Zgodnie z ustawą z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, wysokość przysługującej emerytury lub renty może ulec zmniejszeniu lub prawo do tych świadczeń zawieszeniu w przypadku osiągania przez świadczeniobiorcę przychodu wpływającego na uprawnienia emerytalno-rentowe powyżej określonej kwoty progowej.
– Pilnować wysokości swoich dochodów muszą osoby dorabiające, które są na wcześniejszej emeryturze czy rencie – przypomina Iwona Kowalska-Matis, regionalny rzecznik prasowy ZUS na Dolnym Śląsku. Limity dotyczą bowiem tylko osób, które nie osiągnęły jeszcze powszechnego wieku emerytalnego. Emeryt, który już osiągnął powszechny wiek emerytalny, czyli 60 lat – kobieta i 65 lat – mężczyzna może dorabiać bez żadnych limitów i nie martwić się tym, że ZUS zawiesi lub zmniejszy kwotę wypłacanych mu świadczeń. Wyjątek od tej zasady stanowią ci emeryci, którym ZUS podwyższył wyliczoną emeryturę do kwoty świadczenia minimalnego (które od marca 2024 r. wynosi 1780,96 zł. brutto - red). Wówczas, jeżeli przychód z tytułu pracy przekroczy wysokość kwoty podwyższenia do minimalnej emerytury, emerytura za dany okres będzie wypłacana w niższej kwocie, tj. bez dopłaty do minimum – dodaje rzeczniczka.
Czytaj w LEX: Czy ustawowe prawo do wycofania wniosku o emeryturę jest nieograniczone? >
Bez ograniczeń mogą również dorabiać niektórzy renciści. Chodzi o osoby, które pobierają renty dla inwalidów wojennych, inwalidów wojskowych, których niezdolność do pracy związana jest ze służbą wojskową. Ten przywilej dotyczy również rent rodzinnych przysługujących po uprawnionych do tych świadczeń.
Jeżeli osoba pobiera rentę rodzinną, która jest kwotowo korzystniejsza od ustalonej emerytury z tytułu ukończenia powszechnego wieku emerytalnego – również może zarobkować bez ograniczeń.
Czytaj w LEX: Rozwiązanie stosunku pracy jako warunek wypłaty emerytury >
Cena promocyjna: 95.19 zł
|Cena regularna: 119 zł
|Najniższa cena w ostatnich 30 dniach: zł
Kiedy ZUS zawiesi lub zmniejszy emeryturę/rentę?
Świadczenie ulega zmniejszeniu w razie osiągania przychodu brutto w kwocie przekraczającej 70 proc. przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia za kwartał kalendarzowy, ostatnio ogłoszonego przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego.
Natomiast w razie osiągania przychodu brutto w kwocie wyższej niż 130 proc. ww. przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia, prawo do emerytury, renty z tytułu niezdolności do pracy oraz renty rodzinnej, do której uprawniona jest jedna osoba, ulega zawieszeniu.
Zobacz procedurę w LEX: Zawieszenie lub zmniejszenie emerytury lub renty >
GUS podał, że przeciętne wynagrodzenie w drugim kwartale 2024 r. wyniosło 8038,41 zł - to o nieco ponad 100 zł miesięcznie mniej niż w poprzednim kwartale (8147,38 zł). W związku z tym we wrześniu, październiku i listopadzie 2024 roku spadną limity dla dorabiających emerytów i rencistów.
