Ekspert Serwisu BHP odpowiada na pytanie Użytkownika:

Czy wypadek, w wyniku którego spawacz (pracownik leworęczny) doznał urazu palca wskazującego lewej ręki, w wyniku którego palec amputowano, należy traktować jako wypadek ciężki?

Odpowiedź

Wypadek, którego skutkiem była utrata palca wskazującego powinien zostać zakwalifikowany jako wypadek ciężki.

Uzasadnienie

W myśl art. 234 § 1 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (tekst jedn.: Dz. U. z 2014 r. poz. 1502 z późn. zm.) – dalej k.p., w razie wypadku przy pracy pracodawca ma obowiązek podjąć niezbędne działania eliminujące lub ograniczające zagrożenie, zapewnić udzielenie pierwszej pomocy osobom poszkodowanym i ustalić w przewidzianym trybie okoliczności i przyczyn wypadku oraz zastosować odpowiednie środki zapobiegające podobnym wypadkom. Zgodnie z art. 234 § 2 k.p., pracodawca jest obowiązany niezwłocznie zawiadomić właściwego okręgowego inspektora pracy i prokuratora o śmiertelnym, ciężkim lub zbiorowym wypadku przy pracy oraz o każdym innym wypadku, który wywołał wymienione skutki, mającym związek z pracą, jeżeli może być uznany za wypadek przy pracy.

Pojęcie ciężkiego wypadku przy pracy zostało zdefiniowane w art. 3 ust. 5 ustawy z dnia 30 października 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (tekst jedn.: Dz. U. z 2015 r. poz. 1242 z późn. zm.) jako wypadek skutkujący ciężkim uszkodzeniem ciała, polegającym na utracie wzroku, słuchu, mowy, zdolności rozrodczej lub innym uszkodzeniu ciała albo rozstroju zdrowia, naruszającego podstawowe funkcje organizmu, a także chorobą nieuleczalną lub zagrażającą życiu, trwałą chorobą psychiczną, całkowitą lub częściową niezdolnością do pracy w zawodzie albo trwałym, istotnym zeszpeceniem lub zniekształceniem ciała.

Analizując poszczególne przesłanki definicji, należy przyjąć, że ciężkie uszkodzenie ciała musi polegać na pozbawieniu poszkodowanego wzroku słuchu, mowy lub zdolności rozrodczej. Częściowa utrata wzroku, słuchu, mowy lub zdolności rozrodczych może zostać zakwalifikowana jako inne uszkodzenie ciała naruszające podstawowe funkcje organizmu.

Rozstrój zdrowia oznacza zakłócenie prawidłowego funkcjonowania organizmu, przy czym musi ono być inne, aniżeli utrata wzroku, słuchu, mowy, zdolności rozrodczej.

Przez chorobę nieuleczalną należy rozumieć taką, która według aktualnego stanu wiedzy medycznej nie może zostać wyleczona ani farmaceutycznie, ani chirurgicznie (np. AIDS). Choroba zagrażająca życiu nie musi w rzeczywistości spowodować śmierci danej osoby. Wymagane jest jednak, aby obiektywnie, według aktualnego stanu wiedzy lekarskiej istniało zagrożenie życia.

Całkowita lub częściowa niezdolność do pracy w zawodzie dotyczy sfery społecznego życia osoby uległej wypadkowi. Niezdolność winna dotyczyć zawodu aktualnie wykonywanego oraz zawodu wyuczonego, do wykonywania którego poszkodowany posiada formalne kompetencje.

Trwałość zeszpecenia lub zniekształcenia musi mieć charakter nieodwracalny, nawet pomimo przeprowadzenia operacji.

