Odpowiedź
Przepisy bhp nie precyzują, czy osoba posiadająca opisane kwalifikacje może prowadzić okresowe szkolenia bhp, gdyż jest to uzależnione od tego, czy osoba ta posiada zasób wiedzy, doświadczenie zawodowe i przygotowanie dydaktyczne zapewniające właściwą realizację programów szkolenia. Przepisy nie określają bliżej tych kryteriów, pozostawiając kwestię oceny ich spełnienia do uznania przez organizatora szkolenia, czyli podmiot, który zleca wykładowcy przeprowadzenie szkolenia.
Przepisy bhp nie wymagają, aby wykładowca szkoleń z dziedziny bhp posiadał „uprawnienia pedagogiczne”. Nakładają one jedynie obowiązek posiadania przez niego „przygotowania dydaktycznego”.
Uzasadnienie
W myśl art. 237[3] § 2 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. - Kodeks pracy (tekst jedn.: Dz. U. z 2016 r. poz. 1666), pracodawca jest obowiązany zapewnić przeszkolenie pracownika w zakresie bhp przed dopuszczeniem go do pracy oraz prowadzenie okresowych szkoleń w tym zakresie. Szkolenie pracownika przed dopuszczeniem do pracy nie jest wymagane w przypadku podjęcia przez niego pracy na tym samym stanowisku pracy, jakie zajmował u danego pracodawcy bezpośrednio przed nawiązaniem z tym pracodawcą kolejnej umowy o pracę.
Zasady organizowania i przeprowadzania powyższych szkoleń określone zostały w rozporządzeniu Ministra Gospodarki i Pracy z dnia 27 lipca 2004 r. w sprawie szkolenia w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz. U. Nr 180, poz. 1860 z późn. zm.) – dalej r.s.b.h.p.
W myśl § 4 ust. 1 r.s.b.h.p., szkolenia bhp mogą być organizowane i prowadzone przez pracodawców lub, na ich zlecenie, przez jednostki organizacyjne uprawnione do prowadzenia działalności szkoleniowej prowadzące działalność szkoleniową w dziedzinie bhp na podstawie przepisów o systemie oświaty. W przypadku szkoleń dla osób będących pracodawcami, dla pracowników służby bhp oraz instruktorów i wykładowców tematyki bhp – wyłącznie przez jednostki organizacyjne uprawnione do prowadzenia działalności szkoleniowej prowadzące działalność szkoleniową w dziedzinie bhp (§ 4 ust. 2 r.s.b.h.p.).
Organizator szkolenia, zgodnie z § 5 r.s.b.h.p., jest obowiązany zapewnić:
- programy poszczególnych rodzajów szkolenia opracowane dla określonych grup stanowisk,
- programy szkolenia instruktorów w zakresie metod prowadzenia instruktażu – w przypadku prowadzenia takiego szkolenia,
- wykładowców i instruktorów posiadających zasób wiedzy, doświadczenie zawodowe i przygotowanie dydaktyczne zapewniające właściwą realizację programów szkolenia,
- odpowiednie warunki lokalowe do prowadzenia działalności szkoleniowej,
- wyposażenie dydaktyczne niezbędne do właściwej realizacji programów szkolenia,
- właściwy przebieg szkolenia oraz prowadzenie dokumentacji w postaci programów szkolenia, dzienników zajęć, protokołów przebiegu egzaminów i rejestru wydanych zaświadczeń.
Kluczową postacią przy organizacji szkolenia jest wykładowca, który powinien dysponować zarówno doświadczeniem zawodowym, jak i odpowiednią wiedzą, tak aby potrafił omówić regulacje prawne z zakresu bhp, metody identyfikacji, analizy i oceny zagrożeń czynnikami szkodliwymi dla zdrowia, uciążliwymi i niebezpiecznymi występującymi w procesach pracy oraz ocenę ryzyka związanego z tymi zagrożeniami, analizę okoliczności i przyczyn wypadków przy pracy i chorób zawodowych oraz związaną z nimi profilaktykę, jak również zasady ochrony przeciwpożarowej oraz postępowania w razie pożaru, a także zasady udzielania pierwszej pomocy.
Powyższy przepis – ograniczając do ogólnikowych sformułowań, takich jak zasób wiedzy, doświadczenie zawodowe czy przygotowanie dydaktyczne zapewniające właściwą realizację programów szkolenia – nie określa szczegółowych wymagań. Nie jest zatem konieczne, aby osoba przeprowadzająca zagadnienia związane z ochroną przeciwpożarową w ramach szkolenia bhp posiadała kwalifikacje np. inspektora ochrony przeciwpożarowej, o których mowa w art. 4 ust. 2a-2b ustawy z dnia 24 sierpnia 1991 r. o ochronie przeciwpożarowej (tekst jedn.: Dz. U. z 2016 r. poz. 191 z późn. zm.), czy też legitymować się ukończonym specjalistycznym kursem dla instruktorów pierwszej pomocy. Wykładowca ma po prostu dobrze znać omawiane przez siebie zagadnienia. To samo dotyczy doświadczenia zawodowego. Przepisy nie nakazują, aby wykładowca szkoleń okresowych posiadał np. co najmniej 5-letni staż pracy w służbie bhp. Jest to sprawa uznaniowa, przy czym trudno zakładać, że np. młody absolwent studiów podyplomowych bez stażu pracy będzie potrafił przytoczyć przykłady z życia wzięte, które najlepiej przemawiają do wyobraźni uczestników szkoleń. Nie można jednak wykluczyć, że nawet osoba z wieloletnim stażem pracy będzie niekompetentna do przeprowadzenia szkoleń okresowych dla wybranych grup pracowniczych. Jeżeli dany wykładowca przez cały okres swojej pracy zawodowej wykonywał zadania służby bhp w przedsiębiorstwach o charakterze administracyjno-biurowym, to można mieć uzasadnione wątpliwości, czy na pewno jest zdolny prowadzić szkolenia dla kadry inżynieryjno-technicznej albo robotniczej, wykonującej pracę na budowach bądź w zakładach przemysłowo-produkcyjnych.
Zdecydowanie najwięcej kontrowersji budzi przepis dotyczący przygotowania dydaktycznego wykładowcy szkoleń z zakresu bhp. Zarówno w Internecie, jak i w prasie branżowej można znaleźć wiele, nierzadko sprzecznych wypowiedzi. Trudno jednoznacznie wybrać właściwą interpretację. Niezwykle ważne jest nie tylko przygotowanie merytoryczne, ale również umiejętność i sposób przekazywania wiedzy. Praktyka (wynikająca m.in. z kontroli Państwowej Inspekcji Pracy) pokazuje, że każdy, kto na dyplomie ukończonej szkoły lub uczelni posiada zapis mówiący o tym, że w programie zajęć znajdował się moduł pedagogiczny, przynajmniej teoretycznie nie musi odbywać żadnych dodatkowych szkoleń.
Maciej Ambroziewicz, autor współpracuje z publikacją Serwis BHP.
Odpowiedzi udzielono: 12 grudnia 2016 r.
