Instrukcja obsługi maszyny

Przepisy dotyczące zasadniczych wymagań bezpieczeństwa maszyn i urządzeń wiele miejsca poświęcają treści instrukcji obsługi, jaką producent obowiązany jest dostarczyć nabywcy wraz z każdym sprzedawanym egzemplarzem maszyny bądź urządzenia. Instrukcja powinna zawierać szczegółowe informacje określające warunki bezpiecznego transportu, montażu, eksploatacji i konserwacji maszyny. Wymagane jest, by informowała ona nie tylko o zastosowaniu maszyny zgodnie z przeznaczeniem, lecz także o możliwym do przewidzenia niewłaściwym jej użyciu, mogącym spowodować powstanie zagrożenia. Instrukcja powinna być sformułowana w sposób zrozumiały, jasny i przejrzysty, umożliwiający wszystkim użytkownikom łatwe korzystanie z niej.

Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 21 października 2008 r. w sprawie zasadniczych wymagań dla maszyn (Dz. U. Nr 199, poz. 1228 z późn. zm.) – dalej r.z.w.m. duży nacisk kładzie na zawartość informacyjną dokumentacji technicznej i instrukcji obsługi. Przed wprowadzeniem maszyny do obrotu lub oddaniem do użytku producent ma obowiązek zapewnić – poza spełnianiem przez maszynę zasadniczych wymagań w zakresie ochrony zdrowia i bezpieczeństwa i sporządzeniem deklaracji zgodności WE - dokumentację techniczną, o której mowa w załączniku nr 2 do r.z.w.m. oraz dostarczyć niezbędnych informacji, w szczególności instrukcji. Zgodnie z § 58 r.z.w.m. maszyna wprowadzana do obrotu lub oddawana do użytku musi być wyposażona w instrukcje.
Podczas opracowywania instrukcji producent lub jego upoważniony przedstawiciel powinien wziąć pod uwagę nie tylko zastosowanie maszyny zgodne z przeznaczeniem, ale także możliwe do przewidzenia niewłaściwe użycie.
Zasadniczo maszyna powinna być zaprojektowana i wykonana tak, aby zapobiec niewłaściwemu jej użyciu, jeżeli takie użycie wywołałoby ryzyko, jednak w przypadku gdy maszyna jest zaprojektowana w sposób umożliwiający jej niewłaściwe użycie, w instrukcji należy poinformować użytkownika o niedozwolonych sposobach jej użytkowania.
Wszelkie informacje lub ostrzeżenia powinny być wyrażone w języku lub językach oficjalnych Unii Europejskiej państwa członkowskiego, na którego terytorium maszyna jest wprowadzana do obrotu lub oddawana do użytku, a na wniosek mogą być dodatkowo dołączone wersje w innym języku lub językach oficjalnych Unii Europejskiej zrozumiałych dla operatorów. Informacje potrzebne do sterowania maszyną powinny być jednoznaczne i zrozumiałe. Nie należy stosować nadmiaru informacji, aby nie przeciążać operatora.
Instrukcja powinna być sporządzona w co najmniej jednym języku oficjalnym Unii Europejskiej. Na takiej wersji lub wersjach językowych, zweryfikowanych przez producenta lub jego upoważnionego przedstawiciela, powinien być umieszczony napis "Instrukcja oryginalna". Jeżeli "Instrukcja oryginalna" nie istnieje w języku lub językach oficjalnych państwa członkowskiego, w którym maszyna będzie użytkowana, tłumaczenie na ten język lub języki powinno zostać dostarczone przez producenta lub jego upoważnionego przedstawiciela albo przez osobę wprowadzającą maszynę na dany obszar. Tłumaczenie powinno być opatrzone napisem "Tłumaczenie instrukcji oryginalnej".
W uzasadnionych przypadkach instrukcja konserwacji maszyny przeznaczona do korzystania przez wyspecjalizowany personel zatrudniony przez producenta lub jego upoważnionego przedstawiciela może być napisana tylko w języku, którym posługuje się personel.
W przypadku maszyn przeznaczonych do ogólnego stosowania, instrukcja powinna być sformułowana w sposób jasny, przejrzysty, umożliwiający wszystkim użytkownikom łatwe korzystanie z niej. Instrukcje powinny zawierać co najmniej następujące informacje (o ile ma to zastosowanie do konkretnego typu maszyny):