W literaturze medyczno-sądowej przez istotne zeszpecenie ciała rozumie się „szkodę estetyczną, naruszenie ogólnie przyjętego poczucia estetyki, stan, który jest wyraźnie sprzeczny z ogólnie przyjętymi pojęciami o prawidłowym estetycznym wyglądzie, stan, który w sposób wyraźnie rażący powoduje odchylenia w wyglądzie części ciała ludzkiego, stając się powodem ujemnych bodźców estetycznych dla innych osób” (L.Wachholz, Medycyna sądowa). W zasadniczej kwestii samej definicji zeszpecenia stanowisko to jest zgodne. Istotnym jest, że to u osób trzecich, a nie tylko u samego zainteresowanego, skutek w postaci zeszpecenia powinien wywołać ujemne bodźce estetyczne, bowiem opieranie się jedynie na odczuciach – co do stopnia jej zeszpecenia – osoby poszkodowanej, byłoby nieobiektywne (w większości przypadków wpływ na opinię osoby poszkodowanej mają emocjonalne, negatywne przeżycia, a nie rzeczywisty rozmiar doznanych obrażeń ciała).

Zniekształcenie polega na spowodowaniu zmian anatomicznych, tak więc będzie nim np. deformacja, garb w następstwie złamania kręgosłupa. Zeszpecenie natomiast w większości wypadków polega na zmianach skórnych, są to np. wszelkiego rodzaju blizny.

Z przepisów bhp nie wynika jednoznaczna granica, po której przekroczeniu należy uznać wypadek przy pracy za ciężki. Do każdego zdarzenia należy podchodzić indywidualnie i rozpatrywać je w różnych kategoriach, ale zawsze łącznie (np. istotne zeszpecenie lub zniekształcenie ciała oraz niezdolność do pracy w zawodzie). Inaczej należy traktować „oszpecenie” zawodowego aktora, a inaczej operatora koparki na budowie.

Zniekształcenie polega na spowodowaniu zmian anatomicznych, będą nim np. deformacja, garb w następstwie złamania kręgosłupa. Zeszpecenie natomiast w większości wypadków polega na zmianach skórnych, są to np. wszelkiego rodzaju blizny.

Wypadek, którego skutkiem była utrata palca wskazującego lewej ręki u leworęcznego pracownika, powinien zostać zakwalifikowany jako ciężki, ponieważ uraz ten wypełnia przesłanki wynikające z definicji „ciężkiego wypadku przy pracy”.

Jeżeli jednak zespół powypadkowym będzie miał co do tego wątpliwości, to zgodnie z § 7 ust. 1 pkt 5 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 1 lipca 2009 r. w sprawie ustalania okoliczności i przyczyn wypadków przy pracy (Dz. U. Nr 105, poz. 870), może je rozwiać poprzez zasięgnięcie opinii lekarza, a w razie potrzeby opinii innych specjalistów, w zakresie niezbędnym do oceny rodzaju i skutków wypadku. W takim przypadku powiadomienie prokuratora oraz państwowego inspektora pracy o zaistniałym zdarzeniu powinno nastąpić niezwłocznie po uzyskaniu informacji, że dany wypadek może być zakwalifikowany jako ciężki.

Niedopełnienie obowiązku zawiadomienia ww. organów o śmiertelnym, ciężkim lub zbiorowym wypadku przy pracy, zgodnie z art. 283 § 2 pkt 6 k.p., zagrożone jest karą grzywny od 1000 zł do 30 000 zł. Ponadto, umyślne niedopełnienie powyższego obowiązku stanowi przestępstwo, które zgodnie z art. 221 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks karny (Dz. U. Nr 88, poz. 553 z późn. zm.), podlega grzywnie do 180 stawek dziennych albo karze ograniczenia wolności. Chcąc uniknąć powyższych konsekwencji, warto przekazać informację o zdarzeniu odpowiednim organom już na etapie podejrzenia, że mogło ono wywołać skutek odpowiadający definicji ciężkiego wypadku przy pracy.

Maciej Ambroziewicz, autor współpracuje z publikacją Serwis BHP.

Odpowiedzi udzielono: 8 maja 2016 r.