1. Emerytura pomostowa
Przejęto, że prawo do emerytury pomostowej nabędą zatrudnieni w 66 zawodach: 40 w szczególnych warunkach (załącznik nr 1 ustawy z dnia 19 grudnia 2008 r. o emeryturach pomostowych - Dz. U. Nr 237, poz. 1656 - dalej u.e.p.) oraz 24 w szczególnym charakterze (załącznik nr 2 u.e.p.). To ok. 250.000 osób, z czego w 2009 r. z tego świadczenia może skorzystać ok. 5000 osób.
Zasadniczo, świadczenie będzie przysługiwało tym, którzy pracowali w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze określonych w ustawie z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z FUS (tekst jedn.: Dz. U. z 2009 r. Nr 153, poz. 1227 z późn. zm.) - dalej u.e.r.f.u.s. przed 1 stycznia 1999 r. oraz pracują po 31 grudnia 2008 r. w warunkach określonych przez u.e.p. Jednakże w przepisach przejściowych postanowiono, że emerytura pomostowa będzie przysługiwała również tej osobie, która na dzień 1 stycznia 2009 r. ma już wymagany staż pracy w szczególnych warunkach lub charakterze określony w u.e.p. Warunkiem jest jednak (oprócz spełnienia szeregu innych, o których mowa poniżej) aby osoba taka 1 stycznia 1999 r. pracowała szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, choćby w rozumieniu u.e.r.f.u.s. (zawierającej szerszy ich wachlarz).
Osoby uprawnione do emerytury pomostowej muszą legitymować się stażem pracy ustalanym w podobny sposób jak do „starych” emerytur. Świadczenie zostanie jednak obliczone już według nowych wytycznych.
U.e.p. jest kontynuacją reformy emerytalnej (podobnie jak ustawa z dnia 21 listopada 2008 r. o emeryturach kapitałowych - Dz. U. Nr 228, poz. 1507). Gwarantuje ona świadczenie pomostowe dla tych osób, które zaczęły pracować w "starym" systemie emerytalnym tj. przed 1 stycznia 1999 r., a na emeryturę przejdą podczas obowiązywania "nowego" systemu emerytalnego.
Emerytura pomostowa jest świadczeniem wygasającym, w pierwszym roku sfinansuje ją budżet państwa, a od 2010 r. będzie ją wypłacał Funduszu Emerytur Pomostowych.
2. Praca w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze według nowej u.e.p.
Uważa się, że pracownicy są zatrudnieni po 1 stycznia 2009 r. w szczególnych warunkach (art. 3 ust. 1 i 2 u.e.p.), jeśli w pełnym wymiarze:
- wykonują prace związane z czynnikami ryzyka, które z wiekiem mogą z dużym prawdopodobieństwem spowodować trwałe uszkodzenie zdrowia,
- prace są wykonywane w szczególnych warunkach środowiska pracy, determinowanych siłami natury lub procesami technologicznymi, które mimo zastosowania środków profilaktyki technicznej, organizacyjnej i medycznej stawiają przed pracownikami wymagania przekraczające poziom ich możliwości, ograniczony w wyniku procesu starzenia się jeszcze przed osiągnięciem wieku emerytalnego, w stopniu utrudniającym ich pracę na dotychczasowym stanowisku.
Czynnikami ryzyka związanymi z rodzajami prac w szczególnych warunkach determinowanych siłami natury są:
- prace pod ziemią,
- prace na wodzie,
- prace pod wodą,
- prace w powietrzu;
Natomiast czynniki ryzyka są związane pracami determinowanych procesami technologicznymi, jeśli:
- prace są wykonywane w warunkach gorącego mikroklimatu, czyli w pomieszczeniach o temperaturze powyżej 28°C, przy wartości tempa metabolizmu pracownika powyżej 130 W/m2,
- prace są wykonywane w warunkach zimnego mikroklimatu, czyli w pomieszczeniach o temperaturze poniżej 0°C,
- są to bardzo ciężkie prace fizyczne, czyli prace powodujące w ciągu zmiany roboczej efektywny wydatek energetyczny u mężczyzn - powyżej 8400 kJ, a u kobiet - powyżej 4600 kJ,
- są to prace w warunkach podwyższonego ciśnienia atmosferycznego,
- są to ciężkie prace fizyczne związane z bardzo dużym obciążeniem statycznym wynikającym z konieczności pracy w wymuszonej, niezmiennej pozycji ciała. Ciężkimi pracami fizycznymi są te, które powodują w ciągu zmiany roboczej efektywny wydatek energetyczny u mężczyzn - powyżej 6300 kJ, a u kobiet - powyżej 4200 kJ, jak również prace w wymuszonej pozycji ciała wymagające znacznego pochylenia i (lub) skręcenia pleców przy jednoczesnym wywieraniu siły powyżej 10 kG dla mężczyzn i 5 kG dla kobiet (wg metody OWAS pozycja kategorii 4) przez co najmniej połowę zmiany roboczej.
