczych zanieczyszczonych pyłem organicznym – 200 ng/m3 (2000 EU/m3), natomiast w pomieszczeniach mieszkalnych i użyteczności publicznej – 5 ng/m3 (50 EU/m3),
- czynniki z 3 i 4 grupy zagrożenia: w pomieszczeniach roboczych zanieczyszczonych pyłem organicznym – 0 CFU/m3, natomiast w pomieszczeniach mieszkalnych i użyteczności publicznej – 0 CFU/m3.
Ważne: dla frakcji respirabilnej proponowane wartości powinny być o połowę niższe i powinny wynosić: 50 000 CFU/m3 dla bakterii mezofilnych, 10 000 CFU/m3 dla bakterii Gram-ujemnych, 10 000 CFU/m3 dla termofilnych promieniowców, 25 000 CFU/m3 dla grzybów i 100 ng/m3 (1000 EU/m3) dla endotoksyny bakteryjnej.
Maciej Ambroziewicz, autor współpracuje z publikacją Serwis BHP
Odpowiedzi udzielono 8 grudnia 2014 r.