1) nazwę i pełny adres producenta i jego upoważnionego przedstawiciela;
2) określenie maszyny, które zostało umieszczone na samej maszynie, z wyjątkiem numeru seryjnego;
3) deklarację zgodności WE lub dokument przedstawiający treść deklaracji zgodności WE, wskazujący szczegółowe dane dotyczące maszyny, niekoniecznie zawierający numer seryjny i podpis;
4) ogólny opis maszyny;
5) rysunki, schematy, opisy i objaśnienia niezbędne do użytkowania, konserwacji i naprawy maszyny oraz sprawdzenia prawidłowości jej działania;
6) opis stanowiska lub stanowisk pracy, które mogą zajmować operatorzy;
7) opis zastosowania maszyny zgodnego z przeznaczeniem;
8) ostrzeżenia dotyczące niedozwolonych sposobów użytkowania maszyn, które, jak to wynika z doświadczenia, mogą mieć miejsce (treść instrukcji, oprócz opisu zastosowania zgodnego z przeznaczeniem, powinna również uwzględniać możliwe do przewidzenia niewłaściwe użycie);
9) instrukcje montażu, instalowania i łączenia, zawierające rysunki, schematy i sposoby mocowania oraz określenie podwozia lub instalacji, na jakich maszyna powinna być zamontowana;
10) dotyczące instalacji i montażu, mające na celu zmniejszenie hałasu lub drgań;
11) dotyczące oddania do użytku i eksploatacji maszyny oraz, jeżeli jest to niezbędne, instrukcje dotyczące szkolenia operatorów;
12) dotyczące ryzyka istniejącego mimo zastosowania konstrukcji bezpiecznej samej w sobie, środków zabezpieczających i dodatkowych środków ochronnych;
13) dotyczące środków ochronnych, jakie musi zastosować użytkownik we właściwych przypadkach, łącznie z dostarczeniem środków ochrony indywidualnej;
14) podstawowe parametry narzędzi, które można stosować w maszynie;
15) warunki, w jakich maszyna spełnia wymagania stateczności podczas użytkowania, transportu, montażu, demontażu, postoju, badań czy przewidywalnych awarii;
16) określające bezpieczne warunki transportu, przenoszenia i przechowywania, z podaniem masy maszyny i jej poszczególnych części, jeżeli istnieje konieczność osobnego transportu;
17) sposób postępowania w razie wypadku lub awarii; jeżeli w maszynie zastosowano funkcję blokowania, to należy podać sposób przeprowadzenia bezpiecznego odblokowania urządzenia;
18) opis czynności regulacyjnych i konserwacyjnych, jakie powinien wykonywać użytkownik oraz zapobiegawcze środki konserwacji;
19) instrukcje umożliwiające bezpieczne przeprowadzenie regulacji i konserwacji, w tym środki ochronne, jakie należy podjąć w trakcie tych czynności;
20) specyfikacje części zamiennych, jakie mają zostać użyte, jeżeli mają one wpływ na zdrowie i bezpieczeństwo operatorów;
21) parametry dotyczące emisji hałasu,w szczegolności poziom ciśnienia akustycznego na stanowiskach pracy, jeżeli przekracza on 70 dB(A); natomiast jeżeli poziom ten nie przekracza 70 dB(A), to powinno być to wyraźnie zaznaczone w instrukcji, szczytową chwilową wartość ciśnienia akustycznego na stanowiskach pracy, jeżeli przekracza ona 130 dB oraz poziom mocy akustycznej maszyny, jeżeli poziom emitowanego ciśnienia akustycznego na stanowiskach pracy przekracza 80 dB(A);
22) dotyczące promieniowania emitowanego przez maszynę, szczególnie promieniowania niejonizującego, które może mieć niekorzystny wpływ na operatora i osoby narażone, w szczególności gdy mają wszczepione aktywne lub nieaktywne urządzenia medyczne (np. rozruszniki serca).
Zgodnie z r.z.w.m. treść zawarta w materiałach promocyjnych opisujących maszynę nie może zaprzeczać treści instrukcji odnoszącej się do zagadnień ochrony zdrowia i bezpieczeństwa. Przy zakupie nowych maszyn i urządzeń domagajmy się więc od dostawcy szczegółowych instrukcji prawidłowej i bezpiecznej obsługi sanej maszyny.

Więcej na ten temat w Serwisie BHP.