Uważa się, że pracownicy są zatrudnieni po 1 stycznia 2009 r. w szczególnym charakterze (art. 3 ust. 3 u.e.p.), jeśli w pełnym wymiarze wykonują prace wymagające szczególnej odpowiedzialności oraz szczególnej sprawności psychofizycznej, których możliwość należytego wykonywania w sposób niezagrażający bezpieczeństwu publicznemu, w tym zdrowiu lub życiu innych osób, zmniejsza się przed osiągnięciem wieku emerytalnego na skutek pogorszenia sprawności psychofizycznej, związanego z procesem starzenia się.
Zatrudnionych w szczególnych warunkach uważa się także ubezpieczonych twórców lub artystów- tancerzy zawodowych, którzy wykonują po 1 stycznia 2009 r. prace związane z bardzo ciężkim wysiłkiem fizycznym (art. 3 ust. 6 u.e.p.).
Za pracowników wykonujących prace w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze uważa się również osoby urodzone przed 1 stycznia 1949 r. wykonujące przed 1 stycznia 2009 r., prace w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze określone wyżej lub w art. 32 i art. 33 u.e.r.f.u.s. Są to więc pracownicy m.in. organów kontroli państwowej, służby celnej, twórcy i artyści, dziennikarze, nauczyciele, pełniący służbę mundurową, strażacy.
3. Siedem warunków do emerytury pomostowej
Pracujący w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze musi spełnić 7 warunków, by nabyć prawo do emerytury pomostowej (art. 4 u.e.p.).
Jeśli pracownik jest kobietą, dostanie emeryturę pomostową, o ile:
* urodziła się po 31 grudnia 1948 r.,
* ma co najmniej 55 lat,
* ma co najmniej 15 lat stażu pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze,
* udokumentuje co najmniej 20-letni okres składkowy i nieskładkowy,
* przed 1 stycznia 1999 r. wykonywała pracę w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze określoną w art. 32 i art. 33 u.e.r.f.u.s,
* po 31 grudnia 2008 r. wykonuje pracę w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze uwzględnioną w wykazie załączonym do u.e.p. w zał. 1 i 2.,
* rozwiązała stosunek pracy z pracodawcą.
Jeśli pracownik jest mężczyzną, dostanie emeryturę pomostowa, o ile:
* urodził się po 31 grudnia 1948 r.,
* ma co najmniej 60 lat,
* ma co najmniej 15 lat stażu pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze
* udokumentuje co najmniej 25-letni okres składkowy i nieskładkowy,
* przed 1 stycznia 1999 r. wykonywał pracę w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze określoną w art. 32 i art. 33 u.e.r.f.u.s,
* po 31 grudnia 2008 r. wykonuje pracę w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze uwzględniona w wykazie załączonym do u.e.p. w zał. 1 i 2,
* rozwiązał stosunek pracy z pracodawcą.
Uwaga!
W przepisach przejściowych, w art. 49 u.e.p. postanowiono, że nabędą prawo do emerytury pomostowej te osoby, które nie spełniły tylko jednego z wyżej wymienionych wymagań: nie pracują w szczególnych warunkach lub charakterze określonych w u.e.p. po 31 grudnia 2008 r. Muszą mieć jednak już teraz wypracowany staż w szczególnych warunkach lub charakterze, które za takie uznaje u.e.p. (a nie tylko u.e.r.f.u.s. o szerszym wachlarzu prac). Oczywiście, osoby te muszą spełnić jeszcze pozostałe warunki: odpowiedniego wieku, zatrudnienia w szczególnym warunkach określonych w u.e.r.f.u.s. lub u.e.p. przed 1 stycznia 1999 r., wymaganego ogólnego okresu składkowego i nieskładkowego oraz zwolnienia się z pracy.
11. Dorabianie do emerytur pomostowych
Jeśli osoba przebywająca na emeryturze pomostowej będzie pracowała i osiągała z tej pracy dochód, to w zależności od wysokości zarobków wypłata emerytury będzie zawieszona lub odpowiednio zmniejszona (art. 18 u.e.p.).
