Odpowiedź

Pracodawca może samodzielnie przeprowadzać wstępne szkolenia z dziedziny bhp (instruktaż ogólny oraz instruktaż stanowiskowy), jeśli osobiście wykonuje zadania służby bhp w swoim zakładzie pracy. Przepisy nie regulują obowiązku organizowania szkolenia bhp dla osób zatrudnionych na podstawie umów cywilnoprawnych.

Uzasadnienie

Stosownie do art. 2373 § 2 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (tekst jedn.: Dz. U. z 2014 r. poz. 1502 z późn. zm.) – dalej k.p. pracodawca jest obowiązany zapewnić przeszkolenie pracownika w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy przed dopuszczeniem go do pracy oraz prowadzenie okresowych szkoleń w tym zakresie. Szkolenia te, zgodnie z art. 2373 § 2 k.p., powinny odbywać się w czasie pracy i na koszt pracodawcy.

Szczegółowe zasady organizowania i przeprowadzania powyższych szkoleń określone zostały w rozporządzeniu Ministra Gospodarki i Pracy z dnia 27 lipca 2004 r. w sprawie szkolenia w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz. U. Nr 180, poz. 1860 z późn. zm.) – dalej r.s.b.h.p.

W myśl § 6 r.s.b.h.p. szkolenia z dziedziny bhp prowadzone są jako szkolenia wstępne i szkolenie okresowe.

Szkolenie wstępne, na które składa się instruktaż ogólny oraz instruktaż stanowiskowy, powinno odbyć się przed dopuszczeniem pracownika do pracy, natomiast częstotliwość przeprowadzania szkoleń okresowych pracodawca ustala, po konsultacji z pracownikami lub ich przedstawicielami, zachowując wytyczne wynikające z § 15 r.s.b.h.p.

Zgodnie z § 10 ust. 2 r.s.b.h.p. instruktaż ogólny (czyli pierwszą część szkolenia wstępnego z zakresu bhp) prowadzi pracownik służby bezpieczeństwa i higieny pracy lub, osoba wykonująca u pracodawcy zadania tej służby albo pracodawca, który sam wykonuje takie zadania, lub pracownik wyznaczony przez pracodawcę, posiadający zasób wiedzy i umiejętności zapewniające zapewniający właściwą realizację programu instruktażu, a także aktualne zaświadczenie o ukończeniu wymaganego szkolenia w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy.

Drugą część szkolenia wstępnego – instruktaż stanowiskowy – zgodnie z § 11 ust. 5 r.s.b.h.p., przeprowadza wyznaczona przez pracodawcę osoba kierująca pracownikami lub sam pracodawca, jeżeli posiada(ją) odpowiednie kwalifikacje i doświadczenie zawodowe oraz przeszkolenie w zakresie metod prowadzenia instruktażu stanowiskowego.

Tak więc nie ma przeciwwskazań, aby pracodawca, który sam wykonuje zadania służby bhp (posiada ukończone 64-godzinne szkolenie dla pracodawców wykonujących zadania służby bhp oraz zatrudnia nie więcej niż 10 pracowników, albo nie więcej niż 20 pracowników, o ile jest zakwalifikowany do grupy działalności, dla której ustalono nie wyższą niż trzecia kategorię ryzyka w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 30 października 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (tekst jedn.: Dz. U. z 2015 r. poz. 1242) prowadził szkolenia wstępne ogólne i stanowiskowe dla pracowników, o ile dysponuje zasobem wiedzy i umiejętności zapewniającym właściwą realizację programu takiego szkolenia.

Odnosząc się do kwestii obowiązku zapewnienia szkolenia z dziedziny bhp dla osób zatrudnianych na podstawie umów cywilnoprawnych należy wyjaśnić, że przepisy bhp nie precyzują, w jakich przypadkach należy wymagać od zleceniobiorcy odbycia szkolenia bhp. Wynika to z faktu, że wobec takich osób nie mają zastosowania w pełnym zakresie przepisy k.p., lecz przepisy ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny (tekst jedn.: Dz. U. z 2014 r. poz. 121 z późn. zm.).

Przepisy bhp, w art. 304 § 1 k.p., określają jednak podstawowy, ogólny obowiązek pracodawcy: zapewnienia bezpiecznych i higienicznych warunków pracy nie tylko pracownikom, ale również osobom zatrudnionym na podstawie umów cywilnoprawnych (w tym umowy zlecenia). Nie rozstrzygają one jednak, w jaki sposób obowiązek ten powinien zostać zrealizowany. Można jedynie domniemywać, że w niektórych przypadkach realizacja powyższego obowiązku może być ściśle powiązana z zapewnieniem zleceniobiorcy szkolenia z zakresu bhp.

Uważam jednak za wskazane, by w przypadku zatrudniania zleceniobiorców zapewniać im szkolenia z dziedziny bhp (przynajmniej wstępne), które zapoznają ich z podstawowymi przepisami bhp oraz ze sposobem bezpiecznego wykonywania zleconej im pracy. Warto również, aby zleceniodawca odbył szkolenie dla osób kierujących pracownikami, bowiem pozwoli mu to zdobyć niezbędną wiedzę m.in. w zakresie prawidłowego organizowania stanowiska pracy. Takie działania, choć nie wynikają wprost z przepisów prawa, będą stanowiły dopełnienie obowiązku wynikającego z przepisów bhp i zapewnią zleceniodawcy ochronę w razie ewentualnego wypadku zleceniobiorcy.

W mojej ocenie, uprawnienia zleceniodawcy do prowadzenia takich szkoleń dla osób zatrudnianych na podstawie umów cywilnoprawnych należy odnieść analogicznie, jak do przypadku pracodawcy zatrudniającego pracowników.

Maciej Ambroziewicz, autor współpracuje z publikacją Serwis BHP.

Odpowiedzi udzielono: 28 sierpnia 2015 r.