Pracodawca chce wprowadzić ruchomy czas pracy z możliwością rozpoczynania pracy pomiędzy 6.30 i 8.30 i kończenia jej odpowiednio po zrealizowaniu 8 godzin pracy, czyli pomiędzy 14.30 i 16.30.
Czy zapis, że pracownik pracujący w ruchomym czasie pracy nie może rozpocząć pracy wcześniej niż zrobił to w poprzedniej dobie pracowniczej, wystarczy aby było to zgodne z przepisami k.p.?
Czy dopuszczalny będzie również zapis, że praca nie może przekraczać 12 godzin?
Czy pracownik wówczas może jednego dnia przepracować 7 godzin, a następnego 9, uwzględniając oczywiście rozpoczęcie pracy zgodnie z dobą pracowniczą?
Pracodawca może wprowadzić zaproponowany zapis w regulaminie pracy lub w obwieszczeniu. Konieczne jest przy tym wprowadzenie równoważnego czasu pracy, o którym mowa w art. 135 k.p.
W art. 128 § 3 pkt 1 k.p. sformułowana została definicja doby pracowniczej, przez którą należy rozumieć 24 kolejne godziny, poczynając od godziny, w której pracownik rozpoczyna pracę zgodnie z obowiązującym go rozkładem czasu pracy.
Doba pracownicza jest ruchoma, a godziny ją wyznaczające mogą być zindywidualizowane dla poszczególnych pracowników. W ciągu jednego okresu rozliczeniowego granice doby pracowniczej mogą się zmieniać. Pracodawca, planując pracownikowi zmianę godzin rozpoczynania pracy nie powinien ustalać godziny rozpoczynania pracy, jeśli nie skończyła się jeszcze doba, w której pracownik ostatnio pozostawał do jego dyspozycji.
Każdemu pracownikowi przysługuje ponadto w każdej dobie prawo do co najmniej 11 godzin nieprzerwanego odpoczynku. Nie dotyczy to pracowników zarządzających w imieniu pracodawcy zakładem pracy oraz pracowników, którzy wykonywali pracę w związku z koniecznością prowadzenia akcji ratowniczej w celu ochrony życia lub zdrowia ludzkiego, ochrony mienia lub środowiska albo usunięcia awarii. W powyższych przypadkach pracownikom przysługuje w okresie rozliczeniowym równoważny okres odpoczynku (art. 132 k.p.).
Ustawowe definiowanie doby pracowniczej stanowi prawną przeszkodę w stosowaniu w wielu zakładach pracy tzw. ruchomego czasu pracy, polegającego na tym, że pracownik zobowiązany jest pozostawać do dyspozycji pracodawcy przez umówiony wymiar czasu pracy, np. 8 godzin dziennie, bez sztywno określonych godzin rozpoczynania i kończenia pracy. W praktyce pozwoliłoby to pracownikowi rozpoczynać i kończyć pracę w zasadzie o dowolnej porze po upływie umówionej liczby godzin. Wybór godziny rozpoczęcia i zakończenia pracy należałby do pracownika. W sytuacji, gdy nie można planować pracy w godzinach nadliczbowych, przedstawione elastyczne rozwiązanie w zakresie organizacji czasu pracy mogłoby zostać uznane za takie planowanie. Wprowadzenie więc ustawowej definicji doby pracowniczej pozbawia pracownika w takiej sytuacji możliwości wyboru dogodnego dla siebie rozkładu czasu pracy.
Ruchomy czas pracy jest możliwy tylko wówczas, gdy pracownik każdego dnia przychodzi na późniejszą godzinę, czyli np. w poniedziałek na 8.00, we wtorek na 9.00, a w środę na 10.00.
W równoważnym czasie pracy, określonym w art. 135 k.p., dopuszczalne jest wydłużenie dobowej normy czasu pracy do 12 godzin, przy zachowaniu przeciętnie 40 godzin na tydzień w przyjętym okresie rozliczeniowym, nieprzekraczającym jednego miesiąca. W szczególnie uzasadnionych przypadkach okres rozliczeniowy może być przedłużony do trzech miesięcy.
