Z jakich przepisów wynika, że pracownica powinna mieć 15-letni okres zatrudnienia przed 1 stycznia 1999 r. (skoro ZUS na swoich stronach internetowych podaje, że wystarczy co najmniej jeden dzień zatrudnienia w tych warunkach przed dniem 1 stycznia 1999 r. aby można było przejść na emeryturę)?

Warunek osiągnięcia 15-lat pracy w szczególnych warunkach przed dniem 1 stycznia 1999 r. wynika z art. 184 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.
Osoba, która 55 lat ukończyła w 2009 r. urodziła się w 1954 r., a więc co do zasady należy do tej osoby stosować przepisy o ubezpieczonych urodzonych po dniu 31 grudnia 1948 r., czyli Rozdziału 1 Działu II - art. 24 i nast. ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jedn.: Dz. U. z 2009 r. Nr 153, poz. 1227) - dalej u.f.u.s. Tym osobom przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku emerytalnego, wynoszącego co najmniej 60 lat dla kobiet. Przewidziano kilka wyjątków (np. art. 24 ust. 2 i art. 184 u.f.u.s., o których poniżej). Z treści pytania wynika, że pracownica była zainteresowana ustaleniem prawa do emerytury w obniżonym wieku ze względu na pracę w szczególnych warunkach, czyli na zasadach przewidzianych dla osób urodzonych przed 1949 r. w art. 32 u.f.u.s. Szczególne warunki pracy pozwalają tym osobom na przejście na emeryturę w wieku 55 lat, jeżeli okres pracy w tych warunkach wynosił co najmniej 15 lat i spełnione zostały pozostałe wymagania do przejścia na emeryturę (zgodnie z powołanym w pytaniu rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze; Dz. U. Nr 8, poz. 43, z późn. zm.).

Niestety dla osób urodzonych po 1949 r. skorzystanie z tej możliwości uzależniono od spełnienia dodatkowych warunków. Według art. 184 u.f.u.s. ubezpieczonym urodzonym po dniu 31 grudnia 1948 r. przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku przewidzianego w odpowiednich przepisach (m.in. w przepisach, do których odsyła wskazany powyżej art. 32 u.f.u.s. - w tym przypadku - 55 lat), jeżeli w dniu wejścia w życie ustawy u.f.u.s. (1 stycznia 1999 r.) osiągnęli:
okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymaganym w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w wieku niższym niż 60 lat - dla kobiet oraz
okres składkowy i nieskładkowy, o którym mowa w art. 27 u.f.u.s., czyli dla kobiet - 20 lat.
Spełnienie tych warunków oceniane jest na dzień 1 stycznia 1999 r. Z pytania wynika, że nie zostały one spełnione: pracownica przed 1999 r. osiągnęła mniej niż 15 lat pracy w szczególnych warunkach. Dlatego organ rentowy odmówił prawa do emerytury powołując się na brak 15-letniego okresu zatrudnienia w warunkach szczególnych. Przepis ten wyjątkowo pozwala osobom, które pracowały w szczególnych warunkach przed 1999 r. na wcześniejsze przejście na emeryturę, nie można więc go interpretować rozszerzająco - na korzyść zainteresowanej.
Uwaga o tym, że "ZUS na swoich stronach internetowych podaje, że wystarczy co najmniej jeden dzień zatrudnienia w tych warunkach przed dniem 1 stycznia 1999 r. aby można było przejść na emeryturę" prawdopodobnie nie dotyczy emerytury w obniżonym wieku emerytalnym na starych zasadach, o której była mowa powyżej, ale emerytury pomostowej - nowego świadczenia - przewidzianego dla osób urodzonych po 1948 r., czyli dla grupy wiekowej pracownicy, o której mowa w pytaniu. Według art. 24 ust. 2 u.f.u.s. dla ubezpieczonych urodzonych po dniu 31 grudnia 1948 r., zatrudnionych w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze, z wyjątkiem ubezpieczonych mających prawo do emerytury na warunkach określonych w art. 32, 33, 39, 40, 46, 50, 50a i 50e, 184 oraz w art. 88 Karty Nauczyciela, zostaną ustanowione emerytury pomostowe. Pracownicy dotyczy art. 32. Niestety emerytury pomostowe, uregulowane ustawą z dnia 19 grudnia 2008 r. o emeryturach pomostowych (Dz. U. Nr 237, poz. 1656) zostały przewidziane dla pracownika, który spełnił łącznie następujące warunki:
urodził się po dniu 31 grudnia 1948 r.;
ma okres pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze wynoszący co najmniej 15 lat - ten warunek został spełniony;
osiągnął wiek wynoszący co najmniej 55 lat dla kobiet - ten warunek został spełniony;
ma okres składkowy i nieskładkowy wynoszący co najmniej 20 lat dla kobiet i co najmniej 25 lat dla mężczyzn - ten warunek został spełniony;
przed dniem 1 stycznia 1999 r. wykonywał prace w szczególnych warunkach lub prace w szczególnym charakterze, w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 ustawy lub art. 32 i art. 33 u.f.u.s. ten warunek został spełniony;
po dniu 31 grudnia 2008 r. wykonywał pracę w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 ustawy o emeryturach pomostowych - z pytania nie wynika, żeby ten warunek został spełniony i wydaje się, że właśnie jego zabrakło i nie będzie łatwy do spełnienia, gdyż w art. 3 ust. 1 i wskazanych tam załącznikach do ustawy o emeryturach pomostowych nie wymieniono prac związanych z lakierowaniem ręczny lub natryskowym, analogicznych do wskazanych w załączniku do rozporządzenia z 1983 r., o którym mowa powyżej; nastąpiło z nim rozwiązanie stosunku pracy - ten warunek został spełniony.

W związku z powyższym pracownica, o której mowa w pytaniu nie spełniała również warunków do nabycia prawa do emerytury pomostowej, ponieważ łącznie z warunkiem "co najmniej jednego dnia zatrudnienia w tych warunkach przed dniem 1 stycznia 1999 r." musi być spełniony warunek "co najmniej jednego dnia zatrudnienia po dniu 31 grudnia 2008 r." w szczególnych warunkach według nowego wykazu załączonego do ustawy o emeryturach pomostowych.

Dorota Dzienisiuk - specjalista z zakresu prawa pracy