Od 1 września do 30 listopada 2024 roku kwota przychodu odpowiadająca:
- 70 proc. przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia ogłoszonego za II kwartał 2024 r. wynosi 5626,90 zł - przychody powyżej tej kwoty wpłyną na zmniejszenie emerytury/renty
- 130 proc. przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia ogłoszonego za II kwartał 2024 r. wynosi 10 450 zł - przychody powyżej tej kwoty będą oznaczać zawieszenie emerytury/renty
Od 1 czerwca do 31 sierpnia 2024 roku kwota przychodu odpowiadająca:
- 70 proc. przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia ogłoszonego za I kwartał 2024 r. wynosi 5703,20 zł - przychody powyżej tej kwoty wpłyną na zmniejszenie emerytury/renty
- 130 proc. przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia ogłoszonego za I kwartał 2024 r. wynosi 10 591,60 zł - przychody powyżej tej kwoty będą oznaczać zawieszenie emerytury/renty
Od 1 marca do 31 maja 2024 roku kwota przychodu odpowiadająca:
- 70 proc. przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia ogłoszonego za IV kwartał 2023 r. wynosi 5278,30 zł - przychody powyżej tej kwoty wpłyną na zmniejszenie emerytury/renty
- 130 proc. przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia ogłoszonego za IV kwartał 2023 r. wynosi 9802,50 zł - przychody powyżej tej kwoty będą oznaczać zawieszenie emerytury/renty
Czytaj w LEX: Zasady zaliczania do stażu pracy okresów pracy w gospodarstwie rolnym >>>
Od 1 grudnia 2023 roku do 29 lutego 2024 roku kwota przychodu odpowiadająca:
- 70 proc. przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia ogłoszonego za III kwartał 2023 r. wynosi 5036,50 zł - przychody powyżej tej kwoty wpłyną na zmniejszenie emerytury/renty
- 130 proc. przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia ogłoszonego za III kwartał 2023 r. wynosi 9353,50 zł - przychody powyżej tej kwoty będą oznaczać zawieszenie emerytury/renty
Limity z wcześniejszych okresów można sprawdzić na stronie internetowej ZUS >>
Sprawdź w LEX: Czy emeryt, który chce podjąć pracę dodatkową, zobowiązany jest poinformować o tym fakcie ZUS? >
Komu ZUS nie zmniejszy ani nie zawiesi świadczenia?
Limit przychodów nie dotyczy osób, które:
- mają prawo do emerytury i ukończyły powszechny wiek emerytalny. Wyjątek od tej zasady stanowią ci emeryci, którym ZUS podwyższył wyliczoną emeryturę do kwoty świadczenia minimalnego, czyli do 1780,96 zł brutto. Wówczas, jeżeli przychód z tytułu pracy przekroczy wysokość kwoty podwyższenia do minimalnej emerytury to, emerytura będzie wypłacana w niższej kwocie, a więc bez dopłaty do minimum
- mają prawo do emerytury częściowej,
- mają prawo do renty inwalidy wojennego, z tytułu pobytu w obozie i w miejscach odosobnienia lub renty rodzinnej po tych inwalidach,
- mają prawo do renty inwalidy wojskowego w związku ze służbą wojskową lub renty rodzinnej po żołnierzu, którego śmierć ma związek ze służbą wojskową
- pobierają renty rodzinne po uprawnionych do tych świadczeń. Jeżeli osoba pobiera rentę rodzinną, która jest kwotowo korzystniejsza od ustalonej emerytury z tytułu ukończenia powszechnego wieku emerytalnego – również może zarobkować bez ograniczeń.
Te osoby mogą dorabiać bez żadnych konsekwencji i ograniczeń.
W zupełnie innej sytuacji są renciści i osoby, które przeszły na „wcześniejszą” emeryturę. Jeśli nie poinformują o dodatkowych dochodach ZUS będą musiały zwrócić nienależnie pobrane świadczenie. Żeby tego uniknąć trzeba poinformować ZUS o prognozowanych dochodach.
Czytaj w LEX: Zmniejszanie i zawieszanie emerytur i rent z FUS w związku z osiąganiem przychodu w państwach członkowskich UE >
Jakie świadczenia może zmniejszyć lub zawiesić ZUS?
ZUS może zmniejszyć lub zawiesić:
- emeryturę,
- emeryturę pomostową,
- nauczycielskie świadczenie kompensacyjne,
- rentę z tytułu niezdolności do pracy,
- rentę z tytułu niezdolności do pracy w związku z:
- wypadkiem przy pracy,
- wypadkiem w drodze do pracy lub z pracy sprzed 1 stycznia 2003 r.,
- chorobą zawodową.
- rentę inwalidy wojskowego, jeżeli Twoja niezdolność do pracy nie ma związku ze służbą wojskową, oraz rentę rodzinną po inwalidzie wojskowym,
- rentę rodzinną.
Czytaj też: W poniedziałki najwięcej wniosków o emeryturę >
Jakie zarobki spowodują, że ZUS zawiesi lub zmniejszy świadczenie?