Wymiar czasu pracy pracowników wymienionych w art. 148 k.p., tj.:
zatrudnionych na stanowiskach pracy, na których występują przekroczenia najwyższych dopuszczalnych stężeń i natężeń czynników szkodliwych dla zdrowia,
pracownic w ciąży,
pracownic opiekujących się dzieckiem do lat 4, bez ich zgody,
- nie może przekraczać 8 godzin na dobę. Pracownicy ci zachowują prawo do wynagrodzenia za czas nie przepracowany w związku ze zmniejszeniem z tego powodu ich wymiaru czasu pracy.
Pracodawca może wprowadzić równoważny czas pracy określony w art. 135 k.p., jeśli jest to uzasadnione rodzajem pracy lub jej organizacją. Ustawodawca wśród rodzajów prac uzasadniających stosowanie równoważnego czasu pracy wymienił prace uzależnione od warunków atmosferycznych lub pory roku (art. 135 § 3 k.p.).
Równoważny czas pracy wprowadza się w układzie zbiorowym pracy lub w regulaminie pracy, albo w obwieszczeniu, jeżeli pracodawca nie jest objęty układem zbiorowym pracy (art. 150 § 1 k.p.). W małych, zatrudniających mniej niż 20 osób, zakładach, gdzie nie obowiązuje regulamin pracy, również powinny być ukształtowane czytelne zasady dotyczące rozkładu czasu pracy w poszczególnych dniach tygodnia oraz okresu rozliczeniowego. Zasady te pracodawca ustala w obwieszczeniu, które wchodzi w życie po upływie dwóch tygodni od podania go do wiadomości pracowników, w sposób przyjęty u danego pracodawcy (art. 1043 k.p. w zw. z art. 150 § 4 k.p.).
W regulaminie pracy w przedmiocie systemu pracy w równoważnym czasie pracy można określić:
do jakiej grupy pracowników system ten może być stosowany,
czy praca w przedłużonym dobowym wymiarze ma być świadczona przez stałą liczbę godzin, czy też liczba godzin może być zróżnicowana,
sposób równoważenia przedłużonego wymiaru dobowego - czy tylko dniami wolnymi, czy też dniami wolnymi i skracaniem czasu pracy w niektóre dni,
długość okresu rozliczeniowego i wykaz poszczególnych miesięcy składających się na okresy rozliczeniowe.
Magdalena Rycak - specjalista z zakresu prawa pracy
Czy zapis, że pracownik pracujący w ruchomym czasie pracy nie może rozpocząć pracy wcześniej niż zrobił to w poprzedniej dobie pracowniczej, wystarczy aby było to zgodne z przepisami k.p.?
Czy dopuszczalny będzie również zapis, że praca nie może przekraczać 12 godzin?
Czy pracownik wówczas może jednego dnia przepracować 7 godzin, a następnego 9, uwzględniając oczywiście rozpoczęcie pracy zgodnie z dobą pracowniczą?
Pracodawca może wprowadzić zaproponowany zapis w regulaminie pracy lub w obwieszczeniu. Konieczne jest przy tym wprowadzenie równoważnego czasu pracy, o którym mowa w art. 135 k.p.
W art. 128 § 3 pkt 1 k.p. sformułowana została definicja doby pracowniczej, przez którą należy rozumieć 24 kolejne godziny, poczynając od godziny, w której pracownik rozpoczyna pracę zgodnie z obowiązującym go rozkładem czasu pracy.
Doba pracownicza jest ruchoma, a godziny ją wyznaczające mogą być zindywidualizowane dla poszczególnych pracowników. W ciągu jednego okresu rozliczeniowego granice doby pracowniczej mogą się zmieniać. Pracodawca, planując pracownikowi zmianę godzin rozpoczynania pracy nie powinien ustalać godziny rozpoczynania pracy, jeśli nie skończyła się jeszcze doba, w której pracownik ostatnio pozostawał do jego dyspozycji.
Każdemu pracownikowi przysługuje ponadto w każdej dobie prawo do co najmniej 11 godzin nieprzerwanego odpoczynku. Nie dotyczy to pracowników zarządzających w imieniu pracodawcy zakładem pracy oraz pracowników, którzy wykonywali pracę w związku z koniecznością prowadzenia akcji ratowniczej w celu ochrony życia lub zdrowia ludzkiego, ochrony mienia lub środowiska albo usunięcia awarii. W powyższych przypadkach pracownikom przysługuje w okresie rozliczeniowym równoważny okres odpoczynku (art. 132 k.p.).