Dodatkowe dochody nie przekraczające 70% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenie za kwartał kalendarzowy nie mają wpływ na wysokość pobieranej emerytury. Jeśli jego dodatkowe zarobki przekroczą tę kwotę, jego emerytura będzie zmniejszona, nie więcej jednak niż o kwoty maksymalnych dopuszczalnych zmniejszeń. Jeśli dodatkowy zarobek emeryta przekroczy limit wynoszący 130% przeciętnego wynagrodzenia z poprzedniego kwartału, wówczas ZUS wstrzyma wypłatę emerytury pomostowej.
Wszystkie kwoty, tj. dopuszczalnego dochodu, maksymalnych zmniejszeń emerytury ustalane są na podstawie przeciętnego wynagrodzenia ogłaszanego przez prezesa GUS. Prezes ZUS ogłasza wszelkie dopuszczalne miesięczne limity dorabiania do świadczeń emerytalno-rentowych. Robi to nie później niż do 14 dnia drugiego miesiąca kwartału.
Natomiast do 14 listopada ogłasza graniczne roczne kwoty graniczne przychodu do świadczeń emerytalno-rentowych powodujące zmniejszenie lub zawieszenie wypłaty świadczeń.
Uwaga!
Jeżeli łączna kwota dodatkowego zarobku emeryta pomostowego przewyższy w danym roku kalendarzowym roczną kwotę graniczną przychodu o kwotę niższą niż kwota nienależnie pobranej emerytury, to kwoty tej nie trzeba będzie zwracać, jeśli emeryt wpłaci na Fundusz Emerytur Pomostowych sumę równą kwocie przekroczenia, pomniejszonej o pobranej zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych.
O takiej możliwości poinformuje emeryta ZUS. Jeżeli nie wpłaci on w terminie odpowiedniej sumy pieniężnej na FEP, wówczas ZUS będzie dochodził dochodzi zwrotu nienależnie pobranej emerytury pomostowej na zasadach określonych w art. 138-144 u.e.r.f.u.s.
Uwaga!
Prawo do emerytury pomostowej ulegnie zawieszeniu bez względu na wysokość uzyskiwanych zarobków, jeśli emeryt podejmie pracę w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, w rozumieniu u.e.p. (...)
Przejęto, że prawo do emerytury pomostowej nabędą zatrudnieni w 66 zawodach: 40 w szczególnych warunkach (załącznik nr 1 ustawy z dnia 19 grudnia 2008 r. o emeryturach pomostowych - Dz. U. Nr 237, poz. 1656 - dalej u.e.p.) oraz 24 w szczególnym charakterze (załącznik nr 2 u.e.p.). To ok. 250.000 osób, z czego w 2009 r. z tego świadczenia może skorzystać ok. 5000 osób.
Zasadniczo, świadczenie będzie przysługiwało tym, którzy pracowali w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze określonych w ustawie z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z FUS (tekst jedn.: Dz. U. z 2009 r. Nr 153, poz. 1227 z późn. zm.) - dalej u.e.r.f.u.s. przed 1 stycznia 1999 r. oraz pracują po 31 grudnia 2008 r. w warunkach określonych przez u.e.p. Jednakże w przepisach przejściowych postanowiono, że emerytura pomostowa będzie przysługiwała również tej osobie, która na dzień 1 stycznia 2009 r. ma już wymagany staż pracy w szczególnych warunkach lub charakterze określony w u.e.p. Warunkiem jest jednak (oprócz spełnienia szeregu innych, o których mowa poniżej) aby osoba taka 1 stycznia 1999 r. pracowała szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, choćby w rozumieniu u.e.r.f.u.s. (zawierającej szerszy ich wachlarz).
Osoby uprawnione do emerytury pomostowej muszą legitymować się stażem pracy ustalanym w podobny sposób jak do „starych” emerytur. Świadczenie zostanie jednak obliczone już według nowych wytycznych.
U.e.p. jest kontynuacją reformy emerytalnej (podobnie jak ustawa z dnia 21 listopada 2008 r. o emeryturach kapitałowych - Dz. U. Nr 228, poz. 1507). Gwarantuje ona świadczenie pomostowe dla tych osób, które zaczęły pracować w "starym" systemie emerytalnym tj. przed 1 stycznia 1999 r., a na emeryturę przejdą podczas obowiązywania "nowego" systemu emerytalnego.
Emerytura pomostowa jest świadczeniem wygasającym, w pierwszym roku sfinansuje ją budżet państwa, a od 2010 r. będzie ją wypłacał Funduszu Emerytur Pomostowych.