Na to, czy ZUS zawiesi lub zmniejszy świadczenie, ma wpływ przede wszystkim przychód z działalności, od której są obowiązkowe składki na ubezpieczenia społeczne.
Chodzi tu głównie o przychody:
- z pracy na podstawie stosunku pracy,
- z pracy na podstawie umowy zlecenia i umowy agencyjnej oraz współpracy przy jednej z tych umów,
- z pracy na podstawie umowy o świadczenie usług (innej niż umowa zlecenie lub agencyjna), do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia, oraz współpracy przy tej umowie,
- z pracy na podstawie:
- umowy zlecenia,
- umowy agencyjnej,
- innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z przepisami Kodeksu cywilnego stosuje się przepisy o zleceniu,
- umowy o dzieło,
jeżeli emeryt/rencista zawrze taką umowę ze swoim obecnym pracodawcą albo jeżeli na podstawie takiej umowy – zawartej z innym podmiotem – wykonuje pracę dla obecnego pracodawcy,
- z pozarolniczej działalności oraz współpracy przy jej wykonywaniu,
- z pracy nakładczej,
- z pracy w rolniczej spółdzielni produkcyjnej i spółdzielni kółek rolniczych,
- z odpłatnej pracy, na podstawie skierowania do pracy, w czasie kary pozbawienia wolności lub tymczasowego aresztowania,
- ze stypendium sportowego,
- ze sprawowania mandatu posła i posła do Parlamentu Europejskiego oraz senatora,
- z wynagrodzenia za pełnienie funkcji członka rady nadzorczej,
- ze służby w tzw. służbach mundurowych (Policja, Straż Pożarna itd.),
- z działalności wykonywanej za granicą,
- z zasiłków chorobowych, macierzyńskich i opiekuńczych,
- z wynagrodzenia za czas niezdolności do pracy,
- ze świadczenia rehabilitacyjnego i wyrównawczego,
- z zasiłku wyrównawczego oraz dodatku wyrównawczego.
WZORY DOKUMENTÓW w LEX:
- Postanowienie o zawieszeniu postępowania w sprawie wniosku o przyznanie prawa do emerytury pomostowej >
- Wniosek o wypłatę zawieszonych emerytur >
- Decyzja o dokonaniu miesięcznego rozliczenia emerytury >
Cena promocyjna: 95.19 zł
|Cena regularna: 119 zł
|Najniższa cena w ostatnich 30 dniach: zł
ZUS może zawiesić lub zmniejszyć świadczenie także wtedy, gdy uprawniony:
- osiąga przychód z dodatkowej pracy i jest wyłączony z obowiązku ubezpieczeń społecznych, ponieważ pobiera emeryturę lub rentę,
- wykonuje dodatkową pracę, od której nie trzeba opłacać składek na ubezpieczenia społeczne, bo opłaca już składki na te ubezpieczenia z innego tytułu.
Czytaj w LEX: Zbieg różnych tytułów do ubezpieczeń społecznych z posiadaniem uprawnień emerytalno-rentowych >
Inaczej jest w przypadku renty socjalnej
Od stycznia 2022 r. zmieniły się zasady zawieszania renty socjalnej.
- Obecnie są stosowane te same reguły, co do renty z tytułu niezdolności do pracy, które są bardziej korzystne. Dla wielu osób oznacza to możliwość osiągania dodatkowych przychodów i pobierania renty socjalnej w pełnej lub zmniejszonej wysokości – bez zawieszania prawa do wypłaty przez ZUS – zapewnia Kowalska-Matis. - Istotna zmiana dotyczy też sposobu rozliczenia tej renty. Obecnie osoba dorabiająca do renty socjalnej jest przez nas rozliczana po upływie roku kalendarzowego – rocznie lub miesięcznie w zależności od tego, co jest dla niej korzystniejsze. Wcześniej renta była zawieszana na bieżąco - za każdy miesiąc - wyjaśnia.
Od 1 stycznia 2022 r., jeśli przychód jest wyższy niż 70 proc. przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia za kwartał kalendarzowy, ale nie przekroczy 130 proc. tej kwoty renta socjalna jest zmniejszana. Dopiero, gdy przychód przekroczy wyższy próg zarobkowy – 130 proc. przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia, renta jest zawieszana. To ważna zmiana przepisów, bo jeszcze w 2021 r. przychód wyższy niż 70 proc. przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia powodował zawieszenie renty.