Ustawowe definiowanie doby pracowniczej stanowi prawną przeszkodę w stosowaniu w wielu zakładach pracy tzw. ruchomego czasu pracy, polegającego na tym, że pracownik zobowiązany jest pozostawać do dyspozycji pracodawcy przez umówiony wymiar czasu pracy, np. 8 godzin dziennie, bez sztywno określonych godzin rozpoczynania i kończenia pracy. W praktyce pozwoliłoby to pracownikowi rozpoczynać i kończyć pracę w zasadzie o dowolnej porze po upływie umówionej liczby godzin. Wybór godziny rozpoczęcia i zakończenia pracy należałby do pracownika. W sytuacji, gdy nie można planować pracy w godzinach nadliczbowych, przedstawione elastyczne rozwiązanie w zakresie organizacji czasu pracy mogłoby zostać uznane za takie planowanie. Wprowadzenie więc ustawowej definicji doby pracowniczej pozbawia pracownika w takiej sytuacji możliwości wyboru dogodnego dla siebie rozkładu czasu pracy.
Ruchomy czas pracy jest możliwy tylko wówczas, gdy pracownik każdego dnia przychodzi na późniejszą godzinę, czyli np. w poniedziałek na 8.00, we wtorek na 9.00, a w środę na 10.00.
W równoważnym czasie pracy, określonym w art. 135 k.p., dopuszczalne jest wydłużenie dobowej normy czasu pracy do 12 godzin, przy zachowaniu przeciętnie 40 godzin na tydzień w przyjętym okresie rozliczeniowym, nieprzekraczającym jednego miesiąca. W szczególnie uzasadnionych przypadkach okres rozliczeniowy może być przedłużony do trzech miesięcy.
Wymiar czasu pracy pracowników wymienionych w art. 148 k.p., tj.:
zatrudnionych na stanowiskach pracy, na których występują przekroczenia najwyższych dopuszczalnych stężeń i natężeń czynników szkodliwych dla zdrowia,
pracownic w ciąży,
pracownic opiekujących się dzieckiem do lat 4, bez ich zgody,
- nie może przekraczać 8 godzin na dobę. Pracownicy ci zachowują prawo do wynagrodzenia za czas nie przepracowany w związku ze zmniejszeniem z tego powodu ich wymiaru czasu pracy.
Pracodawca może wprowadzić równoważny czas pracy określony w art. 135 k.p., jeśli jest to uzasadnione rodzajem pracy lub jej organizacją. Ustawodawca wśród rodzajów prac uzasadniających stosowanie równoważnego czasu pracy wymienił prace uzależnione od warunków atmosferycznych lub pory roku (art. 135 § 3 k.p.).
Równoważny czas pracy wprowadza się w układzie zbiorowym pracy lub w regulaminie pracy, albo w obwieszczeniu, jeżeli pracodawca nie jest objęty układem zbiorowym pracy (art. 150 § 1 k.p.). W małych, zatrudniających mniej niż 20 osób, zakładach, gdzie nie obowiązuje regulamin pracy, również powinny być ukształtowane czytelne zasady dotyczące rozkładu czasu pracy w poszczególnych dniach tygodnia oraz okresu rozliczeniowego. Zasady te pracodawca ustala w obwieszczeniu, które wchodzi w życie po upływie dwóch tygodni od podania go do wiadomości pracowników, w sposób przyjęty u danego pracodawcy (art. 1043 k.p. w zw. z art. 150 § 4 k.p.).
W regulaminie pracy w przedmiocie systemu pracy w równoważnym czasie pracy można określić:
do jakiej grupy pracowników system ten może być stosowany,
czy praca w przedłużonym dobowym wymiarze ma być świadczona przez stałą liczbę godzin, czy też liczba godzin może być zróżnicowana,
sposób równoważenia przedłużonego wymiaru dobowego - czy tylko dniami wolnymi, czy też dniami wolnymi i skracaniem czasu pracy w niektóre dni,
długość okresu rozliczeniowego i wykaz poszczególnych miesięcy składających się na okresy rozliczeniowe.
Magdalena Rycak - specjalista z zakresu prawa pracy