2. Praca w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze według nowej u.e.p.
Uważa się, że pracownicy są zatrudnieni po 1 stycznia 2009 r. w szczególnych warunkach (art. 3 ust. 1 i 2 u.e.p.), jeśli w pełnym wymiarze:
- wykonują prace związane z czynnikami ryzyka, które z wiekiem mogą z dużym prawdopodobieństwem spowodować trwałe uszkodzenie zdrowia,
- prace są wykonywane w szczególnych warunkach środowiska pracy, determinowanych siłami natury lub procesami technologicznymi, które mimo zastosowania środków profilaktyki technicznej, organizacyjnej i medycznej stawiają przed pracownikami wymagania przekraczające poziom ich możliwości, ograniczony w wyniku procesu starzenia się jeszcze przed osiągnięciem wieku emerytalnego, w stopniu utrudniającym ich pracę na dotychczasowym stanowisku.
Czynnikami ryzyka związanymi z rodzajami prac w szczególnych warunkach determinowanych siłami natury są:
- prace pod ziemią,
- prace na wodzie,
- prace pod wodą,
- prace w powietrzu;
Natomiast czynniki ryzyka są związane pracami determinowanych procesami technologicznymi, jeśli:
- prace są wykonywane w warunkach gorącego mikroklimatu, czyli w pomieszczeniach o temperaturze powyżej 28°C, przy wartości tempa metabolizmu pracownika powyżej 130 W/m2,
- prace są wykonywane w warunkach zimnego mikroklimatu, czyli w pomieszczeniach o temperaturze poniżej 0°C,
- są to bardzo ciężkie prace fizyczne, czyli prace powodujące w ciągu zmiany roboczej efektywny wydatek energetyczny u mężczyzn - powyżej 8400 kJ, a u kobiet - powyżej 4600 kJ,
- są to prace w warunkach podwyższonego ciśnienia atmosferycznego,
- są to ciężkie prace fizyczne związane z bardzo dużym obciążeniem statycznym wynikającym z konieczności pracy w wymuszonej, niezmiennej pozycji ciała. Ciężkimi pracami fizycznymi są te, które powodują w ciągu zmiany roboczej efektywny wydatek energetyczny u mężczyzn - powyżej 6300 kJ, a u kobiet - powyżej 4200 kJ, jak również prace w wymuszonej pozycji ciała wymagające znacznego pochylenia i (lub) skręcenia pleców przy jednoczesnym wywieraniu siły powyżej 10 kG dla mężczyzn i 5 kG dla kobiet (wg metody OWAS pozycja kategorii 4) przez co najmniej połowę zmiany roboczej.
Uważa się, że pracownicy są zatrudnieni po 1 stycznia 2009 r. w szczególnym charakterze (art. 3 ust. 3 u.e.p.), jeśli w pełnym wymiarze wykonują prace wymagające szczególnej odpowiedzialności oraz szczególnej sprawności psychofizycznej, których możliwość należytego wykonywania w sposób niezagrażający bezpieczeństwu publicznemu, w tym zdrowiu lub życiu innych osób, zmniejsza się przed osiągnięciem wieku emerytalnego na skutek pogorszenia sprawności psychofizycznej, związanego z procesem starzenia się.
Zatrudnionych w szczególnych warunkach uważa się także ubezpieczonych twórców lub artystów- tancerzy zawodowych, którzy wykonują po 1 stycznia 2009 r. prace związane z bardzo ciężkim wysiłkiem fizycznym (art. 3 ust. 6 u.e.p.).
Za pracowników wykonujących prace w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze uważa się również osoby urodzone przed 1 stycznia 1949 r. wykonujące przed 1 stycznia 2009 r., prace w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze określone wyżej lub w art. 32 i art. 33 u.e.r.f.u.s. Są to więc pracownicy m.in. organów kontroli państwowej, służby celnej, twórcy i artyści, dziennikarze, nauczyciele, pełniący służbę mundurową, strażacy.
3. Siedem warunków do emerytury pomostowej
Pracujący w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze musi spełnić 7 warunków, by nabyć prawo do emerytury pomostowej (art. 4 u.e.p.).
