Pytanie pochodzi z Serwisu BHP
Czy pracodawca ponosi jakiekolwiek koszty w przypadku stwierdzonej choroby zawodowej u swojego pracownika?
Czy pracownik może wystąpić na drogę sądową o odszkodowanie w stosunku do pracodawcy, u którego był zatrudniony, a postępowanie udowodniło nabycie choroby zawodowej?
Odpowiedź:
Kosztami pracodawcy związanymi ze stwierdzoną u pracownika chorobą zawodową mogą być koszty badań profilaktycznych (np. związanych z koniecznością stwierdzenia braku przeciwwskazań do dalszej pracy na dotychczasowym stanowisku pracy), koszty dostosowania stanowiska pracy do potrzeb pracownika, a w przypadku niewykonania tego obowiązku – dokonania stosownej wpłaty na Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych.
Ponadto osoba, u której stwierdzono chorobę zawodową, może wystąpić do pracodawcy o wypłatę dodatkowych (uzupełniających) świadczeń odszkodowawczych, takich jak jednorazowe odszkodowanie, zadośćuczynienie i/lub renta.
Uzasadnienie:
Stosownie do art. 2351 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. - Kodeks pracy (tekst jedn.: Dz. U. z 1998 r. Nr 21, poz. 94 z późn. zm.) – dalej k.p. za chorobę zawodową uważa się chorobę, wymienioną w wykazie chorób zawodowych, jeżeli w wyniku oceny warunków pracy można stwierdzić bezspornie lub z wysokim prawdopodobieństwem, że została ona spowodowana działaniem czynników szkodliwych dla zdrowia występujących w środowisku pracy albo w związku ze sposobem wykonywania pracy.
Wykaz chorób zawodowych oraz sposób i tryb postępowania dotyczący zgłaszania podejrzenia, rozpoznawania i stwierdzania chorób zawodowych określ rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 30 czerwca 2009 r. w sprawie chorób zawodowych (tekst jedn.: Dz. U. z 2013 r. poz. 1367)
Stwierdzenie choroby zawodowej u pracownika nie jest obojętne dla zatrudniającego go pracodawcy, bowiem wiąże się zarówno z koniecznością dopełnienia pewnych obowiązków (np. dokonanie stosownego wpisu w rejestrze chorób zawodowych, przesłanie zawiadomienia o skutkach choroby zawodowej do instytutu medycyny pracy itp.), jak i może wiązać się z pewnymi kosztami. Do kosztów tych zaliczyć można:
1) koszty badań profilaktycznych, których celem jest zweryfikowanie, czy pracownik może dalej pracować na dotychczasowym stanowisku (art. 229 w zw. z art. 231 k.p.),
2) koszty przeorganizowania (lub stworzenia nowego) stanowiska pracy dla osoby, u której stwierdzono chorobę zawodową, a osoba ta ze względów zdrowotnych nie może wykonywać pracy na dotychczasowym stanowisku pracy (art. 231 k.p.),
3) wpłatę na Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych w wysokości piętnastokrotnego przeciętnego wynagrodzenia w przypadku, gdy pracodawca nie wydzieli lub nie zorganizuje stanowiska pracy dla osoby, która w wyniku choroby zawodowej utraciła zdolność do pracy na dotychczasowym stanowisku (art. 23 ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych, tekst jedn.: Dz. U. z 2011 r. Nr 127, poz. 721 z późn. zm.),
4) podwyższenie stopy procentowej składki na ubezpieczenie wypadkowe, o którym mowa w rozdziale 4 ustawy z dnia 30 października 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (tekst jedn.: Dz. U. z 2009 r. Nr 167, poz. 1322 z późn. zm.) - dalej u.r.z.n.
Ponadto pracownikowi, u którego stwierdzono chorobę zawodową, poza świadczeniami odszkodowawczymi wypłacanymi przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych (ZUS), o których mowa w art. 6 ust. 1 u.r.z.n. (zasiłek choroby, świadczenie rehabilitacyjne, renta z tytułu niezdolności do pracy, renta szkoleniowa, pokrycie kosztów szczepień ochronnych itp.), przysługuje prawo do wystąpienia do pracodawcy o wypłatę:
1) jednorazowego odszkodowania za uszczerbek majątkowy, o którym mowa w art. 444 § 1 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny (tekst jedn.: Dz. U. z 2014 r. poz. 121) – dalej k.c.,
2) zadośćuczynienia pieniężnego za uszczerbek niemajątkowy, o którym mowa art. 445 § 1 k.c.,
3) renty, o której mowa w art. 444 § 2 k.c.
