Sprawa dotyczyła pracownika zatrudnionego na stanowisku zwrotniczego, do którego obowiązków należy kierowanie ruchem pociągów. W związku z wcześniejszym skierowaniem pracownika na badania psychiatryczne przez Wydział Karny Sądu Rejonowego w P. pracodawca powziął podejrzenie, że pracownik nie jest osobą właściwą do kierowania ruchem i skierował go na kontrolne badania psychiatryczne. Pracownik nie wykonał tych badań. W tej sytuacji pracodawca odsunął go od pracy i skierował go do pracy w biurze sekcji. Pracownik odmawiał wykonywania poleceń dotyczących pracy w biurze, ponadto swoim zachowaniem uniemożliwiał wyjaśnienie wątpliwości co do stanu jego zdrowia. W konsekwencji pracodawca rozwiązał z nim umowę o pracę w trybie dyscyplinarnym, czyli art. 52 k.p.
Pracownik wytoczył przed sądem pracy powództwo o przywrócenie do pracy. Sądy pierwszej i drugiej instancji oddaliły pozew, ponieważ w ich ocenie pracownik nie wykonując badań, naruszył podstawowe obowiązki pracownicze i zdezorganizował pracę na stanowisku zwrotniczego, które to stanowisko - zgodnie z instrukcją Zarządu PKP – jest bezpośrednio związane z bezpieczeństwem ruchu pojazdów. Pracownik nie miał podstaw odmówić poddania się kontrolnym badaniom lekarskim, które są przeprowadzane poza terminami wynikającymi z częstotliwości badań okresowych i mogą polegać na specjalistycznych badaniach konsultacyjnych w przypadku podejrzenia utraty przez pracownika zdolności do wykonywania dotychczasowej pracy. Skierowanie na badania kontrolne jest wystawiane z własnej inicjatywy zakładu pracy. Sąd drugiej instancji podzielił dokonaną przez sąd rejonowy ocenę zachowania powoda jako naruszającego podstawowe obowiązki pracownicze.
Istotą rozstrzygnięcia Sądu Najwyższego było rozważenie, czy pracodawca udowodnił, że pracownik przez niewykonanie badań kontrolnych dopuścił się ciężkiego naruszenia podstawowego obowiązku pracowniczego. W ocenie Sądu Najwyższego stawiany zarzut może być rozumiany jako zawinione niewykonanie polecenia pracodawcy dotyczącego pracy (art. 100 § 1 k.p.), a także jako zawinione niewykonanie obowiązku poddawania się wstępnym, okresowym i kontrolnym oraz innym zaleconym badaniom lekarskim, wynikającego z art. 211 pkt 5 k.p. Przekonujące są wywody Sądu Okręgowego co do zasadności wydania powodowi polecenia wykonania badań kontrolnych. Dla przypisania powodowi ciężkiego naruszenia obowiązku wykonania polecenia pracodawcy i poddania się badaniom nie jest jednak wystarczające ustalenie, że 2 listopada pracownik stawił się do pracy bez wyników badań. W aktach znajduje się dokument, z którego wynika, że powód zgłosił się 4 listopada do lekarza psychiatry specjalistycznej przychodni kolejowej. Badanie zostało jednak odłożone do czasu otrzymania przez lekarza dokumentacji ze szpitala i opinii z zakładu pracy. Sąd Okręgowy nie odniósł się do tego dokumentu, ani nie przeprowadził żadnego postępowania dowodowego na okoliczność dalszego postępowania lekarza i postępowania pracownika w tej sprawie. W tej sytuacji przypisanie pracownikowi ciężkiego naruszenia jego podstawowych obowiązków polegającego na niewykonaniu badań kontrolnych zostało dokonane z naruszeniem art. 233 §1 k.p.c. Ta podstawa kasacji okazała się uzasadniona. Niezasadne są natomiast – stwierdził SN - pozostałe zarzuty stanowiące podstawę kasacji. W rezultacie wyroki powszechnych sądów pracy zostały uchylone, a sprawa przekazana do ponownego rozpoznania sądowi rejonowemu.
“Dyscyplinarka” za niewykonanie badania?
Czy nieskorzystanie przez pracownika ze skierowania na kontrolne badanie lekarskie może stanowić podstawę dyscyplinarnego rozwiązania umowy o pracę? Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 10 maja 2000 r., I PKN 642/99 nie pozostawia w tym względzie wątpliwości. Zgodnie z tym orzeczeniem zawinione (umyślne lub wskutek rażącego niedbalstwa) niewykonanie przez pracownika, zgodnego z prawem polecenia poddania się kontrolnym badaniom lekarskim, jako naruszające obowiązek wykonania polecenia dotyczącego pracy (art. 100 i art. 211 pkt 5 k.p.), może stanowić podstawę niezwłocznego rozwiązania umowy o pracę na podstawie art. 52 1 pkt 1 k.p.