Kwoty maksymalnego zmniejszenia
Jeżeli przychód osiągany przez świadczeniobiorcę przekroczy 70 proc. przeciętnego wynagrodzenia, ale nie będzie wyższy niż 130 proc. przeciętnego wynagrodzenia, emerytura, renta z tytułu niezdolności do pracy oraz renta rodzinna dla jednej osoby zostaną zmniejszone o kwotę przekroczenia, jednak nie więcej niż o kwotę maksymalnego zmniejszenia (ustalaną przy kolejnych waloryzacjach), czyli od 1 marca 2024 r.:
- 890,63 zł – emerytura, renta z tytułu całkowitej niezdolności do pracy,
- 668,01 zł – renta z tytułu częściowej niezdolności do pracy,
- 757,08 zł – renta rodzinna dla jednej osoby.
Zawieszone zostają emerytury i renty świadczeniobiorców, którzy osiągnęli przychód przekraczający 130 proc. przeciętnego wynagrodzenia.
Kiedy zmieni się limit dorabiania?
Wysokość przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia ogłasza co kwartał Prezes Głównego Urzędu Statystycznego. Kolejna zmiana limitu nastąpi więc w grudniu.
O przychodach trzeba powiadomić ZUS - do końca lutego następnego roku
Emeryci i renciści, którzy w 2024 r. pracują zawodowo, powinni do końca lutego 2025 roku powiadomić ZUS o osiągniętych w danym roku przychodach oraz o wybranym przez siebie systemie rozliczeniowym – miesięcznym lub rocznym - w zależności od tego, co jest korzystniejsze dla świadczeniobiorcy.
Obowiązek informowania ZUS o dorabianiu mają te osoby, które jeszcze nie osiągnęły powszechnego wieku emerytalnego bez względu na to czy pracują na etat czy tylko zlecenie lub dzieło.
Zobacz: Czy emeryt może zostać wspólnikiem w spółce z o.o.? >
Przychody emerytów rozlicza się na podstawie zaświadczenia pracodawcy, zatrudniającego emeryta lub rencistę. Osoby opłacające składki same za siebie (np. prowadzący działalność gospodarczą) powinny przedstawić oświadczenie o wysokości przychodu. W przypadku osób prowadzących pozarolniczą działalność, za przychód uważa się podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne. Zaświadczenie/oświadczenie należy dostarczyć do oddziału ZUS, który wypłaca emeryturę lub rentę. Można to także zrobić online korzystając z formularza EROP – Oświadczenie o osiąganiu przychodu.
To emeryt/rencista wybiera rozliczenie miesięczne lub roczne
ZUS może rozliczać osiągnięte przychody rocznie lub miesięcznie. Jeżeli emeryt/rencista, składając wniosek o świadczenie, nie wybierze konkretnego sposobu rozliczania, to ZUS rozliczy je według tego wariantu, który jest dla pobierającego świadczenie korzystniejszy. Może się bowiem okazać, że w którymś miesiącu świadczeniobiorca przekroczył limit przychodów wpływający na zmniejszenie/zawieszenie emerytury/renty, ale po zliczeniu przychodów z całego roku do takiego przekroczenia już nie dojdzie - wtedy korzystniejsze jest rozliczenie roczne.
Sprawdź w LEX: Czy pracownik, który ma 61 lat i jest zatrudniony na umowę na czas nieokreślony, może wystąpić o ustalenie wysokości emerytury? >
Emerytura nie musi oznaczać końca kariery zawodowej
Wielu seniorów, pomimo osiągnięcia wieku emerytalnego, podejmuje pracę. W ciągu ostatnich kilku lat liczba pracujących emerytów wzrosła o około 30 proc.
- Kontynuowanie pracy to dobry sposób nie tylko na osiąganie większych dochodów, ale również na podwyższenie wysokości emerytury. Przepisy stanowią, że emeryt, który pracuje, a od jego umowy odprowadzane są składki na ubezpieczenie społeczne ma prawo do przeliczenia swojego świadczenia z uwzględnieniem dodatkowych składek - wyjaśnia Beata Kopczyńska, regionalny rzecznik prasowy ZUS województwa śląskiego.
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.