Jeśli pracownik jest kobietą, dostanie emeryturę pomostową, o ile:
* urodziła się po 31 grudnia 1948 r.,
* ma co najmniej 55 lat,
* ma co najmniej 15 lat stażu pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze,
* udokumentuje co najmniej 20-letni okres składkowy i nieskładkowy,
* przed 1 stycznia 1999 r. wykonywała pracę w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze określoną w art. 32 i art. 33 u.e.r.f.u.s,
* po 31 grudnia 2008 r. wykonuje pracę w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze uwzględnioną w wykazie załączonym do u.e.p. w zał. 1 i 2.,
* rozwiązała stosunek pracy z pracodawcą.
Jeśli pracownik jest mężczyzną, dostanie emeryturę pomostowa, o ile:
* urodził się po 31 grudnia 1948 r.,
* ma co najmniej 60 lat,
* ma co najmniej 15 lat stażu pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze
* udokumentuje co najmniej 25-letni okres składkowy i nieskładkowy,
* przed 1 stycznia 1999 r. wykonywał pracę w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze określoną w art. 32 i art. 33 u.e.r.f.u.s,
* po 31 grudnia 2008 r. wykonuje pracę w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze uwzględniona w wykazie załączonym do u.e.p. w zał. 1 i 2,
* rozwiązał stosunek pracy z pracodawcą.
Uwaga!
W przepisach przejściowych, w art. 49 u.e.p. postanowiono, że nabędą prawo do emerytury pomostowej te osoby, które nie spełniły tylko jednego z wyżej wymienionych wymagań: nie pracują w szczególnych warunkach lub charakterze określonych w u.e.p. po 31 grudnia 2008 r. Muszą mieć jednak już teraz wypracowany staż w szczególnych warunkach lub charakterze, które za takie uznaje u.e.p. (a nie tylko u.e.r.f.u.s. o szerszym wachlarzu prac). Oczywiście, osoby te muszą spełnić jeszcze pozostałe warunki: odpowiedniego wieku, zatrudnienia w szczególnym warunkach określonych w u.e.r.f.u.s. lub u.e.p. przed 1 stycznia 1999 r., wymaganego ogólnego okresu składkowego i nieskładkowego oraz zwolnienia się z pracy.
11. Dorabianie do emerytur pomostowych
Jeśli osoba przebywająca na emeryturze pomostowej będzie pracowała i osiągała z tej pracy dochód, to w zależności od wysokości zarobków wypłata emerytury będzie zawieszona lub odpowiednio zmniejszona (art. 18 u.e.p.).
Dodatkowe dochody nie przekraczające 70% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenie za kwartał kalendarzowy nie mają wpływ na wysokość pobieranej emerytury. Jeśli jego dodatkowe zarobki przekroczą tę kwotę, jego emerytura będzie zmniejszona, nie więcej jednak niż o kwoty maksymalnych dopuszczalnych zmniejszeń. Jeśli dodatkowy zarobek emeryta przekroczy limit wynoszący 130% przeciętnego wynagrodzenia z poprzedniego kwartału, wówczas ZUS wstrzyma wypłatę emerytury pomostowej.
Wszystkie kwoty, tj. dopuszczalnego dochodu, maksymalnych zmniejszeń emerytury ustalane są na podstawie przeciętnego wynagrodzenia ogłaszanego przez prezesa GUS. Prezes ZUS ogłasza wszelkie dopuszczalne miesięczne limity dorabiania do świadczeń emerytalno-rentowych. Robi to nie później niż do 14 dnia drugiego miesiąca kwartału.
Natomiast do 14 listopada ogłasza graniczne roczne kwoty graniczne przychodu do świadczeń emerytalno-rentowych powodujące zmniejszenie lub zawieszenie wypłaty świadczeń.
Uwaga!
Jeżeli łączna kwota dodatkowego zarobku emeryta pomostowego przewyższy w danym roku kalendarzowym roczną kwotę graniczną przychodu o kwotę niższą niż kwota nienależnie pobranej emerytury, to kwoty tej nie trzeba będzie zwracać, jeśli emeryt wpłaci na Fundusz Emerytur Pomostowych sumę równą kwocie przekroczenia, pomniejszonej o pobranej zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych.
O takiej możliwości poinformuje emeryta ZUS. Jeżeli nie wpłaci on w terminie odpowiedniej sumy pieniężnej na FEP, wówczas ZUS będzie dochodził dochodzi zwrotu nienależnie pobranej emerytury pomostowej na zasadach określonych w art. 138-144 u.e.r.f.u.s.
Uwaga!
Prawo do emerytury pomostowej ulegnie zawieszeniu bez względu na wysokość uzyskiwanych zarobków, jeśli emeryt podejmie pracę w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, w rozumieniu u.e.p. (...)