Odpowiedź
Regulacjami kwestii wysokości blatów roboczych i ogólnie organizacją stanowisk pracy przy obsłudze maszyn zajmuje się ergonomia, biorąca pod uwagę wymiary antropometryczne. Najważniejsze dane z tego zakresu ujęte są w normach, z których korzystają projektanci. Przepisy bhp nakazują ogólnie, aby każde stanowisko spełniało wymagania ergonomii; nie podają innych parametrów.
Uzasadnienie
Do kształtowania stanowiska pracy pod kątem wygody użytkownika i funkcjonalności projektowanych elementów niezbędna jest znajomość wymiarów człowieka, zwanych wymiarami antropometrycznymi. Ich wykorzystanie umożliwia ustalenie wielkości przestrzeni pracy, adekwatnych rozmiarów powierzchni pracy i jej wysokości, rozmiarów siedzisk i urządzeń pracowniczych oraz optymalne rozmieszczenie wymienionych elementów, urządzeń sygnalizacyjnych i sterowniczych względem siebie i względem użytkownika. W praktyce istnieje podstawowa trudność, wynikająca ze znacznego zróżnicowania wymiarów (i innych cech, jak siła) poszczególnych członków populacji. Jego podłożem może być pochodzenie etniczne, płeć, wzrost, rozwój, stadium wiekowe czy klasa społeczna i zawodowa. Wspomniana trudność uniemożliwia zasadniczo stworzenie optymalnego stanowiska pracy, którego ukształtowanie przestrzeni pokrywałoby się z potrzebami wszystkich pracowników. Często w projektach uwzględnia się oczywiście regulowalność pewnych elementów stanowiska pracy, która wyrównuje indywidualne różnice, jednakże względy ekonomiczne i technologiczno-konstrukcyjne ograniczają możliwość pełnej adaptacyjności parametrów stanowiska do pracownika.
Dane antropometryczne podawane są zwykle w układzie wartości skrajnych reprezentowanych przez centyle 5. i 95. Operowanie nimi oznacza uwzględnienie zróżnicowań wymiarowych 90% populacji. Jest to zasada miar ograniczających, stosowana zarówno w analizie, jak i w projektowaniu struktur technicznych (np. stanowisk pracy). Zgodnie z tą zasadą, według 5. centyla określa się wymiary zewnętrzne, np. zasięgi maksymalne, dystanse dla lokalizacji elementów manipulacyjnych. Według 95. centyla określa się głównie wymiary wewnętrzne, takie jak: szerokości, wysokości i głębokości przestrzeni w pozycji siedzącej i stojącej, wymiary dostępu, otwory, przejścia, a także dolną granicę zasięgu rąk. Należy dodać, że według 5. centyla określa się także wartości innych cech, np. dopuszczalne siły potrzebne do wykonywania czynności.
Wysokość pola pracy - zazwyczaj ustalana jest w odniesieniu do wysokości łokciowej. Optymalna wysokość pola pracy uzależniona jest też od rodzaju pracy:
- najkorzystniejszą wysokość dla tzw. pracy normalnej w pozycji stojącej (pracy ręcznej, nie wymagającej szczególnej precyzji) wyznacza poziom, przy którym dłonie sięgają ok. 75 mm poniżej swobodnego położenia łokci pracownika,
- dla czynności dokładnych, wymagających szczególnej kontroli wzrokowej, stosuje się wyższe, w stosunku do normalnego, położenie płaszczyzny pracy,
- dla prac ręcznych, związanych z operowaniem dużymi przedmiotami i użyciem siły, zaleca się odpowiednio obniżenie położenia płaszczyzny pracy.
Dla przykładu rekomendowane wysokości blatów roboczych, wyrażone w mm podczas wykonywania prac w pozycji stojącej:
- praca bardzo dokładna: 1280÷1380,
- praca maszynowa: 1180÷1230,
- normalna wysokość pola pracy: 1000÷1050,
- praca na pulpitach sterowniczych: 925÷1025,
- praca warsztatowa powyżej 900,
- praca ciężka, wymagająca dużej siły, manipulowanie dużymi przedmiotami: 750÷900.
Jeśli wysokość robocza nie może być regulowana, zarówno dla prac w pozycji stojącej, jak i siedzącej dobiera się ją według wymiarów pracownika 95. centylowego. Osobom niższym należy zapewnić wygodną pozycję, stosując podesty lub podnóżki o odpowiedniej wysokości. W doborze właściwej wysokości roboczej do wymiarów ludzkiego ciała konieczne będzie sięgnięcie do normy PN-EN 547-3+A1:2010 Bezpieczeństwo maszyn – Wymiary ciała ludzkiego – Część 3: Dane antropometryczne. W przywołanej normie określono wymagania dotyczące wymiarów ciała ludzkiego (dane antropometryczne), które są wymagane w PN-EN 547-1:2000 i PN-EN 547-2:2000 do obliczeń wymiarów dostępu stosowanych w maszynach. Uwzględniono wymiary antropometryczne kobiet i mężczyzn. Wymiary zostały podane zgodnie z wymaganiami wg PN-EN 547-1:2000 i PN-EN 547-2:2000, dla 5., 95. i 99. centyla rozpatrywanej populacji europejskiej.
Stanowisko pracy powinno charakteryzować się następującymi właściwościami:
- możliwość swobodnego wykonywania czynności ruchowych w wygodnej pozycji (dotyczy zwłaszcza czynności roboczych i sterowniczych),
- umieszczenie przedmiotu pracy i elementów sterowniczych w optymalnym zasięgu kończyn,
- dopasowanie pewnych parametrów przestrzennych stanowiska pracy do zmiennych wymiarów ciała użytkownika (indywidualna regulacja),
- dobra widoczność (m.in. samego procesu pracy i urządzeń sygnalizujących),
- eliminacja zagrożeń (np. możliwości wypadku).
Roman Majer
Czy przepisy regulują wysokość blatów roboczych dla pracowników pracujących przy maszynach?
Pytanie pochodzi z publikacji Serwis BHPCzy przepisy regulują wysokość blatów roboczych dla pracowników pracujących przy maszynach? Jakie są rekomendacje dla pracowników na poszczególnych kontynentach?
