Pracownik (mężczyzna) urodzony przed 1 stycznia 1949 r. (grudzień 1948 r.) na dzień 31 grudnia 2008 r. miał staż pracy 35 lat i ukończone 60 lat życia. Według informacji z ZUS ma on prawo do wcześniejszej emerytury. Nie złożył w ZUS wniosku i nie ma decyzji o przyznaniu emerytury.
Czy można wypowiedzieć mu w tej sytuacji umowę o pracę w ramach zwolnień grupowych?
Obecnie pracodawca zmniejsza zatrudnienie wg tych przepisów. Pracownik twierdzi, że jest w okresie "ochronnym"(do 65-go roku życia).
Pracownikowi objętemu ochroną przedemerytalną nie można wypowiedzieć umowy o pracę w ramach zwolnień grupowych.
"Okres ochronny" dla pracowników w wieku przedemerytalnym wynika z art. 39 Kodeksu pracy - dalej k.p. Według literalnego brzmienia tego przepisu: "pracodawca nie może wypowiedzieć umowy o pracę pracownikowi, któremu brakuje nie więcej niż 4 lata do osiągnięcia wieku emerytalnego, jeżeli okres zatrudnienia umożliwia mu uzyskanie prawa do emerytury z osiągnięciem tego wieku". Przepis ten wprowadza 2 warunki ochrony: czas do osiągnięcia wieku emerytalnego i okres pracy związany z prawem do emerytury. Wprowadzono od niego wyjątki w razie uzyskania przez pracownika prawa do renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy (art. 40 k.p.) oraz w razie ogłoszenia upadłości lub likwidacji pracodawcy (art. 41 k.p.).
Z treści pytania wynika, że pracownik osiągnął już okres zatrudnienia umożliwiający nabycie prawa do emerytury wcześniejszej. Jest więc w sytuacji, że "okres zatrudnienia umożliwia mu uzyskanie prawa do emerytury z osiągnięciem tego wieku" (końcowa część powyższego przepisu). Dlatego wątpliwości może budzić określenie, czy osobie tej "brakuje nie więcej niż 4 lata do osiągnięcia wieku emerytalnego". Dlatego odpowiedź na pytanie zależy od pojęcia "wiek emerytalny".
Należy rozróżnić sytuacje, gdy pracownikom przysługuje prawo do emerytury po osiągnięciu wieku emerytalnego (powszechnego lub obniżonego w związku z pracą w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze) oraz gdy pracownik nabywa prawo do tzw. wcześniejszej emerytury przed osiągnięciem wieku emerytalnego - np. kobieta po osiągnięciu wieku 55 lat, jeżeli ma co najmniej 30-letni okres składkowy i nie składkowy (na podstawie art. 29 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych; tekst jedn.: Dz. U. z 2009 r. Nr 153, poz. 1227 z późn. zm.; dalej jako: u.e.r.). W pierwszych przypadkach przepisy ustawy o emeryturach i rentach z FUS posługują się pojęciem "wiek emerytalny" i określają, że emerytura przysługuje po osiągnięciu "wieku emerytalnego". Zakładam, że chodzi o pracownika, który nie jest zatrudniony w warunkach szczególnych lub w szczególnym charakterze.
Wiek emerytalny osiąga pracownik po ukończeniu 60 lat (kobiet) lub 65 lat (mężczyzna) -na podstawie art. 27 u.e.r. oraz osoby, które spełniają warunku do uzyskania emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. Przepis art. 32 ust. 4 u.e.r. stanowi, że wiek emerytalny, rodzaje prac lub stanowisk oraz warunki, na podstawie których osobom zatrudnionym w szczególnych warunkach przysługuje prawo do emerytury, ustala się na podstawie przepisów dotychczasowych. Oznacza to, że pracownik, któremu brakuje nie więcej niż 4 lata do osiągnięcia wieku wskazanego w tych przepisach (rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8, poz. 43 z późn. zm.) podlega już szczególnej ochronie przed wypowiedzeniem umowy o pracę.
Tzw. wcześniejsza emerytura przysługuje przed osiągnięciem wieku emerytalnego, gdyż według art. 29 u.e.r. ubezpieczeni urodzeni przed dniem 1 stycznia 1949 r., którzy nie osiągnęli wieku emerytalnego odpowiednio dla kobiet - 60 a dla mężczyzn - 65 lat (określonego w art. 27 pkt 1 u.e.r.), mogą przejść na emeryturę w wieku 55 lub 60 lat pod dodatkowymi warunkami i na swój wniosek. Przepisy u.e.r. nie określają wieku 55/60 lat terminem "wiek emerytalny", należy więc uznać, że jest to szczególne uprawnienie przysługujące przed osiągnięciem wieku emerytalnego, a więc nie jest z nim związana ochrona zapewniana przez art. 39 k.p.
Również w ustawie z dnia 19 grudnia 2008 r. o emeryturach pomostowych (Dz. U. Nr 237, poz. 1656) - dalej u.e.p. wieku uprawniającego do emerytury wynoszącego co najmniej 55 lat dla kobiet i co najmniej 60 lat dla mężczyzn nie nazywa się wiekiem emerytalnym (art. 4 pkt 3 u.e.p.), a wręcz definicje pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze (art. 3 ust. 3 i 4 u.e.p.) wskazują, że chodzi o prace których możliwość należytego wykonywania zmniejsza się przed osiągnięciem wieku emerytalnego.
A zatem należy przyjąć, że pracownik nie osiągnął wieku emerytalnego określanego w stosunku do mężczyzn w u.e.r. na 65 lat. W konsekwencji okres ochronny wskazany w art. 39 k.p. powinno się liczyć od wieku emerytalnego określonego dla mężczyzn - 65 lat i mężczyzna jest w trakcie okresu ochronnego.
Według art. 5 ust. 5 pkt 1 ustawy z dnia 13 marca 2003 r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników (Dz. U. Nr 90, poz. 844 z późn. zm.) - dalej u.z.r.s. w okresie objęcia szczególną ochroną przed wypowiedzeniem lub rozwiązaniem stosunku pracy pracodawca może jedynie wypowiedzieć dotychczasowe warunki pracy i płacy pracownikowi, o którym mowa w art. 39 k.p. Jeżeli wypowiedzenie warunków pracy i płacy powoduje obniżenie wynagrodzenia, pracownikowi przysługuje, do końca okresu, w którym korzystaliby ze szczególnej ochrony przed wypowiedzeniem lub rozwiązaniem stosunku pracy, dodatek wyrównawczy obliczony według zasad wynikających z k.p. Tym samym pracownikowi nie można wypowiedzieć umowy o pracę nawet w trakcie zwolnień grupowych, można mu jedynie wręczyć wypowiedzenie zmieniające (przenieść na inne stanowisko pracy jeżeli dotychczasowe jest objęte restrukturyzacją).