Członkowie rodziny poszkodowanego, który zmarł w wyniku zachorowania na chorobę zawodową, mogą natomiast zwrócić się z roszczeniem do pracodawcy o wypłatę:
1) jednorazowego odszkodowania za uszczerbek majątkowy, o którym mowa w art. 446 § 3 k.c.,
2) zadośćuczynienia pieniężnego za uszczerbek niemajątkowy, o którym mowa w art. 446 § 4 k.c.
Warto przypomnieć, że przepisy nie limitują wysokości roszczeń, jakie pracownicy mogą kierować pod adresem pracodawców, u których doznali uszczerbku na zdrowiu. Wystarczy subiektywne odczucie, że świadczenie przyznane przez ZUS jest niewystarczające.
Sytuacja poszkodowanych, u których stwierdzono chorobę zawodową (lub ulegli wypadkowi przy pracy), którzy zamierzają wystąpić przeciwko pracodawcy o wypłatę przez niego świadczeń odszkodowawczych nie jest taka oczywista, jak w przypadku gwarantowanych świadczeń z ubezpieczenia wypadkowego wypłacanych przez ZUS. Jak wynika bowiem z orzecznictwa (m.in.: wyrok Sądu Najwyższego z dnia 20 stycznia 1998 r., II UKN 450/97 oraz wyrok Sądu Najwyższego z dnia 5 lipca 2005 r., I PK 293/04), choć formalnie pracownik ma prawo do ubiegania się od pracodawcy świadczeń uzupełniających w oparciu o przepisy prawa cywilnego, to jednak występując z powództwem przeciwko pracodawcy o wypłatę tych świadczeń nie może w postępowaniu sądowym powołać się jedynie na fakt zachorowania na chorobę zawodową (lub wypadku przy pracy), który stwierdzony został w protokole powypadkowym, lecz musi ponadto wykazać istnienie łącznie występujących przesłanek prawnych odpowiedzialności odszkodowawczej:
1) ciążącą na pracodawcy odpowiedzialność z tytułu czynu niedozwolonego,
2) poniesioną szkodę (uszczerbek na zdrowiu),
3) związek przyczynowy pomiędzy zdarzeniem będącym wypadkiem przy pracy a powstaniem szkody.
Biorąc pod uwagę powyższe, poszkodowany pracownik może dochodzić od pracodawcy dodatkowych roszczeń, o ile zgodnie z cywilnoprawnym charakterem tej odpowiedzialności wykaże (ciężar dowodu zgodnie z art. 6 k.c. spoczywa na podmiocie wywodzącym skutki prawne z danego faktu) istnienie jego zawinionego negatywnego działania lub zaniechania, którego skutkiem będzie tzw. szkoda na osobie.
Dodatkowa specyfika roszczeń o świadczenia uzupełniające polega na tym, że pracownik poszkodowany w wypadku przy pracy może się ubiegać o takowe jedynie wówczas, gdy limitowane świadczenia przyznane na podstawie przepisów ustawy wypadkowej nie pokrywają w całości kosztów wynikających z uszkodzenia ciała lub wywołania rozstroju zdrowia i powstałej krzywdy. Należy pamiętać, że pracownik nie może domagać się odszkodowania lub zadośćuczynienia na podstawie k.c. przed rozpoznaniem jego roszczeń o świadczenia przysługujące z ubezpieczenia społecznego. Zatem żądania zgłoszone bezpośrednio do pracodawcy jeszcze przed uzyskaniem świadczeń z ZUS mogą zostać uznane za przedwczesne i na tej podstawie oddalone (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 29 lipca 1998 r., II UKN 155/98).
Maciej Ambroziewicz, autor współpracuje z publikacją Serwis BHP.
Odpowiedzi udzielono 17 września 2014 r.